Διαμαρτυρία για την κοπή δένδρων σε πάρκο και τα δικαιώματα των διαδηλωτών.
ΑΠΟΦΑΣΗ
Chernega και Λοιποί κατά Ουκρανίας της 18-06-2019 (αρ. 74768/10)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Διαμαρτυρία κατά της κοπής δένδρων σε δημόσιο πάρκο για να κατασκευαστεί δρόμος. Καταγγελίες παραβιάσεων των δικαιωμάτων των διαδηλωτών. Κρατική ευθύνη για πράξεις ιδιωτικών φρουρών που είχαν προσληφθεί από ιδιωτική εταιρεία και ασκούσαν καταναγκασμό με παρουσία της αστυνομίας. Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε α) ότι οι αρχές δεν διενήργησαν σωστή έρευνα σχετικά με τους φερόμενους ισχυρισμούς περί κακομεταχείρισης δύο εκ των προσφευγόντων, β) ότι άλλοι δύο προσφεύγοντες παρεμποδίστηκαν να παραστούν στο ακροατήριο κατά τις διαδικασίες ενώπιον του Εφετείου τους και γ) ότι οι αρχές δεν είχαν διασφαλίσει την ειρηνική φύση των διαμαρτυριών λόγω κυρίως της σύγχυσης σχετικά με το ρόλο και τις εξουσίες του ιδιωτικού προσωπικού ασφαλείας και των αστυνομικών στην περιοχή. Παραβίαση των άρθρων 6 § 1 (δικαίωμα δίκαιης δίκης), 11 (δικαίωμα στην ειρηνική συνάθροιση) και 3 (διαδικαστική πτυχή της απαγόρευσης απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης) της ΕΣΔΑ.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 6 § 1
Άρθρο 3
Άρθρο 11
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες είναι 11 Ουκρανοί υπήκοοι:
- Denis Vadimovich Chernega, 2. Andrey Andreyevich Yevarnitskiy, 3. Gennadiy Leonidovich Kovshyk, 4. Boris Yevgenyevich Zakharov, 5. Andrey Vladislavovich Yevarnitskiy, 6. Igor Fyodorovich Yasinskiy, 7. Lyubov Vladimirovna Melnik, 8. Sergey Sergeyevich Melnik, 9. Andrey Viktorovich Tsukanov, 10. Valeriy Yuryevich Bortnik, και 11. Mr Sergey Anatolyevich Kirilin.
Γεννήθηκαν μεταξύ του 1957 και του 1983 και όλοι ζουν στο Kharkiv.
Οι προσφεύγοντες έλαβαν μέρος σε διαμαρτυρίες τον Μάιο, Ιούνιο και Ιούλιο του 2010 κατά της κοπής δένδρων στο πάρκο Γκόρκι στο Χάρκοβο για την ανέγερση δρόμων. Η περιοχή φυλάσσεται εκείνη τη στιγμή με φρουρούς οι οποίοι προσελήφθησαν από τον εργολάβο, αλλά παρόντες ήταν και αστυνομικοί.
Ειδικότερα, οι προσφεύγοντες ισχυρίστηκαν ότι ο 9ος προσφεύγων είχε κτυπηθεί στις 27 Μαΐου από αγνώστους άντρες, οι οποίοι φορούσαν πορτοκαλί γιλέκα, ενώ ο έβδομος είχε κακοποιηθεί αρκετές μέρες αργότερα από άντρες οι οποίοι φορούσαν μαύρα ρούχα με κονκάρδες της εταιρείας ασφαλείας «Δημοτική Φρουρά», η οποία ήταν εταιρεία δημοσίου μισθωμένη από τον κύριο εργολάβο.
Οι προσφεύγοντες ισχυρίστηκαν ότι ο τρίτος προσφεύγων στις 2 Ιουνίου υπέστην απειλές από δύο εργαζόμενους, οι οποίοι κρατούσαν αλυσοπρίονα, ωστόσο, η κυβέρνηση δήλωσε ότι οι ίδιοι οι διαδηλωτές είχαν προσεγγίσει τους εργάτες που είχαν υποχωρήσει, κρατώντας τον εξοπλισμό τους μπροστά τους.
Οι πρώτοι έξι προσφεύγοντες, ο όγδοος και ο δέκατος, συνελήφθησαν κατά τη διάρκεια των διαμαρτυριών και κατηγορούνταν για απείθεια στην αστυνομία επειδή αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν το εργοτάξιο. Ο πρώτος και δεύτερος προσφεύγων κρίθηκαν ένοχοι για τις κατηγορίες και τους επιβλήθηκε διοικητική κράτηση 15 ημερών, μειωμένη σε εννέα ημέρες κατόπιν έφεσης. Ωστόσο, δεν ήταν παρόντες στην εφετειακή ακρόαση. Ο έκτος προσφεύγων (συνελήφθη σε διαφορετική ημέρα και υπό διαφορετικές συνθήκες από όλους τους υπόλοιπους) έλαβε ποινή διοικητικής κράτησης 10 ημερών, ενώ οι υπόλοιποι προσφεύγοντες συνελήφθησαν ή τους επιβλήθηκαν πρόστιμα.
Οι διαδηλωτές, συμπεριλαμβανομένων μερικών από τους προσφεύγοντες, διαμαρτυρήθηκαν στις αρχές ότι είχαν δεχτεί επιθέσεις από εργαζόμενους και φύλακες κατά τη διάρκεια των διαμαρτυριών τους και ότι η αστυνομία δεν είχε κάνει τίποτα για την προστασία τους. Ούτε το γραφείο του εισαγγελέα, ούτε η αστυνομία άσκησαν ποινική δίωξη.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο αρχικά ανέφερε ότι το κράτος μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνο για δράσεις των φρουρών ασφαλείας, παρ’ όλο που οι τελευταίοι είχαν προσληφθεί από ιδιωτική εταιρεία και είχαν εμπορική άδεια ασκήσεως επαγγέλματος. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι είχαν εξουσιοδοτηθεί από το νόμο να ασκούν ένα ορισμένο βαθμό καταναγκασμό και δραστηριοποιούνταν ως επί το πλείστον με την παρουσία της αστυνομίας που παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό παθητική ως προς τις ενέργειες τους.
Άρθρο 3
Το Δικαστήριο έκρινε ως απαράδεκτη την καταγγελία του τρίτου προσφεύγοντος βάσει της διάταξης αυτής ως προδήλως αβάσιμη. Τα τεκμήρια από βίντεο επιβεβαίωσαν τα ευρήματα των αρχών ότι ο ίδιος έφερε τον εαυτό του σε επισφαλή κατάσταση, πλησιάζοντας έναν εργάτη ο οποίος κρατούσε αλυσοπρίονο και ότι το άτομο αυτό δεν τον είχε απειλήσει. Επίσης, το Δικαστήριο δεν θα μπορούσε να αποδείξει πέρα από μια εύλογη αμφιβολία ότι ο έβδομος και ένατος προσφεύγων υπέστησαν κακομεταχείριση κατά τη διάρκεια συγκρούσεων με άνδρες ασφαλείας οι οποίοι φορούσαν μαύρα και με εργαζόμενους, το οποίο θα απαιτούσε από τις αρχές να τους προστατεύσουν.
Εντούτοις, ο έβδομος και ο ένατος προσφεύγων είχαν εύλογη υπόθεση, καθώς οι τραυματισμοί τους είχαν τεκμηριωθεί, πράγμα που σημαίνει ότι οι αρχές είχαν καθήκον να διεξάγουν αποτελεσματική έρευνα. Στην πραγματικότητα, η εισαγγελία και η αστυνομία είχαν παρακρατήσει ή καθυστερήσει την κοινοποίηση πληροφοριών. Ειδικότερα, οι προσφεύγοντες πληροφορήθηκαν μόνο την απόφαση της αστυνομίας τον Αύγουστο του 2010, με την οποία αποφάσιζε να μην επιδιώξει ποινική δίωξη σχετικά με τους ισχυρισμούς των προσφευγόντων για κακομεταχείριση και αυτό από τις παρατηρήσεις της κυβέρνησης σχετικά με την υπόθεση τους ενώπιον του Δικαστηρίου.
Οι προσφεύγοντες δεν μπόρεσαν να προσβάλουν τις αποφάσεις των αρχών ενώπιον του δικαστηρίου, ενώ η συγκέντρωση των πλήρων ιατρικών αποδείξεων παρεμποδίστηκε από την ταξινόμηση της έρευνας της εισαγγελικής αρχής ως μια έρευνα «πριν από την έρευνα». Επιπλέον, οι αρχές δεν είχαν διερευνήσει ποτέ σοβαρούς ισχυρισμούς ότι υπήρχαν άνθρωποι παρόντες στο χώρο των συγκρούσεων που είχαν φορέσει τα σήματα ασφαλείας, αλλά δεν ήταν δεόντως εξουσιοδοτημένοι φρουροί.
Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 στο πλαίσιο του διαδικαστικού του σκέλους όσον αφορά τον έβδομο και τον ένατο προσφεύγοντα.
Άρθρο 6 § 1
Το δευτεροβάθμιο δικαστήριο στην υπόθεση του πρώτου και του δεύτερου προσφεύγοντος εξέτασε τόσο τα πραγματικά περιστατικά όσο και τα περιστατικά και το δίκαιο και η παρουσία τους στο δικαστήριο ήταν επομένως απαραίτητη. Ο δικηγόρος τους δεν είχε ζητήσει ρητώς να παραστούν αλλά αυτό δεν ήταν μια σαφής και αδιαμφισβήτητη παραίτηση από το δικαίωμά τους να είναι παρόντες.
Στην πραγματικότητα, δεν είχαν ενημερωθεί για την ακρόαση και δεν φαίνεται να υπάρχει διαδικασία που να επιτρέπει στους κρατούμενους, όπως ήταν τότε, να προσφύγουν στο ακροατήριο του Εφετείου σε υποθέσεις διοικητικών παραβάσεων. Επομένως, δεν είχαν παραιτηθεί από το δικαίωμά τους να παρίστανται με σαφή τρόπο, ούτε επωφελήθηκαν από επαρκείς διασφαλίσεις για να διασφαλιστεί ότι η ύπαρξη μιας τέτοιας παραίτησης ήταν αποτελεσματική. Κατά συνέπεια, υπήρξε παραβίαση των δικαιωμάτων των δύο προσφευγόντων βάσει του παρόντος άρθρου.
Άρθρο 11
Το Δικαστήριο έκρινε ότι πολλές από τις αιτιάσεις των προσφευγόντων ήταν απαράδεκτες, μεταξύ των οποίων ισχυρισμοί βίας εναντίον τους κατά τη διάρκεια αρκετών ημερών διαμαρτυρίας και απειλών από εργάτες που κόβουν τα δέντρα και τους αστυνομικούς. Άλλες καταγγελίες από τον πρώτο έως τον έβδομο και ο ένατος προσφεύγων ήταν παραδεκτές.
Διαπίστωσε ότι υπήρξε παρέμβαση στο δικαίωμα των πρώτων έξι προσφευγόντων να προσχωρήσουν ειρηνικά καθώς συνελήφθησαν και τιμωρήθηκαν για τη συμμετοχή τους στις διαμαρτυρίες. Η απόρριψη των ισχυρισμών των προσφευγόντων ότι οι ενέργειες αυτές ήταν παράνομες διότι δεν υπήρξε απαγόρευση δικαστικής απόφασης κατά τη διαμαρτυρία τους, το Δικαστήριο εστίασε στο ζήτημα του κατά πόσον οι ενέργειες των αρχών ήταν ανάλογες.
Ο πρώτος και ο δεύτερος προσφεύγων καταδικάστηκαν σε διοικητική κράτηση για μη τήρηση των αστυνομικών εντολών να εγκαταλείψουν την περιοχή του πάρκου, η οποία χαρακτηρίζεται ως εργοτάξιο. Ωστόσο, δεν ήταν σαφές ποιος είχε εκδώσει την εντολή αυτή – ιδίως αν ήταν αστυνομικός ή εκπρόσωπος μιας από τις εταιρείες που εμπλέκονται στο κατασκευαστικό έργο – και δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι υπήρξε σύγχυση τόσο ως προς την πηγή της εντολής, όσο και ως προς τη συμμόρφωση με αυτήν.
Τα δικαστήρια δεν είχαν εξετάσει ποτέ αυτό το ζήτημα και δεν είχαν δώσει επαρκείς λόγους για τις αυστηρές ποινές που επιβλήθηκαν σε αυτούς τους δύο προσφεύγοντες ιδίως σε σύγκριση με την επιείκεια που επέδειξαν στους άλλους, οι οποίοι συνελήφθησαν με την ίδια ευκαιρία. Η κυβέρνηση δεν απέδειξε ότι η ποινή ήταν αναλογική και, συνυφασμένη με τη διαδικαστική αδικία που σχετίζεται με τη σύλληψη, η καταδίκη των προσφευγόντων είχε οδηγήσει σε παραβίαση των δικαιωμάτων τους βάσει του άρθρου 11.
Οι επτά και ο ένατος προσφεύγοντες ισχυρίστηκαν ότι είχαν τραυματιστεί από άτομα που προσπαθούσαν να διαλύσουν την διαμαρτυρία τους. Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι τα κράτη είχαν υποχρέωση να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα για να εξασφαλίσουν ότι οι νόμιμες συνελεύσεις ή παράνομες συναντήσεις διεξάγονταν ειρηνικά και με ασφάλεια. Σε αυτή την περίπτωση, η αστυνομία είχε αναπτυχθεί στον χώρο και είχε μεγάλη πληροφόρηση σχετικά με τις διαμαρτυρίες και τις ενδεχόμενες συγκρούσεις.
Από τα γεγονότα, οι φύλακες είχαν χρησιμοποιήσει βία για να προσπαθήσουν και να απωθήσουν τους διαδηλωτές μακριά από την αμφισβητούμενη περιοχή. Εντούτοις, οι εσωτερικοί κανόνες δεν επέτρεπαν στους φύλακες να ασκούν έλεγχο στους πολίτες και να δίνουν εντολές διάλυσης σε δημόσιους χώρους. Η εξουσία τους περιοριζόταν σε καλά καθορισμένες περιοχές που φυλάσσονταν και περιοριζόταν στην άρνηση της μη εξουσιοδοτημένης εισόδου στις περιοχές αυτές. Οποιαδήποτε περαιτέρω εξαναγκασμός επιτρέπεται μόνο σε επείγουσες καταστάσεις. Διαφορετικά έπρεπε να καλέσουν την αστυνομία.
Στην περίπτωση αυτή, οι φρουροί στις δύο αυτές ημέρες είχαν προσπαθήσει να απομακρύνουν τους διαδηλωτές από την πορεία των μηχανημάτων κατασκευής και του εργοταξίου, αντί να τους αρνηθούν την είσοδο.
Δεν υπήρξε ιδιαίτερη επείγουσα ανάγκη, καθώς οι αρχές είχαν προειδοποιηθεί για διαμαρτυρίες και η αστυνομία είχε αναπτυχθεί. Είχαν κυρίως αποστασιοποιηθεί και επέτρεψαν στους φύλακες να αντιμετωπίσουν την κατάσταση, σε περιπτώσεις όπου οι εξουσίες των φρουρών δεν ήταν σαφείς. Η έλλειψη σαφήνειας σε συνδυασμό με αξιόπιστους ισχυρισμούς, οι οποίοι δεν ερευνήθηκαν αποτελεσματικά, ότι μερικοί άνθρωποι φορούσαν σήματα προσωπικού ασφαλείας, αλλά δεν ήταν στην πραγματικότητα φρουροί ασφαλείας.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι αρχές δεν τήρησαν την υποχρέωσή τους να διασφαλίσουν την ειρηνική φύση των διαμαρτυριών καθώς δεν είχαν ρυθμίσει επαρκώς τη χρήση βίας από το προσωπικό ασφαλείας, να οργανώσουν σωστά τον καταμερισμό εργασίας μεταξύ τους και της αστυνομίας, να επιβάλλουν κανόνες σχετικά με τη σωστή ταυτοποίηση των προσώπων που έχουν εξουσιοδοτηθεί να χρησιμοποιούν βία, ή να εξηγήσουν γιατί η αστυνομία δεν είχε παρέμβει.
Κατά συνέπεια, υπήρξε παραβίαση του άρθρου 11 όσον αφορά τον έβδομο και τον ένατο προσφεύγοντα. Από την άλλη πλευρά, ο τρίτος έως και ο πέμπτος προσφεύγων είχαν ενεργήσει κατά τρόπο σκοπίμως παρεμποδιστικό τρόπο σε μια περιοχή κινδύνου και η απομάκρυνσή τους και η επιβολή προστίμων ήταν ανάλογες προς τον θεμιτό επιδιωκόμενο σκοπό. Η 10η ημέρα κράτησης του έκτου προσφεύγοντος για άρνηση συμμόρφωσης με εντολή αστυνομίας που τον διέτασσε να φύγει, σε μία πολύ μεταγενέστερη ημερομηνία, άνηκε στα όρια της διακριτικής ευχέρειας των δικαστηρίων («περιθώριο εκτίμησης»).
Στο πλαίσιο αυτό, το Δικαστήριο αναφέρθηκε, ειδικότερα, στις δηλώσεις του έκτου προσφεύγοντος προς την αστυνομία ότι θα επέστρεφε το συντομότερο δυνατόν, καθιστώντας πιθανό ότι θα συνεχίσει να θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια των κατασκευαστικών εργασιών και το γεγονός ότι, από τότε που προσπάθησε να εμποδίσει την εργασία, για ενάμιση μήνα, έδινε πολλές άλλες ευκαιρίες στους αντιπάλους να διαμαρτυρηθούν. Επομένως δεν υπήρξε παραβίαση των δικαιωμάτων του άρθρου 11 των εν λόγω προσφευγόντων.
Το Δικαστήριο δεν έκρινε απαραίτητο να προβεί σε ξεχωριστό προσδιορισμό των ισχυρισμών των προσφευγόντων σύμφωνα με το άρθρο 13 της σύμβασης σε συνδυασμό με το άρθρο 11.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ουκρανία έπρεπε να καταβάλει 6.000 ευρώ στον πρώτο, δεύτερο, έβδομο και όγδοο προσφεύγοντα για ηθική βλάβη και 16.600 ευρώ για τα έξοδα και δαπάνες σε αυτούς τους τέσσερις προσφεύγοντες από κοινού(επιμέλεια echrcaselaw.com).
