Ερευνα κρατούμενου για ναρκωτικά στον πρωκτό και βιντεοσκόπησή της. Ανεπαρκής έρευνα. Εξευτελιστική μεταχείριση (διαδικαστικό σκέλος) και παραβίαση δίκαιης δίκης
ΑΠΟΦΑΣΗ
Bokhonko κατά Γεωργίας της 22.10.2020 (αρ. προσφ. 6739/11)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Εξευτελιστική μεταχείριση κρατουμένου και αποτελεσματική έρευνα. Ο προσφεύγων συνελήφθη για αδίκημα σχετικά με ναρκωτικά. Άσκησε προσφυγή για απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση, ισχυριζόμενος ότι κατά την διάρκεια της σύλληψης του υπέστη εξευτελιστική σωματική έρευνα πρωκτού και βιντεοσκόπηση αυτής από αστυνομικούς. Επίσης διαμαρτυρήθηκε για το λόγο ότι τα εγχώρια δικαστήρια βάσισαν την απόφαση τους σε αυτά τα αποδεικτικά στοιχεία παρόλο που ελήφθησαν κατά την διάρκεια παράνομης κακομεταχείρισης.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι τα εγχώρια δικαστήρια δεν εξέτασαν εάν η αναζήτηση ταινιών είχε εφαρμοστεί ως έσχατη λύση, αν είχε πραγματοποιηθεί από εκπαιδευμένο προσωπικό και λαμβάνοντας δεόντως υπόψη την ιδιωτικότητα. Έκρινε ότι οι αρχές δεν εκπλήρωσαν το καθήκον τους να διερευνήσουν τους ισχυρισμούς του προσφεύγοντος κατά συνέπεια υπήρχε παραβίαση του άρθρου 3 όσον αφορά το διαδικαστικό σκέλος. Αντιθέτως το ΕΔΔΑ έκρινε ότι δεν υπήρξε παραβίαση όσον αφορά το ουσιαστικό σκέλος, για το λόγο ότι δεν υπήρχαν επαρκή στοιχεία για να εξετάσει αν πράγματι ο προσφεύγων υπέστη εξευτελιστική έρευνα .
Αντιστοίχως το ΕΔΔΑ έκρινε ότι ο ανεπαρκής δικαστικός έλεγχος του τρόπου με τον οποίο φέρεται ότι διεξήχθη η αναζήτηση των ναρκωτικών στο σώμα του προσφεύγοντος, ιδίως η αποτυχία των εγχώριων δικαστηρίων να εξετάσουν τους ισχυρισμούς του για εξευτελιστική μεταχείριση, παραβίασε τις αρχές της δίκαιης δίκης κατά το άρθρο 6§1. Αντιθέτως το ΕΔΔΑ έκρινε ότι δεν υπήρχε παραβίαση του άρθρου 6§3 (ε) της Σύμβασης καθόσον καθ’όλη τη διάρκεια της δικής ο προσφεύγων συνεπικουρείτο από διερμηνέα.
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε ποσό 10.000 ευρώ για ηθική βλάβη.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 3,
Άρθρο 6§1,
Άρθρο 6§3 (ε)
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων Orest Bokhonko είναι ουκρανός υπήκοος που εκτίει ποινή κάθειρξης 23 ετών στη Γεωργία για αδικήματα σχετικά με ναρκωτικά.
Η υπόθεση αφορούσε τον ισχυρισμό του ότι είχε υποστεί κακομεταχείριση από την αστυνομία κατά τη σύλληψή του και συγκεκριμένα είχε υποβληθεί σε σωματική και πρωκτική έρευνα.
Σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή των γεγονότων, ο προσφεύγων συνελήφθη στις 27 Σεπτεμβρίου 2008 στο αεροδρόμιο της Τιφλίδας μετά από ενημέρωση των αστυνομικών αρχών ότι προσπαθούσε να μεταφέρει παράνομα ναρκωτικά στη χώρα. Πραγματοποιήθηκε σωματική έρευνα και ένα κίτρινο μπαλόνι που περιείχε μια λευκή ουσία, η οποία αργότερα αναγνωρίστηκε ως μεθαδόνη, εξήχθη από τον πρωκτό του.
Στη συνέχεια κατηγορήθηκε επίσημα για παράνομη κατοχή και εμπορία μεγάλης ποσότητας ναρκωτικών και ένας δικαστής διέταξε την προσωρινή του κράτηση. Μετά την εξέτασή του από τις ανακριτικές αρχές και σε όλη τη διάρκεια της διαδικασίας που ακολούθησε, ο προσφεύγων διαμαρτυρήθηκε αναφέροντας ότι είναι αθώος, ισχυριζόμενος ότι τα ναρκωτικά είχαν φυτευτεί από την αστυνομία. Ο ίδιος ανέφερε ότι είχε ξυλοκοπηθεί, είχε αναγκαστεί να εμφανιστεί γυμνός και να κάνει βαθύ κάθισμα, ενώ οι αξιωματικοί τον μαγνητοσκοπούσαν με τα κινητά τους τηλέφωνα. Ισχυρίστηκε επίσης ότι είχε υποβληθεί σε δύο πρωκτικές έρευνες από αστυνομικό και του ανακοίνωσαν ότι είχαν βρεθεί ναρκωτικά όταν συνήλθε μετά την απώλεια των αισθήσεών του κατά τη δεύτερη πρωκτική έρευνα.
Καταδικάστηκε σύμφωνα με το κατηγορητήριο τον Ιούνιο του 2009, η δε απόφαση κατέστη αμετάκλητη τον Φεβρουάριο του 2010. Τα δικαστήρια βασίσθηκαν ουσιαστικά στα κατασχεθέντα ναρκωτικά και στις μαρτυρίες των τριών αστυνομικών και στον διερμηνέα που παρίστανται κατά τη διάρκεια της έρευνας. Επιβεβαίωσαν τις προανακριτικές καταθέσεις τους, αρνούμενοι οποιαδήποτε κακομεταχείριση, προσθέτοντας ότι ένας αστυνομικός ήταν σε θέση να ανακτήσει το κίτρινο μπαλόνι τραβώντας ένα κομμάτι σκοινί που είχε εμφανιστεί κατά τη διάρκεια του καθίσματος. Τα δικαστήρια απέρριψαν τους ισχυρισμούς του προσφεύγοντος για κακομεταχείριση και για την ύπαρξη διαδικαστικών παρατυπιών ως αβάσιμους.
Στο μεταξύ, ο προσφεύγων ζήτησε από τις ανακριτικές αρχές και τις αρχές των φυλακών να υποβληθεί σε ιατρική εξέταση αλλά το αίτημά του απορρίφθηκε, ενώ ταυτόχρονα το αίτημά του προς το εισαγγελέα να ασκήσει ποινική δίωξη κατά των αστυνομικών που τον συνέλαβαν απορρίφθηκε στις 17 Οκτωβρίου 2008. Αυτήν τη στιγμή διεξάγεται έρευνα για κατάχρηση εξουσίας, η οποία κινήθηκε το 2013 από την εισαγγελία.
Βασιζόμενος στο άρθρο 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης) και στο άρθρο 6 §§ 1 και 3 (ε) (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη), ο προσφεύγων διαμαρτυρήθηκε ιδιαίτερα για τον τρόπο με τον οποίο συνελήφθη και υπεβλήθη σε σωματική έρευνα, την αδυναμία των αρχών να διενεργήσουν σχετική έρευνα, τον άδικο χαρακτήρα των ποινικών διαδικασιών που διεξήχθησαν εναντίον του λόγω της χρήσης εκ μέρους των εθνικών δικαστηρίων των αποδεικτικών στοιχείων που ελήφθησαν ως αποτέλεσμα κακομεταχείρισης ή / και κατασκευασμένων αποδεικτικών στοιχείων και την αποτυχία παροχής επαρκών υπηρεσιών διερμηνείας καθ ‘όλη τη διάρκεια της ποινικής διαδικασίας.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 3
Ως προς το διαδικαστικό σκέλος
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι ισχυρισμοί του προσφεύγοντος ισοδυναμούσαν, αθροιστικά, με έναν τεκμηριωμένο ισχυρισμό κακομεταχείρισης που πυροδότησε τη διαδικαστική υποχρέωση βάσει του άρθρου 3 της Σύμβασης για το κράτος να διεξαγάγει αποτελεσματική έρευνα . Το Δικαστήριο έκρινε ότι ακόμη και μια έρευνα ισοδυναμεί με εξευτελιστική μεταχείριση ανάλογα του τρόπου με τον οποίο διεξάγεται, ιδίως εάν στοχεύει να εξευτελίσει και να υποτιμήσει.
Ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις τα παραπάνω αρκούν για το συμπέρασμα ότι υπήρξε παραβίαση της διαδικαστικής υποχρέωσης διεξαγωγής αποτελεσματικής έρευνας βάσει του άρθρου 3 της Σύμβασης, στην παρούσα υπόθεση το Δικαστήριο έκρινε απαραίτητο να το επαληθεύσει. Οι εξελίξεις κατά τη διάρκεια της δίκης του προσφεύγοντος για τα ναρκωτικά ενδέχεται να είχαν αντίκτυπο στην εκτίμησή του Δικαστηρίου για το προαναφερθέν ζήτημα της παραβίασης της Σύμβασης. Αυτό συμβαίνει επειδή, η δίκη ήταν μία ευκαιρία που είχε στη διάθεσή του ο προσφεύγων για να εκφράσει τα παράπονά του σχετικά με τον τρόπο διεξαγωγής της έρευνας. Όσον αφορά τα γεγονότα κατά τη διάρκεια της δίκης, το Δικαστήριο σημείωσε ότι τα εγχώρια δικαστήρια, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα διαθέσιμα ιατρικά αποδεικτικά στοιχεία δεν επαλήθευσαν τους ισχυρισμούς βίας του προσφεύγοντος. Επίσης, τα δικαστήρια επικεντρώθηκαν στη φυσική πτυχή της φερόμενης κακομεταχείρισης του προσφεύγοντος, αγνοώντας τη ψυχολογική επίδραση που θα μπορούσε να είχε η φερόμενη ενέργεια. Επιπλέον, σε κανένα σημείο τα εγχώρια δικαστήρια δεν εξέτασαν εάν η αναζήτηση ταινιών είχε εφαρμοστεί ως έσχατη λύση, αν είχε πραγματοποιηθεί από εκπαιδευμένο προσωπικό και εάν έλαβαν δεόντως υπόψη την ιδιωτικότητα και την αξιοπρέπεια του προσφεύγοντος.
Τέλος, καταλήγοντας, σε μια μάλλον τυπική αιτιολογία, ότι ο προσφεύγων δεν είχε επιβεβαιώσει τους ισχυρισμούς του για εξευτελιστική μεταχείριση, τα εγχώρια δικαστήρια μετατόπισαν σε αυτόν εξ ολοκλήρου το βάρος της απόδειξης. Έπραξαν δε αυτό, παρά τις μάλλον λεπτομερείς και συνεπείς δηλώσεις του προσφεύγοντος σχετικά με τις συγκεκριμένες περιστάσεις της έρευνας και παραβλέποντας το γεγονός ότι απορρίφθηκαν τα επανειλημμένα αιτήματά του για ιατρική εξέταση και διενέργεια ποινικής έρευνας.
Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι αρχές δεν εκπλήρωσαν το καθήκον τους να διερευνήσουν τους ισχυρισμούς του προσφεύγοντος για κακομεταχείριση σε σχέση με τον τρόπο με τον οποίο διεξήχθη η αναζήτηση ταινιών. Συνεπώς, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 της Σύμβασης στο πλαίσιο του διαδικαστικού του σκέλους.
Ως προς το ουσιαστικό σκέλος
Το Δικαστήριο σημείωσε εξαρχής ότι αμφισβητούνται τα σχετικά γεγονότα. Ο προσφεύγων ισχυρίστηκε ότι υποβλήθηκε σε βίαιη και ταπεινωτική αναζήτηση ταινιών συνοδευόμενη από βαθύ κάθισμα και με επανειλημμένη σωματική έρευνα του πρωκτού του, ενώ η κυβέρνηση ισχυρίστηκε ότι η αναζήτηση ταινιών διεξήχθη με τρόπο συμβατό με το άρθρο 3 και ότι δεν πραγματοποιήθηκε σωματική έρευνα στον πρωκτό. Εν προκειμένω, το Δικαστήριο εκτίμησε ότι τα αποδεικτικά στοιχεία που διέθετε ήταν ανεπαρκή για να αποδείξουν πέραν εύλογης αμφιβολίας ότι διεξήχθη σωματική έρευνα με τους τρόπους που περιγράφει ο προσφεύγων. Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, το Δικαστήριο δεν μπόρεσε να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η αναζήτηση ταινίας είχε ως σκοπό να εκφοβίσει ή να εξευτελίσει τον προσφεύγοντα, ή ότι είχε εκτελεστεί με τέτοιο τρόπο που του προκάλεσε πόνο ή ταπείνωση, στο σημείο που η ταλαιπωρία υπερέβη το αναγκαίο όριο σοβαρότητας βάσει του άρθρου 3. Θεώρησε απαραίτητο να τονιστεί, ωστόσο, ότι η αδυναμία του να καταλήξει σε συμπέρασμα ως προς το κατά πόσον η μεταχείριση του προσφεύγοντος κατά τη διάρκεια της έρευνας ήταν αντίθετη με το άρθρο 3 απορρέει σημαντικά από την αδυναμία των εγχώριων αρχών να διερευνήσουν αποτελεσματικά τους ισχυρισμούς του, οι οποίοι, όπως διαπιστώθηκε ήδη ανωτέρω, παραβίασαν τις διαδικαστικές τους υποχρεώσεις βάσει της εν λόγω διάταξης.
Το Δικαστήριο, συνεπώς, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 της Σύμβασης στο ουσιαστικό του σκέλος.
Άρθρο 6
Σχετικά με τα αποδεικτικά στοιχεία
Ο προσφεύγων υποστήριξε ότι το δικαίωμά του σε δίκαιη δίκη είχε παραβιαστεί κατά την ποινική διαδικασία εναντίον του, λόγω της απόφασης των εθνικών δικαστηρίων να παραδεχτούν και να χρησιμοποιήσουν αποδεικτικά στοιχεία που αποκτήθηκαν ως αποτέλεσμα κακής μεταχείρισης. Ισχυρίστηκε επίσης ότι τα ναρκωτικά που φέρεται ότι βρέθηκαν μετά την αναζήτηση της ταινίας δεν ανήκαν σε αυτόν, ότι η καταδίκη του βασίστηκε σε κατασκευασμένα αποδεικτικά στοιχεία και ότι είχε εμποδιστεί να προστατεύσει αποτελεσματικά τα συμφέροντά του ως προς αυτό. Ο προσφεύγων παραπονέθηκε επίσης ότι δεν του δόθηκε επαρκής διερμηνεία σε όλη τη διάρκεια της ποινικής διαδικασίας. Στηρίχθηκε στο άρθρο 6 §§ 1 και 3 (ε) της Σύμβασης
Το Δικαστήριο διαπιίστωσε ότι ο φερόμενος τρόπος με τον οποίο ελήφθησαν τα βασικά αποδεικτικά στοιχεία εναντίον του προσφεύγοντος θα μπορούσε να δημιουργήσει αμφιβολίες για την αξιοπιστία και την ακρίβειά του. Λόγω της σημασίας αυτών των αποδεικτικών στοιχείων, θεώρησε ότι αθροιστικά ο ανεπαρκής δικαστικός έλεγχος του τρόπου με τον οποίο φέρεται ότι διεξήχθη η αναζήτηση της ταινίας, ιδίως η αποτυχία των εγχώριων δικαστηρίων να εξετάσουν επαρκώς τους ισχυρισμούς του προσφεύγοντος σχετικά με την απάνθρωπη και εξευτελιστική φύση της αναζήτησης ταινιών, και η αδυναμία των επιβεβαιωμένων αποδεικτικών στοιχείων, ήταν τέτοια που η συνολική εικόνα της δίκης του προσφεύγοντος φαίνεται να έχει υποστεί ανεπανόρθωτη ζημία. Λαμβάνοντας υπόψη το συμπέρασμα αυτό, δεν ήταν απαραίτητο το Δικαστήριο να εξετάσει εάν τα εγχώρια δικαστήρια θα έπρεπε επίσης να αντιμετωπίσουν το επιχείρημα του προσφεύγοντος ότι τα ναρκωτικά «φυτεύτηκαν».
Συνεπώς, υπήρξε παραβίαση του άρθρου 6 § 1 της Σύμβασης.
Ισχυρισμοί σχετικά με την ανεπάρκεια της μετάφρασης
Το Δικαστήριο παρατήρησε εξαρχής ότι σε κανένα στάδιο της διαδικασίας, είτε σε εθνικό επίπεδο είτε ενώπιον του Δικαστηρίου, ο προσφεύγων ισχυρίστηκε ότι δεν είχε επαρκή γνώση της ρωσικής γλώσσας. Επιπλέον, ο φάκελος δεν περιείχε καμία ένσταση, επίσημη ή ανεπίσημη, από τον προσφεύγοντα ή οποιονδήποτε από τους δικηγόρους του σχετικά με την ποιότητα των υπηρεσιών διερμηνείας κατά τη διάρκεια της δίκης.
Το Δικαστήριο παρατήρησε επίσης ότι, σύμφωνα με το υλικό της υπόθεσης που υποβλήθηκε στο Δικαστήριο, σε όλα τα κύρια στάδια της διαδικασίας δόθηκε στον προσφεύγοντα υπηρεσίες διερμηνείας. Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, και λαμβάνοντας υπόψη ότι η Σύμβαση δεν απαιτεί γραπτή μετάφραση όλων των στοιχείων των επίσημων εγγράφων και ότι η προφορική γλωσσική βοήθεια μπορεί να ικανοποιεί τις απαιτήσεις της Σύμβασης, το Δικαστήριο θεώρησε ότι, εν προκειμένω, ο προσφεύγων έλαβε κατάλληλη γλωσσική βοήθεια, η οποία του επέτρεψε να συμμετάσχει επαρκώς στη δίκη εναντίον του. Επομένως, κατά την άποψη του Δικαστηρίου, δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 6 §§ 1 και 3 (ε) της Σύμβασης.
Δίκαιη ικανοποίηση: Το ΕΔΔΑ επιδίκασε ποσό 10.000 ευρώ για ηθική βλάβη(επιμέλεια echrcaselaw.com).
