Ύβρεις και απειλές κατά του Δικαστηρίου του Στρασβούργου και των δικαστών του. Απόρριψη προσφυγής ως καταχρηστικής. Η άρνηση εγγραφής τριών οργανώσεων ΛΟΑΤ, ήταν αδικαιολόγητη και εισήγαγε διακρίσεις
ΑΠΟΦΑΣΗ
Zhdanov κ.α. κατά Ρωσίας της 16.07.2019 (αρ. προσφ. 12200/08, 35949/11 και 58282/12)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Άρνηση των αρχών να καταχωρίσουν οργανώσεις που δημιουργήθηκαν για την προώθηση και προστασία των δικαιωμάτων των λεσβιών, ομοφυλοφίλων, αμφιφυλόφιλων και τρανσέξουαλ (LGBT) στη Ρωσία. Το Στρασβούργο διαπίστωσε ότι ο αποφασιστικός λόγος άρνησης εγγραφής των οργανώσεων αυτών οφειλόταν ακριβώς στο γεγονός ότι προωθούσαν δικαιώματα των ΛΟΑΤ. Ο λόγος αυτός δεν μπορεί να δικαιολογηθεί εύλογα ή αντικειμενικά και, εξάλλου, συνιστούσε δυσμενή διάκριση λόγω του γενετήσιου τους προσανατολισμού. Παραβίαση των άρθρων 6 παρ. 1, 11 και 14 της ΕΣΔΑ.
Όσον αφορά τον γνωστό ακτιβιστή ΛΟΑΤ, Nikolay Alekseyev, το ΕΔΔΑ απέρριψε την προσφυγή του, την οποία θεώρησε καταχρηστική, λόγω των προσβλητικών και απειλητικών δηλώσεών του για το ΕΔΔΑ και τους δικαστές του, στους λογαριασμούς του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με φράσεις όπως «να σκοτωθούν το συντομότερο δυνατόν όπως τα σκυλιά» και ότι «είναι καιρός να πυρποληθεί το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων».
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 6
Άρθρο 11
Άρθρο 14
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες είναι τέσσερις Ρώσοι υπήκοοι, ο Aleksandr Zhdanov, ο Nikolay Alekseyev, ο Kirill Nepomnyashchiy και ο Aleksandr Naumchik, οι οποίοι γεννήθηκαν αντιστοίχως το 1980, 1977, 1981 και 1982 και τρεις ρωσικές οργανώσεις: Ο περιφερειακός δημόσιος οργανισμός Rainbow House με έδρα το Tyumen, την αυτόνομη μη κυβερνητική οργάνωση «Κίνημα για την Ισότητα των Γάμων», με έδρα τη Μόσχα και το Περιφερειακό Κυβερνητικό Αθλητικό Κίνημα Sochi Pride House, με έδρα το Κρασνοντάρ (όλοι στη Ρωσία). Οι μεμονωμένοι προσφεύγοντες είναι οι ιδρυτές ή οι πρόεδροι αυτών των οργανώσεων. Οι δύο πρώτες οργανώσεις επικεντρώνονται στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤ, ενώ το Prichi House του Σότσι δημιουργήθηκε για να αναπτύξει τον αθλητισμό για τους ΛΟΑΤ και να καταπολεμήσει την ομοφοβία.
Μεταξύ του 2006 και του 2011 όλες οι προσφεύγουσες οργανώσεις υπέβαλαν αίτηση εγγραφής. Ωστόσο, τόσο οι αρχές καταχώρισης όσο και τα εθνικά δικαστήρια απέρριψαν στη συνέχεια τα αιτήματά τους λόγω τυπικών παρατυπιών στις αιτήσεις τους και επειδή στόχος τους ήταν η προώθηση των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤ. Διαπίστωσαν ειδικότερα ότι οι στόχοι των οργανώσεων θα μπορούσαν να «καταστρέψουν τις ηθικές αξίες της κοινωνίας», να οδηγήσουν σε μείωση του πληθυσμού, να παρεμποδίσουν τα δικαιώματα της πλειοψηφίας των Ρώσων που βρήκαν προσβλητικές τις σχέσεις ομοφυλοφίλων και προκάλεσαν κοινωνική ή θρησκευτική εχθρότητα.
Η Rainbow House υπέβαλε την πρώτη προσφυγή της το 2006, η οποία απορρίφθηκε από τις αρχές τόσο για λόγους που σχετίζονται με τους σκοπούς της, όσο και για παρατυπίες με μίσθωση και πληρωμή των τελών εγγραφής. Υποβλήθηκε εκ νέου προσφυγή το 2007, διορθώνοντας τα τεχνικά λάθη, αλλά ενημερώθηκε ότι δεν είχε καταφέρει να συμπληρώσει σωστά το έντυπο της αίτησης και είχε κάνει ένα σφάλμα πληκτρολόγησης. Κατά τη διάρκεια του δικαστικού ελέγχου, τα δικαστήρια δεν βασίστηκαν σε περαιτέρω διαδικαστικές παρατυπίες, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι υπήρχαν ενδείξεις «εξτρεμισμού» στο καταστατικό του.
Το Κίνημα για την Ισότητα των Γάμων και το Sochi Pride House κατηγορήθηκαν επίσης για διαδικαστικά λάθη στις αιτήσεις τους, όπως η χρήση ξένων λέξεων στα ονόματά τους. Ωστόσο, τα δικαστήρια επιβεβαίωσαν την άρνηση των αρχών να καταχωρίσουν το Κίνημα για την Ισότητα των Γάμων το 2010, με βάση το γεγονός ότι η προώθηση της νομιμοποίησης του γάμου του ίδιου φύλου ήταν ασυμβίβαστη με την «εδραιωμένη ηθική», την κρατική πολιτική και το εθνικό δίκαιο, ενώ απέρριψαν την προσφυγή του Sochi Pride House κατά της πρωτοβάθμιας απόφασης στην υπόθεση της το 2012, όπως κατατέθηκε εκπρόθεσμα.
Με βάση το άρθρο 11 (ελευθερία του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι) και το άρθρο 14 (απαγόρευση των διακρίσεων), οι προσφεύγοντες ισχυρίστηκαν ότι η άρνηση εγγραφής των οργανώσεων που έκαναν προσφυγή είχε παραβιάσει την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και εισήγαγε διακρίσεις.
Οι προσφεύγοντες με την προσφυγή του με αριθ. 58282/12, στην οποία περιλαμβανόταν και το Sochi Pride House, διαμαρτυρήθηκαν επίσης για την άρνηση εξέτασής της τους επί της ουσίας, κατά παράβαση του άρθρου 6 § 1 (πρόσβαση στο δικαστήριο). Η προσφυγή κατατέθηκε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις 3 Μαρτίου 2008.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο κ. Alekseyev είχε δημοσιεύσει δηλώσεις σχετικά με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και τους δικαστές του στους λογαριασμούς κοινωνικής δικτύωσης, Instagram και VKontakte, οι οποίες ήταν επιθετικές, προσωπικά προσβλητικές και απειλητικές. Συγκεκριμένα, μετά από απόφαση σε μια άλλη από τις υποθέσεις του το 2018, δημοσίευσε τις φωτογραφίες των δικαστών με τις λεζάντες “αλκοολικοί”, “εξαρτημένοι από τα ναρκωτικά”, “διεφθαρμένοι” και “ευρωπαίοι κακοποιοί που εκφυλίζονται”. Είχε επίσης δηλώσει την επιθυμία “να σκοτωθούν το συντομότερο δυνατόν όπως τα σκυλιά” και ότι “είναι καιρός να πυρποληθεί το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων”. Αυτές οι δηλώσεις σαφώς ξεπέρασαν τα όρια της κανονικής, αστικής και θεμιτής κριτικής. Παρά το γεγονός ότι το Δικαστήριο απέστειλε προειδοποιητική επιστολή με ειδική αναφορά στις παρούσες προσφυγές και τον κίνδυνο κατάχρησης του δικαιώματος αναφοράς, ο κ. Alekseyev δεν είχε αποσύρει τις δηλώσεις του. Πράγματι, από τότε που δημοσίευσε δηλώσεις, καλώντας τους δικαστές του Δικαστηρίου “ευρωπαϊκή διεφθαρμένη αφάνεια” και “ομοφοβική”. Το Δικαστήριο έκρινε ότι οι δηλώσεις αυτές, οι οποίες έγιναν μετά την προειδοποίησή του, συνδέονταν με τις παρούσες προσφυγές.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η συμπεριφορά του κ. Alekseyev αποτελούσε περιφρόνηση για το ίδιο το θεσμικό όργανο στο οποίο είχε ζητήσει την προστασία των δικαιωμάτων του. Ακολούθως, οι καταγγελίες του έπρεπε να κηρυχθούν απαράδεκτες ως κατάχρηση του δικαιώματος ατομικής υποβολής προσφυγών. Εντούτοις, η διαπίστωση αυτή δεν εμπόδισε το Δικαστήριο να εξετάσει τις προσφυγές που υπέβαλαν οι λοιποί προσφεύγοντες.
Άρθρο 6 (Πρόσβαση στο δικαστήριο)
Το Sochi Pride House και οι ιδρυτές του ακολούθησαν τους κανόνες βάσει της εθνικής νομοθεσίας για την άσκηση έφεσης κατά της πρωτοβάθμιας απόφασης στην υπόθεσή του, δηλαδή εντός ενός μηνός από την ημερομηνία της απόφασης που εκδόθηκε κατά την οριστική της μορφή. Εντούτοις, τα εθνικά δικαστήρια απέρριψαν την έφεσή τους ως εκπρόθεσμη, χωρίς να εξηγήσουν πώς είχαν υπολογίσει την ημερομηνία έναρξης της προθεσμίας ή την ημερομηνία κατά την οποία έκριναν ότι οι προσφεύγοντες είχαν καταθέσει την έφεσή τους.
Ως εκ τούτου, η προσφυγή τους δεν εξετάστηκε επί της ουσίας, παραβιάζοντας την ίδια την ουσία του δικαιώματός τους για αποτελεσματική πρόσβαση σε δικαστήριο, κατά παράβαση του άρθρου 6 § 1.
Άρθρο 11 (Ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι οι αποφάσεις των ρωσικών δικαστηρίων που αρνούνταν την εγγραφή είχαν παρεμποδίσει την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι των προσφευγουσών οργανώσεων και των ιδρυτών ή των προέδρων τους και των μεμονωμένων προσφευγόντων. Ειδικότερα, οι αποφάσεις είχαν ως αποτέλεσμα ότι η Κίνηση της Ισότητας των Γάμων, μία μη κερδοσκοπική οργάνωση, δεν μπορούσε να δημιουργηθεί επειδή, σύμφωνα με το ρωσικό δίκαιο, οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις δεν θα μπορούσαν να υπάρχουν χωρίς κρατική εγγραφή. Το Rainbow House και το Sochi Pride House, που ήταν δημόσιες ενώσεις, θα μπορούσαν να υπάρχουν χωρίς εγγραφή, αλλά δεν θα μπορούσαν να αποκτήσουν το καθεστώς νομικής οντότητας και τα δικαιώματα που συνδέονται με αυτήν. Η παρέμβαση αυτή είχε ως βάση το εσωτερικό δίκαιο, δηλαδή τον νόμο περί μη κερδοσκοπικών οργανώσεων και τον νόμο περί δημοσίων συλλόγων.
Σε αντίθεση με την Κυβέρνηση, το Δικαστήριο δεν ήταν πεπεισμένο ότι η άρνηση εγγραφής των οργανώσεων είχε επιδιώξει τους νόμιμους στόχους της προστασίας της ηθικής, της εθνικής ασφάλειας και της δημόσιας ασφάλειας των δικαιωμάτων και ελευθεριών των άλλων. Ο μόνος θεμιτός σκοπός που προέβαλαν οι αρχές για την παρέμβαση, την οποία το Δικαστήριο έκρινε ότι είναι σχετική υπό τις συνθήκες, ήταν η πρόληψη του μίσους και της εχθρότητας, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αναταραχή. Συγκεκριμένα, οι αρχές πίστευαν ότι η πλειοψηφία των Ρώσων απέρριψε την ομοφυλοφιλία και ότι, ως εκ τούτου, οι προσφεύγοντες θα μπορούσαν να γίνουν θύματα επιθέσεων.
Ωστόσο, το Δικαστήριο έκρινε ότι ο ρόλος των αρχών σε τέτοιες περιστάσεις δεν ήταν απλώς να εξαλείψει την αιτία της έντασης, αλλά να διασφαλίσει ότι υπάρχει ανοχή ανάμεσα στις ομάδες με αντίθετα συμφέροντα μεταξύ τους. Εξάλλου, ήταν καθήκον τους να λαμβάνουν εύλογα και κατάλληλα μέτρα ώστε οι οργανώσεις όπως οι προσφεύγουσες να μπορούν να ασκούν τις δραστηριότητές τους χωρίς φόβο σωματικής βίας. Δεν υπήρχαν αποδείξεις ότι οι αρχές είχαν λάβει τέτοια μέτρα. Αντιθέτως, απλώς αποφάσισαν να αποτρέψουν τον κίνδυνο αναταραχής περιορίζοντας την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι. Το Δικαστήριο δεν μπορούσε να δεχτεί ότι η άρνηση εγγραφής των προσφευγουσών οργανώσεων ήταν «αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία» και ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 11.
Άρθρο 14 (Απαγόρευση των διακρίσεων)
Το Δικαστήριο είχε τονίσει προηγουμένως ότι οι διαφορές που βασίζονται αποκλειστικά σε σεξουαλικό προσανατολισμό ήταν απαράδεκτες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Συνέλευσης.
Από τις αποφάσεις των ρωσικών δικαστηρίων προέκυπτε σαφώς ότι ο αποφασιστικός λόγος άρνησης καταχώρισης και των τριών οργανώσεων που άσκησαν προσφυγή οφείλεται στο γεγονός ότι προώθησαν τα δικαιώματα ΛΟΑΤ. Δεν ήταν σημαντικό οι αρχές να αναφερθούν σε άλλους λόγους, δηλαδή σε παρατυπίες στα έγγραφα εγγραφής τους. Πράγματι, το Δικαστήριο δεν ήταν πεπεισμένο ότι οι προσφεύγοντες θα μπορούσαν να έχουν υποβάλει εκ νέου προσφυγές μετά τη διόρθωση τεχνικών παρατυπιών στα έγγραφά τους. Συγκεκριμένα, μολονότι η Rainbow House είχε διορθώσει σφάλματα στην πρώτη προσφυγή του και υπέβαλε εκ νέου την υποβολή της, η αρχή καταχώρισης εντόπισε νέες παρατυπίες.
Δεδομένου ότι ο σκοπός των προσφευγουσών οργανώσεων να προωθήσουν τα δικαιώματα των ΛΟΑΤ υπήρξε καθοριστικός παράγοντας για την άρνηση της καταχώρισής τους, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι υπέστη διαφορετική μεταχείριση λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού, κατά παράβαση του άρθρου 14 σε συνδυασμό με το άρθρο 11.
Άρθρο 41 (Δίκαιη ικανοποίηση)
Το Δικαστήριο έκρινε ομόφωνα ότι η διαπίστωση παραβίασης αποτελούσε από μόνη της επαρκή δίκαιη ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που υπέστη η Rainbow House. Επίσης, κατέληξε, με τέσσερις ψήφους αντί τριών, να καταβάλει η Ρωσία: στον κ. Zhdanov 10.000 ευρώ και σε έκαστο από τους κ. Nepomnyashchiy και κ. Naumchik 13.000 ευρώ για ηθική βλάβη και αναφορικά με τους προσφεύγοντες στην με αρ. 12200/08 προσφυγή 6.500 ευρώ, από κοινού και τα έξοδα. Τέλος, απέρριψε, με τέσσερις ψήφους αντί τριών, τα υπόλοιπα αιτήματα των προσφευγόντων για δίκαιη ικανοποίηση.
Ξεχωριστή γνώμη
Οι δικαστές Keller, Serghides και Elósegui εξέφρασαν κοινή μερικώς αντίθετη άποψη, η οποία επισυνάπτεται στην απόφαση (επιμέλεια echrcaselaw.com).
