Η στημένη ληστεία και ο μη διορισμός δικηγόρου στην αστυνομική προανάκριση. Το Στρασβούργο δεν πείστηκε για παραβίαση της ΕΣΔΑ
ΑΠΟΦΑΣΗ
Farrugia κατά Μάλτας της 04.06.2019 (αριθ. προσφ. 63041/13)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Στημένη ληστεία. Αστυνομική προανάκριση χωρίς παρουσία δικηγόρου. Ο προσφεύγων έπειτα από ληστεία στον επαγγελματικό του χώρο ανακρίθηκε από την αστυνομία, η οποία υποψιάστηκε ότι το έγκλημα ήταν στημένο ιδίως έπειτα από ισχυρισμούς ενός από τους υπαλλήλους του, δηλαδή ότι ο προσφεύγων τον ανάγκασε να τον βοηθήσει να «στήσει» τον τόπο της υποτιθέμενης ληστείας.
Κατά την διάρκεια των καταθέσεων του στην αστυνομία, ο προσφεύγων δεν είχε δικηγόρο, καθώς αυτό δεν προβλέπεται από το εσωτερικό δίκαιο της Μάλτας.
Ύστερα από ακροαματική διαδικασία το Εφετείο αποφάσισε να του επιβάλει ποινή φυλάκισης ενός έτους. Ο προσφεύγων κίνησε διαδικασία συνταγματικής προσφυγής για να διαμαρτυρηθεί για την καταδίκη του με βάση καταθέσεις που είχε δώσει στην αστυνομία στην προδικασία χωρίς τη συνδρομή δικηγόρου. Η προσφυγή του απορρίφθηκε το 2013.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι ο κατηγορούμενος ενημερώθηκε πολλές φορές στη αστυνομία για το δικαίωμά του να μείνει σιωπηλός και για το δικαίωμά του σε μη αυτό – ενοχοποίηση. Παρότι όμως έκρινε έμμεσα ότι υπάρχει άρα παραβίαση του άρθρου 6 παρ. 3 (γ) ανέφερε ότι σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει να γίνεται αυστηρός έλεγχος για το εάν η στέρηση του δικηγόρου παραβιάζει η δίκαιη δίκη. Εν προκειμένου έκρινε κατά πλειοψηφία (5 έναντι 2) πως κατ’ εξαίρεση, η στέρηση παρουσίας δικηγόρου δεν είναι καταδικαστέα, χωρίς όμως να τεκμηριώνει με σαφήνεια τα επιχειρήματά του.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 6 § 1
Άρθρο 6 § 3 (γ)
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων Carmel Joseph Farrugia είναι υπήκοος της Μάλτας που γεννήθηκε το 1951 και ζει στην Paola (Μάλτα).
Η υπόθεση αφορούσε την καταγγελία του σχετικά με την αστυνομική του ανάκριση μετά από φερόμενη ληστεία στον επαγγελματικό του χώρο το 2002.
Η αστυνομία υποψιάστηκε ότι το έγκλημα ήταν στημένο και ανέκρινε τον κ. Farrugia, αναφέροντας ιδίως ισχυρισμούς ενός από τους υπαλλήλους του ότι τον ανάγκασε να τον δέσει και να προβεί σε υποτιθέμενη ληστεία. Ο προσφεύγων αρνήθηκε τους ισχυρισμούς, εξηγώντας ότι τέσσερα άτομα τον είχαν δέσει στον εκθεσιακό του χώρο και του έκλεψαν χρήματα.
Έδωσε κατάθεση σε διάστημα δύο ημερών, ελλείψει δικηγόρου, καθώς εκείνη την εποχή το εσωτερικό δίκαιο δεν προέβλεπε νομική συνδρομή κατά το προδικαστικό στάδιο. Είχε, ωστόσο, ενημερωθεί για το δικαίωμά του να παραμείνει σιωπηλός και να μην αυτό-ενοχοποιηθεί.
Ποινικές διαδικασίες ασκήθηκαν κατά του προσφεύγοντος και, το 2007, το Εφετείο έκρινε ότι η μαρτυρία του συναδέλφου του ήταν αρκετή για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο προσφεύγων ήταν ένοχος για το στήσιμο του αδικήματος. Του επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης ενός έτους.
Το Εφετείο διαπίστωσε επίσης ότι η μαρτυρία του συναδέλφου επιβεβαιώθηκε από τις δηλώσεις του προσφεύγοντος, οι οποίες ήταν ασυνεπείς και στερούνται αξιοπιστίας. Συγκεκριμένα, είχε αποφύγει ή απαντούσε με διστακτικό τρόπο στις ερωτήσεις των αστυνομικών που αφορούν την επιχείρηση και τα κέρδη του και δεν είχε επαρκώς εξηγήσει γιατί το CCTV στις εγκαταστάσεις του δεν είχε καταγράψει τίποτα την ημέρα του φερόμενου εγκλήματος.
Ο προσφεύγων κίνησε διαδικασία συνταγματικής προσφυγής για να διαμαρτυρηθεί για την καταδίκη του με βάση δηλώσεις που είχε δώσει στην αστυνομία χωρίς τη συνδρομή δικηγόρου. Η προσφυγή του απορρίφθηκε το 2013.
Βασιζόμενος στο άρθρο 6 § 1 και 3 (γ) (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη και δικαίωμα νομικής συνδρομής της επιλογής του) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ο κ. Farrugia καταγγέλλει ότι δεν είχε συμβουλευτεί δικηγόρο κατά τη διάρκεια της αστυνομικής ανάκρισης.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ
Το Δικαστήριο αρχικά υπενθύμισε ότι είναι δικαίωμα κάθε ανθρώπου που διώκεται ποινικά να εκπροσωπείται από συνήγορο. Παρ ’όλα αυτά, υπογράμμισε ότι οι αρχές μπορούν κατ’ εξαίρεση να προβούν σε στέρηση του δικαιώματος εάν και εφόσον υπάρχουν «επιτακτικοί λόγοι».
Το Δικαστήριο επισήμανε ότι ο περιορισμός του δικαιώματος πρόσβασης σε δικηγόρο στην παρούσα υπόθεση ήταν ιδιαίτερα εκτεταμένος, δεδομένου ότι απορρέει από έλλειψη διατάξεων του νόμου και εφαρμόστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της προδικαστικής φάσης κατά την οποία ο προσφεύγων έδωσε αρκετές καταθέσεις.
Εν συνεχεία, το Δικαστήριο υπενθύμισε ότι οι περιορισμοί στην πρόσβαση σε δικηγόρο για επιτακτικούς λόγους, στο προδικαστικό στάδιο, πρέπει να επιτρέπονται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, και να έχουν προσωρινό χαρακτήρα. Επίσης, πρέπει να βασίζονται σε ατομική εκτίμηση των ιδιαίτερων περιστάσεων της υπόθεσης. Δεν υπήρχε σαφώς τέτοια ατομική εκτίμηση στην προκειμένη περίπτωση, δεδομένου ότι ο περιορισμός είχε γενικό και υποχρεωτικό χαρακτήρα. Παρ ‘όλα αυτά, το Δικαστήριο δεν έκρινε παραβίαση του άρθρου 6. Επισήμανε δε ότι ο κατηγορούμενος ενημερώθηκε πολλές φορές για το δικαίωμά του να μείνει σιωπηλός για να μην οδηγηθεί στη αυτό – ενοχοποίησή του. Έτσι, το Δικαστήριο, ακόμα και εάν έμμεσα έκρινε ότι υπάρχει καταπάτηση αυτού του δικαιώματος και άρα παραβίαση του άρθρου 6, υπενθυμίζει ότι σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει να γίνεται αυστηρός έλεγχος για το εάν η στέρηση του δικηγόρου είναι δίκαια. Εν προκειμένου το Στρασβούργο αποφάσισε πως κατ’ εξαίρεση, η στέρηση παρουσίας δικηγόρου δεν είναι καταδικαστέα, χωρίς όμως να τεκμηριώνει με σαφήνεια τα επιχειρήματά του.
Το Δικαστήριο σημείωσε επίσης ότι αποδεικτικά στοιχεία, εκτός από τις καταθέσεις του προσφεύγοντος, χρησιμοποιήθηκαν για να καταλήξουν στο συμπέρασμα της ενοχής του, και ιδίως η μαρτυρία του υπαλλήλου του, καθώς και άλλα περιστατικά όπως η μη λειτουργία του CCTV. Το Δικαστήριο παρατήρησε επίσης ότι, δεδομένης της φύσης του εγκλήματος στην προκειμένη περίπτωση, δηλαδή του στησίματος με προσομοίωση ενός αδικήματος, η έλλειψη αποδεικτικών στοιχείων που επιβεβαιώνουν την αρχική κατάθεση του προσφεύγοντος στην αστυνομία έχουν επίσης σημαντική αποδεικτική αξία. Επομένως, το εθνικό δικαστήριο στήριξε την απόφασή του σε μια πληθώρα παραγόντων.
Μη παραβίαση του Άρθρου 6 § 1 και 3 (γ)(επιμέλεια echrcaselaw.com)
