Μη επιτρεπτή και αναποτελεσματική η έρευνα που διεξάγεται για θάνατο, όταν αυτή διεξάγεται από τον ίδιο δημόσιο φορέα που προκάλεσε τον θάνατο.
ΑΠΟΦΑΣΗ
Maslova κατά Ρωσίας της 14.02.2017 (αριθμ. προσφ. 15980/12)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Δικαίωμα στη ζωή, Θάνατος. Αστυνομική βία. Θάνατος πολίτη από κακομεταχείριση σε αστυνομικό τμήμα. Ανάθεση προανάκρισης στο ίδιο αστυνομικό τμήμα που κακοποιήθηκε ο αποβιώσας. Παραβίαση των διαδικαστικών πτυχών των άρθρων 2 και 3 της ΕΣΔΑ. Μη επιτρεπτή και αναποτελεσματική η έρευνα που διεξάγεται για θάνατο, όταν αυτή διεξάγεται από τον ίδιο δημόσιο φορέα που προκάλεσε τον θάνατο.
ΣΧΟΛΙΟ-ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ
Η έρευνα για θάνατο κατόπιν αστυνομικής βίας δεν μπορεί να ανατίθεται στο αστυνομικό τμήμα όπου συνετελέσθη η βία και προήλθε ο θάνατος του πολίτη.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 2
Άρθρο 3
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η προσφεύγουσα, Lyubov Petrovna Maslova, είναι Ρώσος υπήκοος η οποία γεννήθηκε το 1961 και ζει στην Aksakovo (Ρωσία).
Στις 19 Δεκεμβρίου 2005 ο Vasiliy Liamov, ο αδελφός της, συνελήφθη από τον αξιωματικό P., ο οποίος του πέρασε χειροπέδες και τον έβαλε σε ένα αυτοκίνητο μαζί με έναν άλλο αξιωματικό, τον Α. Ταξίδεψαν μέχρι το αστυνομικό τμήμα του Buguruslan, 100 χιλιόμετρα μακριά από τη σκηνή της σύλληψης. Κατά την άφιξή του, ο Vasiliy Liamov μεταφέρθηκε έξω από το όχημα και τοποθετήθηκε μπρούμυτα στο πάτωμα της εισόδου του αστυνομικού τμήματος. Έμεινε εκεί για 5 ώρες χωρίς ιατρική βοήθεια. Γύρω στις 21:00 ένας αξιωματικός κάλεσε ασθενοφόρο καθώς δεν μπορούσαν να του βρουν σφυγμό. Ένας γιατρός έφτασε στο αστυνομικό τμήμα και επιβεβαίωσε τον «φυσικό θάνατο» του κ. Liamov.
Τον Δεκέμβριο του 2005, ο εισαγγελέας του Buguruslan διέταξε την διεξαγωγή ποινικής έρευνας.
Ένας ειδικός εμπειρογνώμονας εντόπισε αρκετές πληγές συμπεριλαμβανομένων ενός τραύματος στους αυχενικούς σπόνδυλους το οποίο είχε προφανώς προκαλέσει το θάνατο του κ. Liamov μέσα σε λίγα λεπτά. Μετά από μια σειρά αναβολών, στις 13 Δεκεμβρίου 2010 το Ποινικό Δικαστήριο του Buguruslan καταδίκασε τον αστυνομικό Ρ. σε φυλάκιση πέντε ετών για κατάχρηση εξουσίας και επίθεση με αποτέλεσμα τον εξ αμελείας θάνατο. Ο έτερος αστυνομικός Α. αθωώθηκε. Στις 15 Φεβρουαρίου 2011, το Δικαστήριο του Orenburg επικύρωσε την αθώωση του Α. και ακύρωσε την καταδίκη του Ρ., παραπέμποντας εκ νέου την υπόθεση προς εκδίκαση. Στις 11 Ιουλίου 2011 ο Ρ. καταδικάστηκε, σε μια τρίτη απόφαση, για διακεκριμένη κατάχρηση εξουσίας, αλλά απαλλάχθηκε από την κατηγορία της επίθεσης το οποίο είχε σαν αποτέλεσμα την πρόκληση εξ αμελείας θανάτου. Στις 6 Σεπτεμβρίου 2011, το Δικαστήριο του Orenburg τροποποίησε την εν λόγω απόφαση μετά από έφεση, λαμβάνοντας μια απόφαση στην οποία διατάσσει την διεξαγωγή ποινικής έρευνας ώστε να προσδιοριστεί το πρόσωπο που είναι υπεύθυνο για την πρόκληση σοβαρών σωματικών βλαβών που προκάλεσαν το θάνατο. Η έρευνα βρίσκεται ακόμα σε εκκρεμότητα.
Η προσφεύγουσα άσκησε αστική αγωγή κατά του Δημοσίου ζητώντας αποζημίωση για την ηθική βλάβη που φέρεται ότι υπέστη λόγω του θανάτου του αδελφού της. Αυτή κατήγγειλε παράβαση των άρθρων 2 και 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Στις 25 Απριλίου 2012 το Δικαστήριο Orenburg διαπίστωσε ότι υπήρξε παραβίαση των άρθρων 2 και 3 της Σύμβασης αναφορικά με τον κ. Liamov. Χαρακτήρισε υπεύθυνο το κράτος για το θάνατο του αδελφού της προσφεύγουσας και διέταξε το Υπουργείο Οικονομικών να καταβάλει στην προσφεύγουσα αποζημίωση για την ηθική βλάβη.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Τα άρθρα 2 και 3 (ουσιώδεις πτυχές)
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι είχε αποδειχθεί από το εθνικό Δικαστήριο ότι ο αστυνομικός P. είχε καταχραστεί την εξουσία του και είχε ενεργήσει με τέτοιο τρόπο ώστε να προκαλέσει στον Liamov σωματικές βλάβες. Το Δικαστήριο είχε αναγνωρίσει ότι οι αξιωματικοί του αστυνομικού τμήματος δεν είχαν συμμορφωθεί με τις νόμιμες τους υποχρεώσεις, οι οποίες απαιτούσαν συγκεκριμένα να ζητήσουν ιατρική βοήθεια. Το Δικαστήριο σημείωσε περαιτέρω ότι το εθνικό Δικαστήριο διαπίστωσε παραβίαση των άρθρων 2 και 3 της Σύμβασης, καθώς οι αρμόδιες αρχές δεν ήταν σε θέση να εξηγήσουν την προέλευση των τραυματισμών με αποτέλεσμα να προκληθεί ο θάνατος του κ. Liamov.
Όσον αφορά την αποζημίωση, το Δικαστήριο έκρινε ότι το χορηγούμενο ποσό των 4.370 ευρώ, ήταν ανεπαρκές. Για το λόγο αυτό η προσφεύγουσα χαρακτηρίστηκε θύμα, και συνεπώς, το Δικαστήριο αποφάσισε να συνεχίσει την εξέταση της υπόθεσης επί της ουσίας.
Το Δικαστήριο συμμερίζεται τις διαπιστώσεις των εθνικών δικαστηρίων ως προς την ευθύνη του αστυνομικού Ρ. σχετικά με την κακομεταχείριση που υπέστη ο κ. Liamov και ως προς την ευθύνη του κράτους για την αποτυχία να παράσχει ιατρική βοήθεια και για το θάνατό του. Έτσι, διαπιστώθηκε ότι υπήρξε παραβίαση των άρθρων 2 και 3 αναφορικά με τις ουσιαστικές πτυχές τους.
Τα άρθρα 2 και 3 (διαδικαστικές πτυχές)
Σύμφωνα με το άρθρο 2 της Σύμβασης, σε σχέση με την έρευνα για το θάνατο, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι τα εθνικά δικαστήρια, αφού διαπίστωσαν ότι οι περιστάσεις δεν αποδείχθηκαν, είχε δώσει εντολή στις αρμόδιες αρχές να συνεχίσουν τις έρευνες. Τα δικαστήρια είχαν αποφανθεί σε πολλές περιπτώσεις ότι ήταν δυνατή η συνέχιση της έρευνας για την πρόκληση σοβαρών σωματικών βλαβών, που είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο του κ. Liamov.
Αναφορικά με το επιχείρημα της προσφεύγουσας σχετικά με την έλλειψη ανεξαρτησίας εκ μέρους του ερευνητή της Επιτροπής Διερεύνησης, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι είχε αναθέσει τον εντοπισμό των δραστών στους αξιωματικούς του ίδιου αστυνομικού τμήματος του Buguruslan. Το Δικαστήριο επισήμανε, επίσης, ότι η Επιτροπή Διερεύνησης είχε τελικώς να αναγνωρίσει την δυσάρεστη αυτή κατάσταση, επειδή είχε αποσύρει την υπόθεση από τους αξιωματικούς του τμήματος και είχε προτείνει οι έρευνες να διεξαχθούν από αστυνομικούς μιας διαφορετικής μονάδας του Υπουργείου Εσωτερικών.
Όσον αφορά την πληρότητα της έρευνας, το Δικαστήριο υιοθέτησε τα ευρήματα των εθνικών δικαστηρίων, τα οποία ακύρωναν συστηματικά τις αποφάσεις σχετικά με τη παύση των ερευνών με την αιτιολογία ότι οι έρευνες μπορούσαν ακόμα να αποδειχτούν επιτυχείς και ότι απαιτούνταν ορισμένες ανακριτικές πράξεις. Η Επιτροπή Διερεύνησης είχε καταλήξει στο ίδιο συμπέρασμα. Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα βάση της ανωτέρω ανάλυσης από τις εγχώριες αρχές ότι η έρευνα σχετικά με την επίθεση που προκάλεσε το θάνατο του κ. Liamov δεν ήταν σφαιρική και ολοκληρωμένη.
Έτσι, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η έρευνα δεν ήταν αποτελεσματική, κατά την έννοια του άρθρου 2 της Σύμβασης και ότι υπήρξε παραβίαση του εν λόγω άρθρου αναφορικά με τη διαδικαστική πτυχή του.
Αναφορικά με το άρθρο 3 της Σύμβασης και τη φερόμενη ως δυσανάλογη σχέση μεταξύ της ποινής που επιβλήθηκε και της σοβαρότητας της παράβασης, το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο P. είχε καταδικαστεί σε φυλάκιση 3 ετών και ότι το δικαστήριο είχε διατάξει επιπρόσθετη ποινή, τον αποκλεισμό του από το αστυνομικό σώμα. Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα περιστατικά και τις συνθήκες στις οποίες έλαβε χώρα το συμβάν, το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν υπήρξε πρόδηλη δυσαναλογία μεταξύ της βαρύτητας της πράξης και της ποινής.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι η έρευνα σε εθνικό επίπεδο οδήγησε στη σκιαγράφηση των συνθηκών υπό τις οποίες έλαβε χώρα η κακομεταχείριση είχαν προκληθεί στο θύμα και στον εντοπισμό του δράστη. Το Δικαστήριο τόνισε ότι τα εθνικά δικαστήρια είχε χαρακτηρίσει τη συμπεριφορά του αξιωματικού Ρ. ως «κατάχρηση εξουσίας», αδίκημα σύμφωνα με το άρθρο 286 του Ποινικού Κώδικα. Έτσι, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι έρευνες σχετικά με τη κακομεταχείριση είχαν ολοκληρωθεί επιτυχώς και είχαν οδηγήσει στην καταδίκη του δράστη. Ως εκ τούτου υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 αναφορικά με τη διαδικαστική πτυχή του.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ρωσία όφειλε να καταβάλει στον προσφεύγοντα 50.600 ευρώ για ηθική βλάβη.
