Σεξουαλική κακοποίηση παιδιών σε ορφανοτροφείο
ΑΠΟΦΑΣΗ
X κ.α. κατά Βουλγαρίας της 17.1.2019 (αρ. 22457/16)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Καταγγελίες για σεξουαλική κακοποίηση τριών παιδιών σε ορφανοτροφείο της Βουλγαρίας πριν από την υιοθεσία τους από ζευγάρι Ιταλών. Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι οι βουλγαρικές αρχές ενήργησαν αμέσως και με επιμέλεια μόλις ενημερώθηκαν για τα εικαζόμενα περιστατικά, μολονότι δεν είχαν λάβει καμία επίσημη καταγγελία από τους προσφεύγοντες. Το Δικαστήριο επισήμανε ότι δεν είχε παρεμποδιστεί η συμμετοχή των γονέων των προσφευγόντων στην έρευνα. Κατά συνέπεια, δεν διαπιστώθηκε υπαίτια παράλειψη ή έλλειψη προθυμίας εκ μέρους των αρμόδιων αρχών να εξακριβώσουν τα γεγονότα και να ασκήσουν ποινική δίωξη στους υπαίτιους. Δεν αποδείχτηκε ότι οι βουλγαρικές αρχές δεν είχαν εκπληρώσει την υποχρέωσή τους να λάβουν προληπτικά μέτρα για να προστατεύσουν τα παιδιά από τον κίνδυνο κακοποίησης. Αντίθετα, το Στρασβούργο διαπίστωσε ότι είχαν ληφθεί γενικά μέτρα για να εξασφαλιστεί η ασφάλεια των παιδιών στο ορφανοτροφείο. Μη παραβίαση των άρθρων 3 και 8 της ΕΣΔΑ.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 8
Άρθρο 3
Άρθρο 6
Άρθρο 13
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες ήταν Ιταλοί υπήκοοι που ζούσαν στην Ιταλία. Ένα αγόρι (X) και δύο κορίτσια (Y και Z) που διέμεναν σε ορφανοτροφείο στη Βουλγαρία υιοθετήθηκαν από ζευγάρι Ιταλών τον Ιούνιο του 2012, όταν ήταν δώδεκα, δέκα και εννέα ετών αντίστοιχα. Λίγους μήνες μετά την υιοθεσία τους, οι γονείς τους ανέφεραν σε διάφορες ιταλικές αρχές και στον ιταλικό Τύπο ότι τα παιδιά τους είχαν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση στο ορφανοτροφείο της Βουλγαρίας. Τον Ιανουάριο του 2013, έχοντας ενημερωθεί για το άρθρο στον ιταλικό Τύπο, η Εθνική Υπηρεσία Προστασίας των Παιδιών στη Βουλγαρία διέταξε την έρευνα στο εν λόγω ορφανοτροφείο και ενημέρωσε τον Εισαγγελέα. Την ίδια χρονιά διεξήχθη αστυνομική έρευνα, όπως και έλεγχος από τις αρχές κοινωνικής πρόνοιας για τα παιδιά. Αυτές οι διαδικασίες οδήγησαν στο αρχείο την υπόθεση, καθώς η Εισαγγελία θεώρησε ότι κανένα από τα αποδεικτικά στοιχεία δεν αποδείκνυε την τέλεση των φερόμενων αδικημάτων. Τον Ιανουάριο του 2014 το ιταλικό Υπουργείο Δικαιοσύνης υπέβαλε επισήμως αίτηση στις βουλγαρικές αρχές. Διεξήχθη περαιτέρω έρευνα, κατόπιν της οποίας η περιφερειακή Εισαγγελία επιβεβαίωσε την απόφαση περί θέσης στο αρχείο της υπόθεσης.
Βασιζόμενοι στο άρθρο 3 (απαγόρευση βασανιστηρίων, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης), στο άρθρο 6 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη), στο άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής) και στο άρθρο 13 (δικαίωμα πρόσβασης σε αποτελεσματικό ένδικο βοήθημα), οι προσφεύγοντες παραπονέθηκαν ότι είχαν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση στο ορφανοτροφείο της Βουλγαρίας. Υποστήριξαν επίσης ότι οι βουλγαρικές αρχές απέτυχαν να εκπληρώσουν την υποχρέωσή τους να τους προστατεύσουν από την μεταχείριση αυτή και στη συνέχεια να διεξαγάγουν αποτελεσματική έρευνα. Το Δικαστήριο αποφάσισε να εξετάσει τις καταγγελίες μόνο βάσει των άρθρων 3 και 8. Η προσφυγή κατατέθηκε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις 16 Απριλίου 2016.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ….
Όσον αφορά την αποτελεσματικότητα της έρευνας που διεξήγαγαν οι βουλγαρικές αρχές, το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν υπήρξε παραβίαση των άρθρων 3 και 8 της Σύμβασης για τους ακόλουθους λόγους, μεταξύ άλλων:
Πρώτον, οι βουλγαρικές αρχές ενήργησαν αμέσως και επιμελώς μόλις πληροφορήθηκαν τα γεγονότα μέσω του Τύπου, παρά το γεγονός ότι δεν έλαβαν καμία επίσημη καταγγελία από τους προσφεύγοντες. Είχαν συνεργαστεί πλήρως με τις ιταλικές αρχές, οι οποίες τους ενημέρωναν για τα αποτελέσματα της έρευνας και ελάμβαναν υπόψη τα νέα αποδεικτικά στοιχεία που τους διαβίβασαν οι εν λόγω αρχές. Η αστυνομία και η αρμόδια Υπηρεσία για τα δικαιώματα του παιδιού είχαν επιθεωρήσει το ορφανοτροφείο και εφάρμοσαν διάφορα διερευνητικά μέτρα, συμπεριλαμβανομένου του ελέγχου των ιατρικών αρχείων των παιδιών στο ορφανοτροφείο και της λήψης συνέντευξης από τα μέλη του προσωπικού, τα παιδιά και τα υπόλοιπα σχετικά άτομα.
Δεύτερον, στο μέτρο που οι προσφεύγοντες ισχυρίστηκαν ότι οι αρχές έπρεπε να είχαν λάβει πιο συγκεκριμένα μέτρα έρευνας, όπως να είχαν κάνει τηλεφωνήματα και να είχαν επιχειρήσει μυστικές επιχειρήσεις, και ότι, εφόσον δεν το είχαν πράξει, είχαν υπονομεύσει την αποτελεσματικότητα των ερευνών, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι ίδιοι οι γονείς των προσφευγόντων είχαν δημοσιοποιήσει την υπόθεση. Για παράδειγμα, ο δημοσιογράφος που ήρθε σε επαφή με τους γονείς επικοινώνησε στη συνέχεια με ορισμένα άτομα που συμμετείχαν στην υπόθεση και δημοσίευσε ένα άρθρο στον ιταλικό Τύπο, το οποίο στη συνέχεια υιοθετήθηκε από τα βουλγαρικά μέσα ενημέρωσης πριν από την παραπομπή της υπόθεσης στις βουλγαρικές αρχές.
Τρίτον, η εισαγγελία αντιμετώπισε δύο αντιφατικές εκδοχές των γεγονότων: αυτή που παρουσίασαν οι γονείς των προσφευγόντων και εκείνη που υπερασπίστηκε το προσωπικό των ορφανοτροφείων και τα άλλα άτομα που ερωτήθηκαν, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών που στεγαζόταν στο ορφανοτροφείο. Συναφώς, οι ισχυρισμοί των προσφευγόντων, οι οποίοι ήταν οι μόνες άμεσες αποδείξεις που διέθεταν οι βουλγαρικές αρχές, είχαν συνταχθεί με σύντομη διατύπωση και παρείχαν λίγες πραγματικές λεπτομέρειες, ενώ δεν υπήρχε ιατρικό πιστοποιητικό που να επιβεβαιώνει τους ισχυρισμούς περί κακοποίησής. Συνεπώς, το συμπέρασμα των βουλγαρικών αρχών ότι με βάση τα μέτρα έρευνας δεν είχαν συγκεντρωθεί επαρκώς τα αποδεικτικά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι υπήρξε κακοποίηση, δεν ήταν αυθαίρετο ή παράλογο και το Δικαστήριο δεν διαπίστωσε καμιά ευθύνη ή έλλειψη προθυμίας εκ μέρους των αρμόδιων αρχών να εξακριβώσουν τα γεγονότα και να ασκήσουν ποινική δίωξη στους υπαίτιους.
Τέταρτον, οι γονείς των προσφευγόντων δεν παρεμποδίστηκαν από το να συμμετάσχουν στην έρευνα, δεδομένου ότι σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο τους είχε επιτραπεί να ασκήσουν προσφυγή κατά της απόφασης περί θέσης στο αρχείο που ελήφθη μετά την έρευνα που ξεκίνησε κατόπιν αιτήματος των ιταλικών αρχών τον Ιανουάριο του 2014. Επιπλέον, η επιστολή των γονέων, η οποία διαβιβάστηκε από το ιταλικό Υπουργείο Δικαιοσύνης, θεωρήθηκε ως ένδικο μέσο και είχε εξετασθεί δεόντως από το ανώτερο Εισαγγελέα.
Κατά συνέπεια, οι βουλγαρικές αρχές δεν είχαν παραλείψει να εκπληρώσουν τη διαδικαστική υποχρέωσή τους να διεξαγάγουν αποτελεσματική διερεύνηση των ισχυρισμών των προσφευγόντων.
Όσον αφορά την υποχρέωση του κράτους του να λάβει μέτρα για την προστασία των προσφευγόντων, το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν υπήρξε παραβίαση των άρθρων 3 και 8 της Σύμβασης.
Σύμφωνα με τις εκθέσεις που εκπόνησαν οι αρχές που είναι επιφορτισμένες με την επιθεώρηση του ορφανοτροφείου, υιοθετήθηκαν ορισμένα γενικά μέτρα για τη διασφάλιση της ασφάλειας των παιδιών που διαμένουν εκεί. Ειδικότερα, ελέγχθηκε η πρόσβαση τρίτων στο ορφανοτροφείο, διαπιστώθηκε ότι τα τρίτα άτομα και οι άνδρες εργαζόμενοι είχαν πρόσβαση στους χώρους των παιδιών, μόνο όπου ήταν απολύτως απαραίτητο και μόνο εάν συνοδευόταν από ένα θηλυκό μέλος του προσωπικού, τα παιδιά παρακολουθούσαν τακτικά από εξωτερικό γενικό ιατρό και από τον ψυχολόγο του ορφανοτροφείου, ενώ επίσης είχαν πρόσβαση σε τηλέφωνο και ανοικτή τηλεφωνική γραμμή για παιδιά σε κίνδυνο. Εξάλλου, οι έρευνες δεν απέδειξαν ότι ο διευθυντής ή το προσωπικό του ορφανοτροφείου είχε ενημερωθεί για την κακοποίηση που επικαλούνταν οι προσφεύγοντες. Τέλος, δεν υπήρχαν ενδείξεις τέτοιας κακοποίησης στα αρχεία των παιδιών ή στις εκθέσεις του ιατρού και του ψυχολόγου του ορφανοτροφείου. Επομένως, το Δικαστήριο δεν μπόρεσε να καταλήξει σε διαφορετικό συμπέρασμα από εκείνο των εθνικών αρχών.
Κατά συνέπεια, λαμβάνοντας υπόψη τα αποδεικτικά στοιχεία που προσκομίστηκαν, το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν είχε αποδειχθεί ότι οι βουλγαρικές αρχές δεν είχαν εκπληρώσει την υποχρέωσή τους να λάβουν προληπτικά μέτρα για να προστατεύσουν τους προσφεύγοντες από έναν κίνδυνο κακομεταχείρισης για τον οποίο είχαν ή έπρεπε να είχαν γνώση (επιμέλεια echrcaselaw.com).
