Δημοσιοποίηση πληροφοριών και αναγκαία επαλήθευση
ΑΠΟΦΑΣΗ
Rungainis κατά Λετονίας της 14.06.2018 (αριθμ. προσφ. 40597/08)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Δυσφήμιση και δημοσιοποίηση μη αληθών πληροφοριών χωρίς επαλήθευση. Έκθεση σοβαρών ισχυρισμών χωρίς επαρκή πραγματική βάση που υπερβαίνει τα όρια αποδεκτής επίκρισης. Καταδίκη του προσφεύγοντος για αποζημίωση λόγω δυσφήμισης. Μη παραβίαση της ελευθερία έκφρασης διότι οι αρχές είχαν ενεργήσει εντός των ορίων της διακριτικής τους ευχέρειας βάσει της Σύμβασης.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 10
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Girts Rungainis, είναι Λετονός υπήκοος, ο οποίος γεννήθηκε το 1967 και ζει στη Ρίγα (Λετονία).
Το 2002 ο κ. Rungainis ήταν Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Latvijas Krājbanka, στο οποίο το κράτος κατείχε περίπου το 1/3 των μετοχών.
Στις αρχές Οκτωβρίου του ίδιου έτους υπέβαλε στο Διοικητικό Συμβούλιο μια έκθεση η οποία έδειξε ότι είχαν καταβληθεί χρήματα σε διαφημιστικό πρακτορείο χωρίς δικαιολογητικά έγγραφα, δημιουργώντας υποψίες ότι τα χρήματα είχαν υπεξαιρεθεί.
Την επόμενη μέρα μετά την παρουσίαση της έκθεσης, μια κορυφαία εφημερίδα Neatkarīgā Rīta Avīze (“NRA”), με βάση μι συνέντευξη με τον κ. Rungainis, έγραψε ότι ένας πρώην Πρόεδρος της Τράπεζας, ο A.L., μπορεί να ήταν υπεύθυνος για την μεταφορά χρημάτων εκτός τραπέζης στην διαφημιστική εταιρεία. Αυτή η εταιρεία δημιούργησε μια διαφημιστική εκστρατεία για ένα νέο πολιτικό κόμμα, το Πρώτο Κόμμα της Λετονίας, με το οποίο ο Α.L. είχε θέσει υποψηφιότητα για βουλευτής. Ο προσφεύγων ανέφερε τα παρακάτω: «Τα χρήματα αυτά έχουν κλαπεί από τους μετόχους». Τα γεγονότα έλαβαν χώρα πριν από τις εκλογές που πραγματοποιήθηκαν αργότερα τον Οκτώβριο. Οι εσωτερικοί και εξωτερικοί έλεγχοι από την τράπεζα έδειξαν αργότερα ότι στην πραγματικότητα όλες οι υπηρεσίες που παρείχε ο διαφημιστικός οργανισμός λογιστικοποιήθηκαν.
Ο A.L. άσκησε αγωγή δυσφήμησης τον Ιούλιο του 2003. Ο κ. Rungainis παραδέχτηκε στο πρωτοβάθμιο Δικαστήριο ότι οι πληροφορίες που είχε παράσχει ήταν λάθος και ζήτησε συγγνώμη από τον A.L. και τους δημοσιογράφους. Το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο απέρριψε τις κατηγορίες περί δυσφήμισης. Ωστόσο, το Εφετείο αποφάνθηκε υπέρ του A.L. και διέταξε τον κ. Rungainis να καταβάλει σε αυτόν 10.000 λατ (περίπου 14.000 ευρώ). Η απόφαση αυτή επικυρώθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο τον Ιανουάριο του 2008.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι η ελευθερία έκφρασης δεν είναι απεριόριστο δικαίωμα. Οι αρμόδιες εθνικές αρχές μπορούσαν να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα για να αντιδράσουν χωρίς υπερβολές σε δυσφημιστικές κατηγορίες που δεν είχαν καμιά βάση ή είχαν γίνει με κακόπιστο τρόπο. Η ελευθερία έκφρασης επέβαλε επίσης καθήκοντα και ευθύνες, όπως η ανάγκη προσεκτικής επαλήθευσης των πληροφοριών πριν από τη δημοσιοποίησή τους. Ένα τέτοιο καθήκον ήταν ακόμη πιο σημαντικό για άτομα που κατείχαν δημόσια θέση.
Η ουσία της υπόθεσης ήταν κατά πόσο οι δηλώσεις του κ. Rungainis είχαν επαρκή πραγματική βάση. Το Δικαστήριο σημείωσε ότι οι αρχικοί ισχυρισμοί του βασίστηκαν στην έκθεση που είχε προετοιμάσει για το Διοικητικό Συμβούλιο, βασιζόμενος στις πληροφορίες που είχε λάβει από τα Τμήματα εμπορίας και χρηματοδότησης. Στη συνέχεια είχε δώσει συνέντευξη στους δημοσιογράφους για τις υποψίες του για υπεξαίρεση χρήματος, κάτι που οδήγησε τις εφημερίδες να αναφερθούν στον Α.L., ο οποίος αργότερα άσκησε την δυσφήμησης.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε πολλούς παράγοντες που οδήγησαν τον κ. Rungainis να μιλήσει με τους δημοσιογράφους. Πρώτα απ’ όλα, έπρεπε να γνωρίζει το καθεστώς που διέθετε σύμφωνα με το εσωτερικό δίκαιο ως δημόσιος υπάλληλος και ότι οι δημοσιογράφοι θα μπορούσαν να επικαλεστούν τις δηλώσεις του, ιδίως όσον αφορά εσωτερικά έγγραφα τραπεζών.
Δεύτερον, είχε σχηματίσει τις απόψεις του σχετικά με τα έξοδα διαφήμισης και μάρκετινγκ χωρίς τα απαραίτητα σχετικά έγγραφα μετά από διαβούλευση με τους επικεφαλής των υπηρεσιών μάρκετινγκ και χρηματοδότησης, αλλά δεν ήταν σαφής γιατί δεν είχε ζητήσει πληροφορίες από το τμήμα εσωτερικού ελέγχου πριν μιλήσει στον Τύπο. Στην περίπτωση αυτή, χρειάστηκε μόνο δύο εβδομάδες για το τμήμα για να ελέγξει και να απορρίψει τις υποψίες του. Έτσι αποκάλυψε ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες στα μέσα ενημέρωσης, ενώ ο έλεγχος συνεχίζονταν.
Επιπλέον, τα σχόλιά του έγιναν κοντά σε εκλογική περίοδο, με μεγάλη πιθανότητα να ληφθούν σοβαρά υπόψη από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και από το κοινό, ιδιαίτερα επειδή αφορούσαν ένα νεοσυσταθέν πολιτικό κόμμα. Η θέση του κ. Rungainis στην Τράπεζα και η φύση των ισχυρισμών του σήμαινε ότι δεν μπορούσε να επικαλεστεί το βαθμό υπερβολής ή ακόμα και πρόκλησης που συνήθως θα μπορούσε να ζητηθεί κατά την άσκηση της ελευθερίας έκφρασης στο πλαίσιο μιας πολιτικής συζήτησης.
Τέλος, ουδέποτε έλαβε μέτρα για να αποστασιοποιηθεί από άλλα άρθρα που περιείχαν δηλώσεις του, παρόλο που ο έλεγχος ήταν διαθέσιμος κατά τη στιγμή της έκδοσης αυτών των άρθρων. Επίσης, δεν είχε λάβει μέτρα για να διορθώσει την κατάσταση μετά την πραγματοποίηση των εσωτερικών και εξωτερικών ελέγχων.
Συνολικά, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η αρχική έκθεση του κ. Rungainis, με βάση την οποία είχε κάνει σοβαρούς ισχυρισμούς κατά του πρώην Προέδρου της Τράπεζας, ο οποίος ήταν επίσης υποψήφιος στις εκλογές, δεν διέθετε επαρκή πραγματική βάση και ότι είχε υπερβεί τα όρια της αποδεκτής επίκρισης σε σχέση με τον A.L.
Το Δικαστήριο ήταν πεπεισμένο ότι η επέμβαση στα δικαιώματα του κ. Rungainis που προκλήθηκε από το χρηματικό ποσό που του επιβλήθηκε για δυσφήμιση στηρίχθηκε σε σχετικούς και επαρκείς λόγους. Οι αρχές είχαν επιτύχει δίκαιη ισορροπία μεταξύ των δικαιωμάτων του και των δικαιωμάτων του A.L. και είχαν ενεργήσει εντός των ορίων της διακριτικής τους ευχέρειας («περιθώριο εκτίμησης») βάσει της Σύμβασης (επιμέλεια echrcaselaw.com).
