Ποινή για απειλή περιφερειάρχη 6 μηνών με αναστολή. Δυσανάλογη η ποινή γιατί δεν λήφθηκε υπόψιν η επιθυμία του μηνυτή για μη τιμωρία του κατηγορουμένου!
ΑΠΟΦΑΣΗ
Drača κατά Κροατίας της 20.01.2022 (αρ. προσφ. 55724/19)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Καταδίκη κατηγορουμένου χωρίς κλήτευσή του στο εφετείο. Ο μηνυτής δεν επιθυμούσε την ποινική δίωξη του κατηγορουμένου. Δυσανάλογη ποινή. Δίκαιη δίκη.
Ο προσφεύγων, Κροάτης υπήκοος κατηγορήθηκε για το αδίκημα της απειλής δημόσιου λειτουργού, συγκεκριμένα του Περιφερειάρχη.
Στις 13 Απριλίου 2017 το Δημοτικό Δικαστήριο του Ζαντάρ έκρινε τον προσφεύγοντα ένοχο όπως κατηγορήθηκε και τον καταδίκασε σε φυλάκιση έξι μηνών, με διετή αναστολή κρίνοντας ότι έστειλε γραπτό μήνυμα στον Περιφερειάρχη S.Ζ., απειλώντας ότι θα τον τραυματίσει βαριά, με σκοπό να πάρει πίσω τη δουλειά που είχε στο παρελθόν σε μουσείο το οποίο διαχειριζόταν η Περιφέρεια.
Την 1η Ιουνίου 2017 ο προσφεύγων άσκησε έφεση στο δικαστήριο του Σπλιτ, η οποία όμως απορρίφθηκε και επικυρώθηκε η πρωτοβάθμια απόφαση. Το δευτεροβάθμιο δικαστήριο πραγματοποίησε συνεδρίαση χωρίς να καλέσει τα μέρη σε παράσταση. Η απόφαση του δευτεροβάθμιου δικαστηρίου δεν παρείχε κανέναν λόγο που να δικαιολογεί το γεγονός ότι ο προσφεύγων δεν είχε κληθεί προς παράσταση στη δίκη της έφεσής του και έτσι στις 13 Μαρτίου 2018 ο προσφεύγων υπέβαλε καταγγελία στο Συνταγματικό Δικαστήριο, υποστηρίζοντας, μεταξύ άλλων, ότι το εφετείο δεν εξέτασε και δεν έλαβε υπόψιν τα επιχειρήματά του. Υποστήριξε επίσης ότι το δευτεροβάθμιο δικαστήριο έπρεπε να τον καλέσει να παραστεί στη συνεδρίαση προκειμένου να μπορέσει να απαντήσει στις κατηγορίες που του απαγγέλλονταν. Το Συνταγματικό Δικαστήριο κήρυξε απαράδεκτη τη συνταγματική καταγγελία με την αιτιολογία ότι ο προσφεύγων δεν είχε ζητήσει να κληθεί στη συνεδρίαση του Εφετείου και ότι βάσει του σχετικού νόμου το δευτεροβάθμιο δικαστήριο θα μπορούσε να τον είχε καλέσει αυτεπαγγέλτως μόνο εάν έκρινε ότι η παρουσία του θα ήταν χρήσιμη για τη διαλεύκανση της υπόθεσης.
Επικαλούμενος το άρθρο 6 §§ 1 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη) και 3 (γ) (δικαίωμα νομικής συνδρομής κατ’ επιλογήν) της ΕΣΔΑ, ο προσφεύγων κατήγγειλε, ιδίως, ότι παραβιάστηκε το δικαίωμα ακρόασής του.
Το Δικαστήριο του Στρασβούργου παρατήρησε ότι το δευτεροβάθμιο δικαστήριο δεν αιτιολόγησε την μη κλήτευση του προσφεύγοντος προς παράσταση στη έφεση, καθώς αυτό θα είχε άρει κάθε αμφιβολία ως προς το εφαρμοστέο δικονομικό δίκαιο.
Επιπλέον έκρινε ότι η ποινή που του επιβλήθηκε ήταν δυσανάλογα επαχθής δεδομένου ότι ο παθών/μηνυτής δεν επιθυμούσε την τιμωρία του αλλά αυτό δεν ελήφθη υπόψη από τα εθνικά δικαστήρια.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 6 §§ 1 και 3 (γ) της ΕΣΔΑ και επιδίκασε στον προσφεύγοντα 1.500 ευρώ για ηθική βλάβη.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 6 § 1
Άρθρο 6 § 3
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων γεννήθηκε το 1975 και ζει στο Ζαντάρ. Στις 16 Μαΐου 2014 η Δημοτική Εισαγγελία του Ζαντάρ (Općinsko državno odvjetništvo u Zadru) κατήγγειλε τον προσφεύγοντα στο Δημοτικό Δικαστήριο του Ζαντάρ (Općinski sud u Zadru) για το ποινικό αδίκημα της απειλής δημόσιου λειτουργού σύμφωνα με το άρθρο 139(2) του Ποινικού Κώδικα. Συγκεκριμένα, ο προσφεύγων κατηγορήθηκε ότι έστειλε γραπτό μήνυμα στον S.Ζ., Περιφερειάρχη, απειλώντας ότι θα τον τραυματίσει βαριά, με σκοπό να πάρει πίσω τη δουλειά που είχε στο παρελθόν σε μουσείο το οποίο διαχειριζόταν η Περιφέρεια.
Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, στην οποία ο προσφεύγων παρέστη προσωπικά, το πρωτόδικο δικαστήριο εξέτασε τον S.Z. και τον προσφεύγoντα αυτοπροσώπως, εκτίμησε τα αποδεικτικά στοιχεία (τα ιατρικά έγγραφα του προσφεύγοντος και εκθέσεις σχετικά με τα πορίσματα από τα κινητά τηλέφωνα του Περιφερειάρχη και του προσφεύγοντος) καθώς και έκθεση ψυχιάτρου σχετικά με την ψυχική κατάσταση του κατηγορουμένου κατά το χρόνο διάπραξης του αδικήματος.
Στις 13 Απριλίου 2017 το πρωτοβάθμιο δικαστήριο έκρινε τον προσφεύγοντα ένοχο όπως κατηγορήθηκε και τον καταδίκασε σε φυλάκιση έξι μηνών, με διετή αναστολή. Κατέληξε, ειδικότερα, στο συμπέρασμα ότι ο προσφεύγων είχε σαφώς στείλει το γραπτό μήνυμα στον Περιφερειάρχη, ότι το γραπτό μήνυμα ήταν αντικειμενικά ικανό να προκαλέσει φόβο σε αυτόν και ότι οι ισχυρισμοί του προσφεύγοντος ότι δεν είχε σκοπό να τον απειλήσει ήταν νομικά άσχετοι.
Κατά την επιμέτρηση της ποινής, το πρωτοβάθμιο δικαστήριο έλαβε υπόψη τη μειωμένη ποινική ευθύνη του προσφεύγοντος τη στιγμή της διάπραξης του αδικήματος, καθώς και το γεγονός ότι δεν είχε προηγούμενες καταδίκες και ότι είχε ζητήσει πολλές φορές συγγνώμη από τον Περιφερειάρχη. Θεώρησε ότι η ποινή αντιστοιχούσε στη βαρύτητα του ποινικού αδικήματος και πληρούσε τον στόχο να τεθεί ένας γενικός και ατομικός αποτρεπτικός παράγοντας.
Την 1η Ιουνίου 2017 ο προσφεύγων άσκησε έφεση στο δικαστήριο της κομητείας του Σπλιτ (Županijski sud u Splitu). Υποστήριξε ότι δεν είχε διαπράξει το εν λόγω ποινικό αδίκημα και ότι το πρωτοβάθμιο δικαστήριο είχε εσφαλμένα κρίνει τα γεγονότα και εφαρμόσει τη σχετική νομοθεσία.
Στις 7 Ιουνίου 2017 η Δημοτική Εισαγγελία του Ζαντάρ απάντησε στην έφεση του προσφεύγοντος, ζητώντας την απόρριψή της.
Ειδικότερα, ο εισαγγελέας υποστήριξε ότι η απόφαση για δίωξη δεν εξαρτιόταν από τη διάθεση του θύματος. Εξάλλου, ακριβώς επειδή ο Περιφερειάρχης γνώριζε προσωπικά τον προσφεύγοντα, είχε ανεχθεί τα μηνύματα της 17 Ιανουαρίου 2014 και είχε ζητήσει από την αστυνομία απλώς να επιπλήξει τον προσφεύγοντα. Ωστόσο, το απειλητικό μήνυμα που στάλθηκε την επόμενη μέρα είχε δείξει ότι ο προσφεύγων έδειχνε ασέβεια, συνειδητά και επίμονα, απέναντι στον Περιφερειάρχη.
Στις 16 Ιανουαρίου 2018 το δικαστήριο της κομητείας του Split (που συνεδρίασε ως δευτεροβάθμιο δικαστήριο) πραγματοποίησε συνεδρίαση χωρίς να καλέσει τα μέρη σε παράσταση. Την ίδια ημέρα εξέδωσε απόφαση με την οποία επικύρωσε την καταδίκη και την ποινή που είχε επιβληθεί στον προσφεύγοντα.
Η απόφαση του δευτεροβάθμιου δικαστηρίου δεν παρείχε κανέναν λόγο που να δικαιολογεί το γεγονός ότι ο προσφεύγων δεν είχε κληθεί για παράσταση στη δίκη.
Στις 13 Μαρτίου 2018 ο προσφεύγων υπέβαλε καταγγελία στο Συνταγματικό Δικαστήριο (Ustavni sud Republike Hrvatske), υποστηρίζοντας, μεταξύ άλλων, ότι το δευτεροβάθμιο δικαστήριο δεν εξέτασε και δεν έλαβε υπόψιν τα επιχειρήματά του. Υποστήριξε επίσης ότι έπρεπε να τον καλέσει να παραστεί στη συνεδρίαση προκειμένου να μπορέσει να απαντήσει στις κατηγορίες που του απαγγέλλονταν.
Στις 3 Απριλίου 2019 το Συνταγματικό Δικαστήριο κήρυξε απαράδεκτη τη συνταγματική καταγγελία του προσφεύγοντος. Ειδικότερα, το δικαστήριο σημείωσε ότι ο προσφεύγων στη συνεδρίαση του Εφετείου και ότι βάσει του σχετικού νόμου το δευτεροβάθμιο δικαστήριο θα μπορούσε να τον είχε καλέσει αυτεπαγγέλτως μόνον εάν έκρινε ότι η παρουσία του θα ήταν χρήσιμη για τη διαλεύκανση της υπόθεσης.
Η απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου επιδόθηκε στον προσφεύγοντα στις 17 Απριλίου 2019.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο του Στρασβούργου παρατήρησε αρχικά ότι, δυστυχώς, το δευτεροβάθμιο δικαστήριο δεν αιτιολόγησε γιατί δεν είχε καλέσει τον προσφεύγοντα να παραστεί στη δίκη, καθώς αυτό θα είχε άρει κάθε αμφιβολία ως προς το εφαρμοστέο δικονομικό δίκαιο.
Ωστόσο, το Δικαστήριο τόνισε ότι τη στιγμή που ο προσφεύγων άσκησε έφεση κατά της πρωτόδικης απόφασης (1 Ιουνίου 2017) η σχετική διάταξη του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας προέβλεπε ότι εάν το δευτεροβάθμιο δικαστήριο αποφάσιζε επί έφεσης κατά της πρωτόδικης απόφασης που εκδόθηκε για αδίκημα που τιμωρείται με χρηματική ποινή ή φυλάκιση έως πέντε έτη, οι διάδικοι θα κλητεύονται για τη συνεδρίαση της εφέσεως εάν το ζητήσουν, αλλά μόνο εάν το πρωτοβάθμιο δικαστήριο εξέδιδε απόφαση με ποινή φυλάκισης. Η διάταξη αυτή διαγράφηκε από τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας στις 27 Ιουλίου 2017, δηλαδή σχεδόν δύο μήνες αφότου ο προσφεύγων είχε ασκήσει έφεση κατά της πρωτόδικης απόφασης.
Συνεπώς, δεδομένου ότι ο προσφεύγων καταδικάστηκε για αδίκημα που τιμωρείται με φυλάκιση έως πέντε ετών (με αναστολή), το γεγονός ότι στην έφεσή του δεν είχε ζητήσει να κληθεί στη συνεδρίαση, δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί εναντίον του.
Επομένως, η παρούσα υπόθεση αφορά μια ιστορική κατάσταση, στην οποία ίσχυαν η προηγούμενη νομοθεσία και πρακτική, και οι οποίες εν τω μεταξύ τροποποιήθηκαν.
Το ΕΔΔΑ σημείωσε περαιτέρω ότι βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας κατά το χρόνο που ο προσφεύγων υπέβαλε την έφεσή του και όταν το δευτεροβάθμιο δικαστήριο εκδίκασε την υπόθεση, το εφετείο θα μπορούσε σε κάθε περίπτωση να τον είχε καλέσει να παραστεί στη δίκη, εάν θεωρούσε χρήσιμη την παρουσία του για τη διαλεύκανση της υπόθεσης.
Επομένως, το Δικαστήριο του Στρασβούργου παρατήρησε ότι, σύμφωνα με το κροατικό νομικό σύστημα, το εφετείο είχε αρμοδιότητα να εξετάσει το πραγματικό και νομικό σκέλος της υπόθεσης και να διενεργήσει πλήρη έλεγχο για την ενοχή ή της αθωότητα του κατηγορουμένου. Θα μπορούσε να επικυρώσει, να ακυρώσει ή να ανατρέψει την πρωτόδικη απόφαση και να αυξήσει ή να μειώσει την ποινή που επιβλήθηκε από το πρωτοβάθμιο δικαστήριο (βλ. Mirčetić κατά Κροατίας της 22.04.2021, αρ. προσφ. 30669/15 §25). Το Δικαστήριο περαιτέρω παρέπεμψε στη νομολογία του και δη στην απόφαση Júlíus Þór Sigurþórsson κατά Ισλανδίας της 16.07.2019 (αρ. προσφ. 38797/17 § 33).
Το Δικαστήριο επισήμανε ότι στην έφεσή του ο προσφεύγων αμφισβήτησε την καταδίκη και την ποινή του τόσο για πραγματικούς όσο και για νομικούς λόγους. Ο εισαγγελέας υπέβαλε αιτιολογημένη απάντηση στα ζητήματα που έθεσε ο προσφεύγων και ζήτησε να επικυρώσει την καταδίκη του.
Κατά συνέπεια, το δευτεροβάθμιο δικαστήριο κλήθηκε να προβεί σε πλήρη εκτίμηση της ενοχής ή της αθωότητας του προσφεύγοντος σε σχέση με τις κατηγορίες εναντίον του, υπό το φως όχι μόνο των επιχειρημάτων που είχε προβάλει ενώπιον του δικαστηρίου, αλλά και αυτών σχετικά με τις εικαζόμενες παραλείψεις του εν λόγω δικαστηρίου, να αποδείξει όλα τα σχετικά πραγματικά περιστατικά και να εφαρμόσει σωστά τη σχετική νομοθεσία (βλ. Bosak κ.α. § 106, Abdulgadirov κατά Αζερμπαϊτζάν της 20.06.2013, αρ. προσφ. 24510/06 § 42 και Kozlitin κατά Ρωσίας της 14.11.2013, αρ. προσφ. 17092/04 § 63). Ωστόσο, αντίθετα με τις απαιτήσεις αυτής της νομολογίας του Δικαστηρίου, το δευτεροβάθμιο δικαστήριο διεξήγαγε τη συνεδρίαση χωρίς την παρουσία του κατηγορουμένου.
Επιπλέον, ο προσφεύγων παραπονέθηκε στην έφεσή του ότι το πρωτοβάθμιο δικαστήριο του επέβαλε υπερβολικά αυστηρή ποινή. Το ΕΔΔΑ σημείωσε ότι ο παθών δήλωσε στη δίκη ότι δεν ήθελε να τιμωρήσει κανέναν, ωστόσο αυτή η περίσταση δεν φαίνεται να ελήφθη υπόψη από τα εθνικά δικαστήρια κατά την επιβολή της απόφασής του. Επιπλέον, το δευτεροβάθμιο δικαστήριο επικύρωσε την ποινή που επιβλήθηκε από το πρωτοβάθμιο δικαστήριο, κρίνοντας ότι ήταν κατάλληλη με βάση την προσωπική κατάσταση του προσφεύγοντος. Ωστόσο, το δευτεροβάθμιο δικαστήριο δεν είχε το πλεονέκτημα να αποκτήσει προσωπική γνώμη για την κατάσταση αυτή πριν καταλήξει σε αυτό το συμπέρασμα.
Στην υπόθεση Lonić, το Δικαστήριο του Στρασβούργου θεώρησε άσχετο ότι η έφεση κατά της πρωτόδικης απόφασης είχε ασκηθεί μόνο από τον προσφεύγοντα. Κατά την άποψη του Δικαστηρίου, αυτό δεν επηρέασε το κύριο ερώτημα που υποβλήθηκε ενώπιον του δευτεροβάθμιου δικαστηρίου, δηλαδή εάν ο προσφεύγων ήταν ένοχος ή αθώος, ζήτημα το οποίο, για να είναι δίκαιη η δίκη, είχε απαιτήσει την παρουσία του προσφεύγοντος στη συνεδρίαση της έφεσης. Για τον ίδιο λόγο το Δικαστήριο απέρριψε τα επιχειρήματα της Κυβέρνησης που προβλήθηκαν σε αυτήν την υπόθεση.
Λαμβάνοντας υπόψη αυτά τα πορίσματα και τη νομολογία του, το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 6 §§ 1 και 3 (γ) της ΕΣΔΑ.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε στον προσφεύγοντα 1.500 ευρώ για ηθική βλάβη (επιμέλεια: echrcaselaw.com).
