Η απόρριψη αιτήματος κατηγορουμένου εξέτασης πραγματογνωμόνων παραβίασε το υπερασπιστικό του δικαίωμα σε εξέταση μαρτύρων.
ΑΠΟΦΑΣΗ
Avagyan κατά Αρμενίας της 22.11.2018 (αριθ. προσφ. 1837/10)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Κατηγορούμενος για ανθρωποκτονία εκ προθέσεως δύο αδελφών με δηλητηρίαση κατά τη διάρκεια της δίκης του ζήτησε να προσέλθουν οι πραγματογνώμονες για να τους εξετάσει. Η αιτιολογία που προέβαλε ήταν ότι υπήρξαν αντιφατικές και αντικρουόμενες πραγματογνωμοσύνες για την αιτία θανάτου των θυμάτων. Τα εθνικά δικαστήρια απέρριψαν το αίτημά του και τον καταδίκασαν σε ισόβια κάθειρξη.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι: α) οι πραγματογνώμονες εντάσσονται στον όρο «μάρτυρες» του άρθρου 6 παρ. 3γ της ΕΣΔΑ, β) το αίτημα του προσφεύγοντος για εξέταση των πραγματογνωμόνων από το δικαστήριο δεν ήταν παράλογο, γ) οι πραγματογνωμοσύνες είχαν ουσιώδη σημασία για την υπόθεση και δ) με βάση τις πραγματογνωμοσύνες τα εθνικά δικαστήρια έπρεπε να αποφασίσουν εάν ο θάνατος των θυμάτων ήταν ατύχημα ή εκ προθέσεως ανθρωποκτονία. Με το σκεπτικό αυτό το Στρασβούργο διαπίστωσε παραβίαση του υπερασπιστικού δικαιώματος του προσφεύγοντος κατηγορουμένου να εξετάσει τους πραγματογνώμονες.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 6 παρ. 3γ
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων Khosrov Avagyan, είναι Αρμένιος υπήκοος που γεννήθηκε το 1946 και ζει στο Ερεβάν. Η υπόθεση αφορά την καταγγελία του προσφεύγοντος ότι δεν μπόρεσε να εξετάσει τους ιατροδικαστές παρ’ όλο που τα πορίσματά τους διαδραμάτισαν βασικό ρόλο στην καταδίκη του για ανθρωποκτονία.
Οι κατηγορίες προέκυψαν από το γεγονός ότι είχε κληρονομήσει ένα διαμέρισμα από μια ηλικιωμένη κυρία που είχε αποβιώσει τον Ιανουάριο του 2007. Η αρχική αυτοψία διαπίστωσε ότι η κυρία και η αδελφή της, που αποβίωσε την ίδια στιγμή είχαν υποστεί υποθερμία. Τον Ιούνιο η ανιψιά των αποβιωσάντων παραπονέθηκε ότι το διαμέρισμα είχε στην πραγματικότητα δοθεί στην ίδια σε μια προηγούμενη διαθήκη και οι αρχές ξεκίνησαν έρευνα. Δόθηκε εντολή να διεξαχθούν ιατροδικαστικές εγκληματολογικές εξετάσεις, οι οποίες διαπίστωσαν ότι και οι δύο αδελφές είχαν αποβιώσει εξαιτίας δηλητηρίασης από φώσφορο.
Ο προσφεύγων κατηγορήθηκε για απάτη και για τη διάπραξη δύο ανθρωποκτονιών με απώτερο σκοπό το κέρδος τον Σεπτέμβριο του 2007 και τέθηκε υπό προσωρινή κράτηση. Στην δίκη του υπέβαλε αίτημα να κληθούν να καταθέσουν οι πραγματογνώμονες που είχαν εκδώσει τις συγκρουόμενες εκθέσεις αυτοψίας, αλλά τα δικαστήρια απέρριψαν επανειλημμένα αυτό το αίτημα. Ο ίδιος κρίθηκε ένοχος και για ανθρωποκτονία εκ προθέσεως με σκοπό το κέρδος και καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη τον Οκτώβριο του 2008. Όλα τα ασκηθέντα ένδικα μέσα απορρίφθηκαν.
Βασιζόμενος στο άρθρο 6 §§ 1 και 3 (δ) (δικαίωμα δίκαιης δίκης και δικαίωμα συμμετοχής και εξέτασης μαρτύρων), ο κ. Avagyan καταγγέλλει ότι δεν του δόθηκε η ευκαιρία να εξετάσει τους πραγματογνώμονες προκειμένου να αμφισβητηθεί η αξιοπιστία των πορισμάτων τους, τα οποία ήταν καθοριστικά για την καταδίκη του.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Σύμφωνα με το Δικαστήριο του Στρασβούργου ο όρος «μάρτυρες» σύμφωνα με το άρθρο 6 § 3 (δ) της ΕΣΔΑ έχει αυτόνομη έννοια, η οποία περιλαμβάνει και τους πραγματογνώμονες. Ο ρόλος των μαρτύρων πραγματογνωμόνων μπορεί να διακριθεί από τον ρόλο των απλών μαρτύρων και το Δικαστήριο κρίνει κατά πόσον είναι αναγκαία η προσωπική τους εξέταση κατά περίπτωση λαμβάνοντας δεόντως υπόψη τη διαφορά στο καθεστώς και το ρόλο τους.
Το παραδεκτό των αποδεικτικών στοιχείων είναι πρωτίστως θέμα ρύθμισης από το εθνικό δίκαιο. Το καθήκον του ΕΔΔΑ βάσει της Σύμβασης δεν είναι να αποφανθεί για το κατά πόσον οι μαρτυρίες έγιναν αποδεκτές ως αποδεικτικά στοιχεία, αλλά για να διαπιστώσει εάν η διαδικασία στο σύνολό της, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο ελήφθησαν τα αποδεικτικά στοιχεία, ήταν δίκαιη.
Το Δικαστήριο παρατηρεί ότι το ποινικό δικαστήριο διαπίστωσε ότι η δικογραφία περιείχε έξι γνωμοδοτήσεις πραγματογνωμόνων οι οποίες μεταξύ άλλων, καθορίζουν την αιτία θανάτων των θυμάτων. Ενώ οι δύο αρχικές που εκδόθηκαν από τον πραγματογνώμονα AD έδειξαν ότι οι δύο αδελφές είχαν πεθάνει λόγω οξείας καρδιακής ανεπάρκειας και υποθερμίας, τις επόμενες πραγματογνωμοσύνες των GH και AB και δύο ακόμη των SH και SS απεφάνθησαν ότι τα θύματα είχαν δηλητηριαστεί. Ο προσφεύγων ζήτησε από τους πραγματογνώμονες ADSH και SS να κληθούν να εμφανιστούν ενώπιον του δικαστηρίου, ώστε να μπορέσει να τους εξετάσει αλλά το δικαστήριο απέρριψε το αίτημά του, θεωρώντας ότι δεν ήταν απαραίτητο να ερωτηθούν οι εν λόγω πραγματογνώμονες. Ούτε το δικαστήριο ούτε το Ποινικό Εφετείο εξέτασαν το θέμα αυτό στις αποφάσεις τους.
Όπως έχει κρίνει επανειλημμένα το Δικαστήριο, μια από τις απαιτήσεις μιας δίκαιης δίκης είναι η δυνατότητα του κατηγορούμενου να αντιμετωπίσει τους μάρτυρες παρουσία του δικαστή ο οποίος πρέπει τελικά να αποφασίσει την υπόθεση, επειδή οι παρατηρήσεις του δικαστή σχετικά με τη συμπεριφορά και η αξιοπιστία ενός συγκεκριμένου μάρτυρα μπορεί να έχει συνέπειες για τον κατηγορούμενο. Η νομολογία του Δικαστηρίου έχει κρίνει ότι η υπεράσπιση πρέπει να έχει το δικαίωμα να μελετά και να αμφισβητεί όχι μόνο μια έκθεση πραγματογνώμονες καθαυτή αλλά και την αξιοπιστία του συντάκτη της.
Εν προκειμένω, ο προσφεύγων δήλωσε με σαφήνεια στο δικαστήριο ότι θέλησε να εξετάσει τους πραγματογνώμονες ενώπιον του δικαστηρίου προκειμένου να αποσαφηνίσει ορισμένα ζητήματα που απαιτούσαν εξειδικευμένες γνώσεις. Για το Δικαστήριο, το αίτημα αυτό διατυπώθηκε με αρκετή σαφήνεια και εξηγούσε γιατί ήταν σημαντικό για τον προσφεύγοντα.
Το δικαστήριο απέρριψε το αίτημα του προσφεύγοντος.
Το ΕΔΔΑ θεωρεί ότι το αίτημα του προσφεύγοντος για εξέταση των AD, SH και SS από το δικαστήριο δεν ήταν παράλογο. Αντιθέτως, διαπιστώνει ότι οι πραγματογνωμοσύνες αυτές είχαν ουσιώδη σημασία για την υπόθεση. Με βάση τα στοιχεία αυτά, τα εθνικά δικαστήρια έπρεπε να αποφασίσουν εάν ο θάνατος των αδελφών ήταν ατύχημα ή εκ προθέσεως ανθρωποκτονία. Το αίτημα του προσφεύγοντος ήταν λογικό, αν ληφθεί υπόψη ότι αντιμετώπιζε ποινή ισόβιας κάθειρξης.
Υπό τις συνθήκες αυτές, τους πραγματογνώμονες των οποίων οι εκθέσεις χρησιμοποιήθηκαν αργότερα κατά του προσφεύγοντος μπορούσε να επηρεάσει ουσιωδώς το δικαίωμά του για δίκαιη δίκη.
Κατά συνέπεια, υπήρξε παραβίαση του Άρθρου 6 §§ 1 και 3 (δ) της ΕΣΔΑ.
Δίκαιη ικανοποίηση: 900 ευρώ για ηθική βλάβη(επιμέλεια echrcaselaw.com).
