Η ελευθερία της έκφρασης δημοσιογράφου και η μη χρήση εισαγωγικών για κείμενο που έχει ξαναδημοσιευθεί
ΑΠΟΦΑΣΗ
Milisavljević κατά Σερβίας της 04-04-2017 (αριθμ. προσφ. 50123/06)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ελευθερία έκφρασης. Δημόσιο πρόσωπο. Χρήση φράσης χωρίς εισαγωγικά. Η καταδίκη δημοσιογράφου για ποινικό αδίκημα ήταν πιθανό να αποτρέψει άλλους δημοσιογράφους από το να συμβάλλουν στη δημόσια συζήτηση για θέματα που επηρεάζουν τη δημόσια ζωή. Η δημοσιογράφος είχε καταδικασθεί για τον λόγο ότι χρησιμοποίησε μία φράση σε βάρος δημοσίου προσώπου που είχε δημοσιευθεί στο παρελθόν σε ένα άρθρο άλλου συγγραφέα σε ένα διαφορετικό περιοδικό χωρίς τη χρήση εισαγωγικών, αφήνοντας να εννοηθεί ότι ενστερνιζόταν και η ίδια το περιεχόμενο της φράσης αυτής. Κατά το ΕΔΔΑ η γενική υποχρέωση των δημοσιογράφων να αποστασιοποιούνται συστηματικά και επισήμως από το περιεχόμενο μιας παραπομπής η οποία θα μπορούσε να προσβάλει ή να προκαλέσει άλλους ή να βλάψει τη φήμη δεν συμβαδίζει με το ρόλο του Τύπου αναφορικά με τη παροχή πληροφοριών σχετικά με τα τρέχοντα γεγονότα, τις απόψεις και τις ιδέες.
Το Στρασβούργο δικαίωσε την προσφεύγουσα, κρίνοντας ότι η καταδίκη της ήταν δυσανάλογη με το άρθρο 10 (ελευθερία της έκφρασης) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 10
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η προσφεύγουσα, Ljiljana Milisavljević, είναι υπήκοος της Σερβίας, η οποία γεννήθηκε το 1966 και ζει στο Βελιγράδι.
Ήταν δημοσιογράφος για τα «Πολιτικά», μια σημαντική σερβική εφημερίδα. Το εν λόγω άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα αυτή το Σεπτέμβριο του 2003 σε μια εποχή που υπήρχε έντονη δημόσια συζήτηση σχετικά με τη συνεργασία των σερβικών αρχών με το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία («ICTY»). Το άρθρο ήταν εχθρικό προς την κα Kandić, λόγω της συμμετοχής της στη διερεύνηση των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν από τις σερβικές δυνάμεις κατά τη διάρκεια των ένοπλων συγκρούσεων στην πρώην Γιουγκοσλαβία και επειδή υπήρξε μια από τους πιο ένθερμους συνηγόρους αναφορικά με τη πλήρη συνεργασία με το ICTY.
Μετά τη δημοσίευση, η κα Kandić μήνυσε την προσφεύγουσα, υποστηρίζοντας ότι το άρθρο είχε γραφτεί για να την παρουσιάσει ως προδότρια στη Σερβία. Τα εθνικά δικαστήρια έκριναν αμετάκλητα ότι η κα Milisavljević είχε διαπράξει το ποινικό αδίκημα της δυσφήμισης.
Τα δικαστήρια υποστήριξαν κυρίως ότι παρ΄ όλο που η φράση «η κα Κάντιτς [είχε] χαρακτηριστεί ως μάγισσα και πόρνη», είχε δημοσιευθεί στο παρελθόν σε ένα άρθρο που γράφτηκε από άλλο συγγραφέα σε ένα διαφορετικό περιοδικό, και η προσφεύγουσα δημοσιογράφος είχε αποτύχει να το τοποθετήσει μέσα σε εισαγωγικά, κάτι που σήμαινε ότι είχε σιωπηρά αποδεχτεί την εν λόγω φράση ως δική της.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Κατά το ΕΔΔΑ από τα εθνικά δικαστήρια έγινε δεκτό, και αναγνωρίστηκε από την Κυβέρνηση, ότι η κα Milisavljević είχε δανειστεί τη φράση «η κα Κάντιτς [είχε] χαρακτηριστεί ως μάγισσα και πόρνη» από ένα άρθρο το οποίο γράφτηκε από άλλο δημοσιογράφο και δημοσιεύθηκε σε διαφορετικό περιοδικό. Ως εκ τούτου, ήταν προφανές, ακόμη και χωρίς τα εισαγωγικά, ότι αυτή δεν ήταν η προσωπική άποψη της κας Milisavljević ως προς την κα Kandić, αλλά αντιθέτως είχε απλώς καταγράψει πως χαρακτήριζαν τρίτοι την κα Kandić. Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι η γενική υποχρέωση των δημοσιογράφων να αποστασιοποιούνται συστηματικά και επισήμως από το περιεχόμενο μιας παραπομπής η οποία θα μπορούσε να προσβάλει ή να προκαλέσει άλλους ή να βλάψει τη φήμη δεν συμβάδιζε με το ρόλο του Τύπου αναφορικά με τη παροχή πληροφοριών σχετικά με τα τρέχοντα γεγονότα, τις απόψεις και τις ιδέες.
Επιπλέον, τα εθνικά δικαστήρια είχαν αποτύχει πλήρως να ισορροπήσουν το δικαίωμα της κας Kandić στη φήμη με το δικαίωμα στην ελευθερίας της έκφρασης της κας Milisavljević και του καθήκοντος της, ως δημοσιογράφος, να μεταδίδει πληροφορίες γενικού ενδιαφέροντος. Τα δικαστήρια, περιορίζοντας τα ευρήματά τους στο γεγονός ότι η φράση δεν είχε τεθεί σε εισαγωγικά, δεν αναφέρθηκαν καθόλου στο γενικότερο πλαίσιο του άρθρου ή στις συνθήκες υπό τις οποίες είχε γραφτεί. Αντίθετα, η κα Milisavljević είχε παρουσιάσει θετικά και αρνητικά την κα Kandić στο άρθρο της, καθιστώντας σαφές ότι οι απόψεις σχετικά με την κα Kandić ήταν αμφίρροπες. Επιπλέον, είχε αναφέρει ότι η κα Kandić είχε λάβει πολλά βραβεία, μερικά από αυτά είχαν κύρος, καθώς και ότι συμμετείχε στην εκστρατεία για την αλήθεια σχετικά με τα εγκλήματα πολέμου και ήταν η μοναδική φωνή της λογικής στη Σερβία. Όλα τα ανωτέρω γράφτηκαν επίσης χωρίς εισαγωγικά.
Τέλος, το Δικαστήριο έλαβε επίσης υπόψη του ότι η κα Kandić, μια ακτιβίστρια για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ένα δημόσιο πρόσωπο, είχε αναπόφευκτα και εν γνώσει της εκθέσει τον εαυτό της σε δημόσιο έλεγχο και κριτική και ως εκ τούτου έπρεπε να δείξει μεγαλύτερη ανοχή. Η καταδίκη της για ποινικό αδίκημα ήταν πιθανό να αποτρέψει άλλους δημοσιογράφους από το να συμβάλλουν στη δημόσια συζήτηση για θέματα που επηρεάζουν τη δημόσια ζωή.
Η αντίδραση των εθνικών αρχών σε άρθρο της κας Milisavljević ήταν, ως εκ τούτου ήταν δυσανάλογη, κατά παράβαση του άρθρου 10.
Το Στρασβούργο έκρινε ότι η Σερβία όφειλε να καταβάλλει στην κα Milisavljević 500 ευρώ για ηθική βλάβη και 386 ευρώ για έξοδα.
