Η απαγόρευση αποστολής μυθιστορήματος κρατουμένου για δημοσίευση αποτελεί παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης
ΑΠΟΦΑΣΗ
Sarıgül κατά Τουρκίας της 23-5-2017 (αριθμ. προσφ. 28691/05)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ελευθερία έκφρασης. Μυθιστόρημα κρατούμενου. Απαγόρευση αποστολής του. Παρέμβαση μη στηριζόμενη στο νόμο. Ο προσφεύγων την περίοδο της κράτησής του παρέδωσε χειρόγραφο σχέδιο μυθιστορήματος στη φυλακή ζητώντας να αποσταλεί στον δικηγόρο του για να το διαβιβάσει στην οικογένειά του με σκοπό τη δημοσίευσή του. Οι αρχές των φυλακών έκριναν ότι το περιεχόμενο υποστήριζε μια παράνομη οργάνωση, προσέβαλε τις αστυνομικές αρχές, και χρησιμοποιούσε καταχρηστική και ακατάλληλη γλώσσα, συμπεριλαμβανομένων κάποιων εκφράσεων κατά των γυναικών, της δημόσιας ηθικής και των αρχών. Ο κρατούμενος παραπέμφθηκε στο πειθαρχικό Συμβούλιο, το χειρόγραφο του κατασχέθηκε και παρά τις ενστάσεις τους ότι το έργο του ήταν αποτέλεσμα μυθοπλασίας. Παράλληλα κινήθηκε και ποινική έρευνα σε βάρος του για δημόσια δυσφήμιση της Τουρκίας, της Δημοκρατίας, των ενόπλων δυνάμεων και των κρατικών υπηρεσιών ασφαλείας, αλλά οι διαδικασίες διακόπηκαν καθώς ένα από τα στοιχεία του αδικήματος – αυτό της δημοσιότητας – έλειπε. Το Μάρτιο του 2006 το χειρόγραφο του μυθιστορήματος επιστράφηκε στον προσφεύγοντα.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η κατάσχεση του χειρόγραφου του κρατουμένου αποτελούσε παρέμβαση στο Δικαίωμα στην ελευθερία έκφρασης και ότι η απαγόρευση που του επιβλήθηκε δεν προεβλέπετο από νόμο.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 10
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, ο Resul Sarıgül, είναι Τούρκος υπήκοος, ο οποίος γεννήθηκε το 1962. Κρατούνταν στις φυλακές Erzurum (Τουρκία) όταν υπέβαλε τη προσφυγή του.
Την 1.12.2004 ο κ. Sarıgül παρέδωσε χειρόγραφο σχέδιο μυθιστορήματος στις υπηρεσίες των φυλακών ζητώντας να αποσταλεί στον δικηγόρο του, ο οποίος έπρεπε να το διαβιβάσει στην οικογένειά του με σκοπό τη δημοσίευσή του. Στις 6.12.2004, ο Πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της φυλακής, αρμόδιος για την ανάγνωση της αλληλογραφίας των κρατουμένων ανέφερε ότι το κείμενο υποστήριζε μια παράνομη οργάνωση, προσέβαλε τις αστυνομικές αρχές, και χρησιμοποιούσε καταχρηστική και ακατάλληλη γλώσσα, συμπεριλαμβανομένων κάποιων εκφράσεων κατά των γυναικών, κατά της δημόσιας ηθικής και κατά των αρχών. Το χειρόγραφο στάλθηκε στο πειθαρχικό συμβούλιο της διοίκησης των φυλακών, το οποίο αποφάσισε να κατασχέσει το χειρόγραφο στις 15.12.2004. Στις 16.12.2004 ο κ. Sarıgül άσκησε έφεση ενώπιον του δικαστηρίου εκτελέσεων ποινής του Erzurum, δηλώνοντας ότι το μυθιστόρημα ήταν έργο μυθοπλασίας, αλλά η έκκλησή του απορρίφθηκε στις 7.1.2005. Ο κ. Sarıgül άσκησε έφεση κατά της απόφασης ενώπιον του Εφετείου του Erzurum, επικαλούμενος το δικαίωμα στην ελευθερίας της έκφρασης, αλλά δεν στέφθηκε με επιτυχία.
Στις 25.1.2005 ο κ. Sarıgül παρέδωσε στη διοίκηση της φυλακής μια επιστολή για τον δικηγόρο του, μαζί με την απόφαση του δικαστή εκτελέσεων ποινής της 7.1.2005 και την περαιτέρω προσφυγή του εναντίον της εν λόγω απόφασης. Η επιστολή κατασχέθηκε από τη διοίκηση του σωφρονιστικού ιδρύματος και από το αίτημα του κ. Sarıgül αναφορικά με την ακύρωση της αποφάσεως αυτής απορρίφθηκε.
Επιπρόσθετα, κινήθηκε ποινική διαδικασία εναντίον του για συκοφαντική δυσφήμιση της Τουρκίας, της Δημοκρατίας, των ενόπλων δυνάμεων και των κρατικών υπηρεσιών ασφαλείας, αλλά έπαυσε η ποινική δίωξη καθώς ένα από τα στοιχεία του αδικήματος – αυτό της δημοσιότητας – έλειπε. Το Μάρτιο του 2006 το χειρόγραφο του μυθιστορήματος επιστράφηκε στον κ. Sarıgül.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι η κατάσχεση του χειρόγραφου του μυθιστορήματος του προσφεύγοντος αποτελούσε παρέμβαση του δικαιώματός του στην ελευθερία έκφρασης. Η παρέμβαση αυτή δεν ήταν «σύμφωνη με τον νόμο» σύμφωνα με την έννοια του άρθρου 10 § 2 της Σύμβασης.
Αρχικά, το πειθαρχικό συμβούλιο δεν είχε επικαλεσθεί ρητώς καμία νομική διάταξη για την κατάσχεση του χειρόγραφου, εξηγώντας μόνο ότι το εν λόγω κείμενο περιέχει ακατάλληλες λέξεις και εκφράσεις σύμφωνα με τον προκαθορισμένο πίνακα επαλήθευσης της διοίκησης, για τον οποίο δεν υπάρχουν λεπτομέρειες στο φάκελο της προσφυγής. Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι τυχόν κανόνες σχετικά με την εποπτεία της αλληλογραφίας των κρατουμένων οι οποίοι δεν περιόριζαν το πεδίο εφαρμογής ή δεν όριζαν τι σήμαινε «ακατάλληλο», δεν μπορούσε να ικανοποιούν την απαίτηση της προβλεψιμότητας.
Δεύτερον, η επιτροπή ανάγνωσης αλληλογραφίας είχε βασίσει την απόφασή της σε μια εγκύκλιο για να διαβιβάσει το χειρόγραφο στο πειθαρχικό συμβούλιο σχετικά με τις επαφές των κρατουμένων με τον έξω κόσμο. Η εν λόγω εγκύκλιος, στην οποία η κυβέρνηση βασίστηκε για την παρέμβαση, ανέφερε τα άρθρα 144 και 147 των κανόνων διοίκησης των σωφρονιστικών ιδρυμάτων – όπως ίσχυαν την εποχή εκείνη – και επιδίωκε να αποσαφηνίσει την εφαρμογή των μέτρων που επιβλήθηκαν από τους εν λόγω κανόνες. Έτσι, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η νομική βάση για την παρέμβαση συνίστατο στα άρθρα 144 και 147. Το Δικαστήριο αναφέρθηκε στη προηγούμενη διαπίστωσή του ότι οι κανόνες της διοίκησης της φυλακής δεν υποδείκνυαν με επαρκή σαφήνεια το πεδίο εφαρμογής και τους όρους των διακριτικών εξουσιών των αρχών σε τέτοια ζητήματα και ότι η πρακτική τους εφαρμογή δεν φαίνεται να αποκαθιστά αυτό το κενό. Δεν είχε κανένα λόγο να διαφοροποιηθεί από την εν λόγω προσέγγιση και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η παρέμβαση στο δικαίωμα του κ. Sarıgül στην ελευθερία έκφρασης δεν ήταν «σύμφωνη με το νόμο».
Κατά συνέπεια, έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 10 της Σύμβασης.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Τουρκία όφειλε να καταβάλει στον προσφεύγοντα 1.500 ευρώ για ηθική βλάβη.
