Πρόσβαση δημοσιογράφου σε κρατικά αρχεία. Η ανάκληση των διαπιστευτηρίων του λόγω παράβασης προσωπικών δεδομένων δεν παραβίασε την ελευθερία της έκφρασης
ΑΠΟΦΑΣΗ
Gafiuc κατά Ρουμανίας της 15.10.2020 (αριθ. προσφ. 59174/13)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Πρόσβαση σε κρατικά αρχεία για σκοπούς έρευνας. Προσωπικά δεδομένα. Ανάκληση διαπιστευτηρίων δημοσιογράφου που μελετούσε τα αρχεία της «Securitate» με σκοπό τη διεξαγωγή έρευνας σχετικά με «αθλητικές δραστηριότητες υπό το κομμουνιστικό καθεστώς».
Τον Ιούνιο και Ιούλιο του 2009 ο δημοσιογράφος δημοσίευσε διάφορα άρθρα στα οποία αποκάλυψε πληροφορίες για ορισμένα γνωστά αθλητικά πρόσωπα. Το ΕΔΔΑ σημείωσε ότι η υποχρέωση του προσφεύγοντος να προστατεύσει τα προσωπικά δεδομένα, τα οποία οι κρατικές αρχές είχαν στην κατοχή τους ήταν προβλέψιμη και ότι η ανάκληση των διαπιστευτηρίων σε περίπτωση μη συμμόρφωσης με την αυστηρά επιστημονική χρήση των εγγράφων προβλέπονταν στους κανονισμούς του Εθνικού Συμβουλίου για τη Μελέτη των Αρχείων Ασφαλείας (CNSAS).
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι η ελευθερία έκφρασης που διασφαλίζεται από το άρθρο 10 δεν είναι απεριόριστη. Μπορεί να περιοριστεί προκειμένου να προστατευθούν δικαιώματα και ελευθερίες τρίτων.
Το Στρασβούργο θεώρησε εύλογο και νόμιμο για το Εθνικό Συμβούλιο να αποφανθεί ότι η μη συμμόρφωση του προσφεύγοντος στις νομικές του υποχρεώσεις είχε θέσει σε κίνδυνο την σχέση εμπιστοσύνης που θα έπρεπε να υπάρχει μεταξύ του Εθνικού Συμβουλίου και των ατόμων που τους έχει χορηγηθεί εξουσιοδότηση για να συμβουλευτούν τα αρχεία του. Κατά την άποψη του Δικαστηρίου, η ανάκληση των διαπιστευτηρίων δεν ήταν δυσανάλογη.
Μη παραβίαση της ελευθερίας έκφρασης (άρθρο 10 της ΕΣΔΑ).
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 10
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων Justin Paul Gafiuc, είναι Ρουμάνος υπήκοος που γεννήθηκε το 1975 και ζει στο Βουκουρέστι. Την εν λόγω περίοδο, ο προσφεύγων ήταν αθλητικός δημοσιογράφος στην εφημερίδα Gazeta Sporturilor. Η υπόθεση αφορά την ανάκληση των διαπιστευτηρίων που του χορηγήθηκαν για να μελετήσει τα αρχεία της «Securitate» για σκοπούς έρευνας των αθλητικών δραστηριοτήτων υπό το κομμουνιστικό καθεστώς.
Το 2005, το Εθνικό Συμβούλιο για τη Μελέτη των Αρχείων Ασφαλείας («το CNSAS») ενέκρινε τη χορήγηση διαπιστευτηρίων στον προσφεύγοντα ώστε να αποκτήσει πρόσβαση στα αρχεία της ως ερευνητής με σκοπό τη μελέτη αθλητικών γεγονότων στη Ρουμανία κατά τη διάρκεια του κομμουνιστικού καθεστώτος. Τον Ιούνιο και τον Ιούλιο του 2009 ο προσφεύγων δημοσίευσε έξι άρθρα, στα οποία αποκάλυπτε πληροφορίες για ορισμένα γνωστά αθλητικά πρόσωπα.
Στις 21 Ιουλίου 2009, το διοικητικό συμβούλιο του Εθνικού Συμβουλίου για τη Μελέτη των Αρχείων Ασφαλείας («το CNSAS») ανακάλεσε τα διαπιστευτήρια του προσφεύγοντος, ισχυριζόμενο ότι σε ορισμένα άρθρα ο προσφεύγων δεν είχε συμμορφωθεί με τη νομική υποχρέωση προστασίας της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής των ατόμων που αναφέρονται στα έγγραφα Securitate. Ο προσφεύγων ζήτησε από το διοικητικό συμβούλιο να επανεξετάσει την απόφασή του, χωρίς επιτυχία.
Στις 5 Οκτωβρίου 2009, ο προσφεύγων άσκησε διοικητική προσφυγή στο Εφετείο κατά της απόφασης του CNSAS. Το δικαστήριο απέρριψε την προσφυγή ως αβάσιμη και έκρινε ότι ο προσφεύγων δεν είχε συμμορφωθεί με τις υποχρεώσεις του σύμφωνα με το άρθρο 28 § 3 του κυβερνητικού διατάγματος έκτακτης ανάγκης αρ. 24/2008 σχετικά με την πρόσβαση των πολιτών στα προσωπικά τους αρχεία και την πρόσβαση (deconspirarea) στα έγγραφα της Securitate και σύμφωνα με το άρθρο 39 §§ 1, 2, 5 και 7 των Κανόνων CNSAS. Ο προσφεύγων άσκησε ένδικα μέσα, τα οποία απερρίφθησαν.
Κρίθηκε αμετάκλητα δικαστικά , ότι ο προσφεύγων δεν είχε προστατεύσει δεόντως την ιδιωτική και οικογενειακή ζωή των ατόμων που αναφέρονταν στα αρχεία Securitate και ότι η απόφαση ανάκλησης των διαπιστευτηρίων του είχε νομική βάση στις γενικές διατάξεις του Ν. 677/2001.
Βασιζόμενος στο άρθρο 10 (ελευθερία της έκφρασης), ο προσφεύγων ισχυρίστηκε ότι η ανάκληση των διαπιστευτηρίων που του επέτρεπαν να έχει πρόσβαση στα αρχεία του CNSAS είχε αποτελέσει παράβαση δικαιωμάτων της Σύμβασης.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 10
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι ήταν σαφές από το συνοπτικό αρχείο του CNSAS της 21ης Ιουλίου 2009 και από τις αποφάσεις των εθνικών δικαστηρίων ότι η απόφαση ανάκλησης των διαπιστευτηρίων βασιζόταν στην εσωτερική νομοθεσία. Τόσο το διοικητικό συμβούλιο του CNSAS όσο και το Ανώτατο Δικαστήριο επεσήμαναν επίσης ότι ο προσφεύγων παραβίασε τις διατάξεις του εθνικού δικαίου σχετικά με την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Το Δικαστήριο σημείωσε ότι οι διατάξεις του κυβερνητικού διατάγματος έκτακτης ανάγκης και των κανόνων CNSAS επέβαλαν την υποχρέωση, σε άτομα που λάμβαναν άδεια πρόσβασης στα αρχεία της Securitate, προστασίας της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής ατόμων που είχαν διωχθεί από το κράτος, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 667/2001. Οι κανονισμοί της CNSAS επίσης προέβλεπαν την ανάκληση των διαπιστευτηρίων από άτομα που χρησιμοποίησαν τα διαθέσιμα έγγραφα για σκοπούς που δεν ήταν αυστηρά επιστημονικοί. Ο Ν. 667/2001 εξασφάλιζε την προστασία όλων των προσωπικών δεδομένων που έχουν στη διάθεσή τους οι κρατικές αρχές.
Το Δικαστήριο δεν βρήκε κανένα λόγο να αμφισβητήσει τα πορίσματα των εθνικών δικαστηρίων. Επιπλέον, σημείωσε ότι η διάταξη 5 §§ 1, 2 και 3 του Ν. 677/2001 ανέφερε ότι τα προσωπικά δεδομένα θα μπορούσαν να τα διαχειρίζονται μόνο με τη ρητή και σαφή συγκατάθεση του ενδιαφερομένου.
Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο έκρινε ότι η υποχρέωση του προσφεύγοντος να διασφαλίσει την προστασία των προσωπικών δεδομένων που διατηρούσαν οι δημόσιες αρχές ήταν προβλέψιμη και ότι η ανάκληση των διαπιστευτηρίων σε περίπτωση μη συμμόρφωσης με τις οδηγίες για αυστηρά επιστημονική χρήση προβλέπεται στους Κανόνες CNSAS.
Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η παρέμβαση είχε προβλεφθεί από το νόμο.
Όσον αφορά τον σκοπό της παρέμβασης, το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο προσφεύγων στην παρούσα υπόθεση είχε ζητήσει πρόσβαση στα αρχεία της Securitate προκειμένου να συλλέξει πληροφορίες για τους σκοπούς της έρευνάς του. Τα έγγραφα που μελετήθηκαν περιείχαν πληροφορίες για άτομα που βρίσκονταν υπό την επίβλεψη της πολιτικής αστυνομίας ή που είχαν συνεργαστεί με αυτήν. Το Δικαστήριο θεώρησε λογικό για μια δημόσια αρχή που είναι υπεύθυνη για τη διαχείριση αρχείων που περιέχουν πληροφορίες σχετικά με ιδιώτες να προβλέπει εγγυήσεις στους κανονισμούς της, προκειμένου να προστατευθούν τα θεμελιώδη δικαιώματα αυτών των ατόμων. Επιπλέον, ο Ν. 677/2001 κατοχύρωνε το δικαίωμα των ατόμων όσον αφορά την επεξεργασία και την ελεύθερη κυκλοφορία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.
Κατά συνέπεια, λόγω της νομικής υποχρέωσης όλων των δημοσίων αρχών να προστατεύουν τα προσωπικά δεδομένα που βρίσκονται υπό την ευθύνη τους, το Δικαστήριο έκρινε ότι η κυβέρνηση είχε το δικαίωμα να επικαλεστεί τον θεμιτό σκοπό της προστασίας των δικαιωμάτων τρίτων, παρόλο που οι ενδιαφερόμενοι δεν είχαν καταθέσει κάποια καταγγελία.
Όσον αφορά την αναγκαιότητα της παρέμβασης, το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο προσφεύγων είχε γνωστοποιήσει το δημοσιευμένο υλικό σε άρθρα αναφορικά με πρόσωπα που είχαν συνεργαστεί με την μυστική αστυνομία παρέχοντας πληροφορίες για διάφορα αθλητικά πρόσωπα. Το υλικό που αποκαλύπτεται στο κοινό περιγράφει τις ενέργειες που εμπίπτουν στην ιδιωτική σφαίρα ή την ηθική ακεραιότητα αυτών των προσώπων. Επιπλέον, ο προσφεύγων είχε κατονομάσει τα εν λόγω άτομα. Οι πληροφορίες δεν σχετίζονται με την αθλητική απόδοση, δεν είχαν δημοσιευτεί από τους ενδιαφερόμενους και διαφορετικά δεν θα ήταν προ βάσιμα στο κοινό, το οποίο δεν είχε κανένα μέσο επαλήθευσης της ακρίβειας των πληροφοριών. Αυτά τα άτομα είχαν το δικαίωμα να αναμένουν, και από τις αρχές αλλά και από τον προσφεύγοντα στον οποίο είχε παραχωρηθεί πρόσβαση στις πληροφορίες, τη προστασία των δικαιωμάτων τους σχετικά με την ιδιωτική τους ζωή.
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι η ελευθερία έκφρασης που διασφαλίζεται από το άρθρο 10 δεν είναι απεριόριστη. Θα μπορούσε να περιοριστεί προκειμένου να προστατευθούν τα δικαιώματα και οι ελευθερίες τρίτων.
Στην παρούσα υπόθεση, ο προσφεύγων είχε επιλέξει να μην πραγματοποιήσει ακαδημαϊκή μελέτη των πληροφοριών που αποκτήθηκαν από τα αρχεία της Securitate, αλλά επέλεξε να τα αποκαλύψει σε «ακατέργαστη» μορφή, χωρίς να αξιολογήσει τη σχετικότητά τους υπό το φως του δηλωμένου στόχου της έρευνάς του: ο αθλητισμός στη Ρουμανία υπό τον κομμουνιστικό καθεστώς. Αντί να φιλτράρει αυτές τις πληροφορίες, είχε αποκαλύψει τις δημόσιες πτυχές της ιδιωτικής ζωής αθλητών, πληροφορίες που σε καμία περίπτωση δεν μπορούσαν να συμβάλουν σε μια συζήτηση δημοσίου ενδιαφέροντος.
Ο προσφεύγων προσέφυγε στα εθνικά δικαστήρια για να προσβάλει την ανάκληση των διαπιστευτηρίων του. Τα εθνικά δικαστήρια διαπίστωσαν ότι είχε παραβεί την υποχρέωσή του να προστατεύσει την ιδιωτική ζωή των ατόμων που διώκονταν από την Securitate και ότι είχε απομακρυνθεί από το σκοπό της έρευνας για την οποία του είχαν χορηγηθεί διαπιστευτήρια. Η συνέπεια της μη συμμόρφωσης του προσφεύγοντος με τις νομικές του υποχρεώσεις ήταν η ανάκληση των διαπιστευτηρίων του. Το Δικαστήριο σημείωσε, ωστόσο, ότι αυτό δεν τον εμπόδισε να συνεχίσει να εργάζεται ως δημοσιογράφος.
Επομένως, το Δικαστήριο θεώρησε εύλογο και νόμιμο το CNSAS να αποφανθεί ότι η μη συμμόρφωση του προσφεύγοντος με τις νομικές του υποχρεώσεις είχε θέσει σε κίνδυνο την σχέση εμπιστοσύνης που θα έπρεπε να υπάρχει μεταξύ του CNSAS και των ατόμων που τους χορηγήθηκαν διαπιστευτήρια και άδεια πρόσβασης στα αρχεία του. Κατά την άποψη του Δικαστηρίου, η ανάκληση των διαπιστευτηρίων δεν ήταν δυσανάλογη.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η παρέμβαση στο δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης του προσφεύγοντος υποστηρίχθηκε από σχετική και επαρκή αιτιολογίας και ότι οι αρχές είχαν επιτύχει μια δίκαιη ισορροπία μεταξύ των ανταγωνιστικών συμφερόντων, ενεργώντας έτσι εντός του περιθωρίου εκτίμησης.
Συνεπώς δεν υπήρξε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης (άρθρο 10 της Σύμβασης).
