Πειθαρχικές κυρώσεις σε βάρος κρατουμένου λόγω άρνησής του να υποβληθεί σε σωματική/πρωκτική έρευνα. Παραβίαση της ιδιωτικής ζωής
ΑΠΟΦΑΣΗ
Συριανός κατά Ελλάδας της 7.10.2021 (αρ. προσφ. 49529/12)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Σωματική έρευνα σε κρατουμένους και δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή. Πειθαρχικές κυρώσεις σε κρατούμενο εξαιτίας της άρνησής του να υποβληθεί σε σωματική/πρωκτική έρευνα στις φυλακές Διαβατών της Θεσσαλονίκης και στις φυλακές Νιγρίτας των Σερρών. Δέκα ημέρες κράτησή του σε «ειδικό κελί» για απείθεια και τοποθέτησή του σε «αίθουσα υποδοχής» σε ημι-απομόνωση, πριν μεταφερθεί σε άλλη φυλακή.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι οι εθνικές αρχές δεν είχαν παράσχει σχετικούς και επαρκείς λόγους για να δικαιολογήσουν την επιβολή των πειθαρχικών ποινών στον προσφεύγοντα, ότι οι ποινές δεν ήταν ανάλογες με τον επιδιωκόμενο νόμιμο σκοπό, ενώ επίσης η καταδίκη του δεν ικανοποιούσε μια «επείγουσα κοινωνική ανάγκη». Ως εκ τούτου, η συγκεκριμένη παρέμβαση στο δικαίωμα ιδιωτικής του ζωής ήταν περιττή σε μια δημοκρατική κοινωνία.
Παραβίαση του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής ζωής (άρθρο 8 της ΕΣΔΑ).
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε στον προσφεύγοντα δίκαιη ικανοποίηση για ηθική βλάβη το ποσό των 2.000 ευρώ.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 8
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Ράμι Συριανός, είναι Έλληνας υπήκοος, ο οποίος γεννήθηκε το 1988 και ζει στη Λάρισα. Η υπόθεση αφορά τις πειθαρχικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν στον προσφεύγοντα εξαιτίας της άρνησής του να υποβληθεί σε σωματική έρευνα στις φυλακές Διαβατών της Θεσσαλονίκης και στις φυλακές Νιγρίτας των Σερρών, όπου κρατούνταν προσωρινά.
Το 2011 και το 2012 ασκήθηκαν τέσσερις πειθαρχικές διαδικασίες εναντίον του προσφεύγοντος. Μετά την ολοκλήρωση καθενός από τα τρία πρώτα στάδια διαδικασιών, το πειθαρχικό συμβούλιο της φυλακής επέβαλε ποινή στον προσφεύγοντα δέκα ημέρες κράτησης σε «ειδικό κελί» για απείθεια. Στην τέταρτη διαδικασία, ο προσφεύγων τοποθετήθηκε αρχικά σε «αίθουσα υποδοχής» σε ημι-απομόνωση, πριν μεταφερθεί σε άλλη φυλακή. Τα ένδικα μέσα που άσκησε εναντίον των εν λόγω αποφάσεων, απορρίφθηκαν από τα εθνικά δικαστήρια.
Βασιζόμενος στα άρθρα 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης) και 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής) της Σύμβασης, ο προσφεύγων διαμαρτύρεται για τις πειθαρχικές κυρώσεις που του επιβάλλονταν κάθε φορά που αρνιόταν να υπακούσει σε εντολή των αρχών της φυλακής να γδυθεί και να υποβληθεί σε σωματική/πρωκτική έρευνα.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο σημείωσε εξ αρχής ότι η παρούσα υπόθεση δεν αφορά τις σωματικές έρευνες αυτές καθ’ αυτές, αλλά την πειθαρχική κύρωση που επιβλήθηκε στον προσφεύγοντα για την άρνηση υποβολής σε μια τέτοια έρευνα. Πράγματι, από τον φάκελο δεν προέκυπτε ότι ο προσφεύγων ήταν υποχρεωμένος να τις υποστεί.
α) Περί ύπαρξης παρέμβασης
Δεν αμφισβητείται μεταξύ των διαδίκων ότι η πειθαρχική ποινή που επιβλήθηκε στον προσφεύγοντα στο πλαίσιο της τέταρτης πειθαρχικής διαδικασίας που ασκήθηκε εναντίον του, και συγκεκριμένα η μεταφορά του σε άλλη εγκατάσταση φυλακής, ισοδυναμούσε με παρέμβαση στην άσκηση εκ μέρους του του δικαιώματός του στην ιδιωτική του ζωή, όπως εγγυάται το άρθρο 8 § 1 της Σύμβασης.
β) Σχετικά με την αιτιολόγηση της παρέμβασης
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι μια παρέμβαση είναι αντίθετη προς τη Σύμβαση, εάν δεν συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις που ορίζονται στην παράγραφο 2 του άρθρου 8. Πρέπει, συνεπώς, να προσδιοριστεί εάν η εν λόγω παρέμβαση “προβλέπεται από το νόμο”, είχε έναν ή περισσότερους από τους νόμιμους σκοπούς που ορίζονται στην εν λόγω παράγραφο και εάν ήταν “απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία”.
γ) Εάν προβλέπεται από το νόμο
Στην παρούσα υπόθεση, δεν αμφισβητείται ότι τόσο οι σωματικές έρευνες, όσο και οι πειθαρχικές ποινές που επιβλήθηκαν προβλέπονταν από το νόμο, συγκεκριμένα στο άρθρο 23 του ποινικού κώδικα και στο άρθρο 10 § 5 του εσωτερικού κανονισμού των Φυλακών και άρθρα 68 και 69 του Σωφρονιστικού Κώδικα αντίστοιχα.
δ) Νόμιμος σκοπός
Το Δικαστήριο θεωρεί ότι η παρέμβαση επιδίωκε θεμιτό σκοπό, δηλαδή την πρόληψη των ποινικών αδικημάτων. Μένει να εξεταστεί αν η εν λόγω παρέμβαση ήταν «απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία».
γ) Απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία
Στην υπό κρίση υπόθεση, το Δικαστήριο θα εξετάσει το ερώτημα αν η επίδικη παρέμβαση ήταν ανάλογη προς τον θεμιτό επιδιωκόμενο σκοπό και αν οι λόγοι που επικαλέστηκαν τα εθνικά δικαστήρια για να τη δικαιολογήσουν φαίνονταν σχετικοί και επαρκείς. Επισήμανε εξ αρχής ότι θα εκτιμήσει την αναλογικότητα της πειθαρχικής ποινής που έχει επιβληθεί βάσει της νομολογίας σχετικά με την ανάγκη για σωματικό έλεγχο μέσω του πρωκτικού ελέγχου. Πράγματι, η άρνηση του προσφεύγοντος να συμμορφωθεί με την εντολή των αξιωματικών της φυλακής να γδυθεί και να υποβληθεί σε μια τέτοια έρευνα πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο της ανάγκης αυτής της έρευνας.
Το Δικαστήριο επισήμανε, σχετικά, ότι η εν λόγω σωματική έρευνα διατάχθηκε από τους αξιωματικούς της φυλακής στις 26 Μαρτίου 2012. Την ημερομηνία αυτή, ο προσφεύγων μεταφέρθηκε από τις φυλακές της Νιγρίτας στο σωφρονιστικό δικαστήριο Θεσσαλονίκης, προκειμένου να παρασταθεί στην ακρόαση της ποινικής υπόθεσης που τον αφορά. Μετά την αναβολή της υπόθεσης, μεταφέρθηκε στις φυλακές της Νιγρίτας. Πράγματι, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του προσφεύγοντος, οι οποίοι δεν αμφισβητούνται από την κυβέρνηση, η μεταφορά του πραγματοποιήθηκε χωρίς άλλους κρατούμενους στο όχημα και διήρκεσε περίπου πέντε ώρες, κατά τη διάρκεια του οποίου είχε μόνο επικοινωνία με τους φύλακες και τους αξιωματικούς της φυλακής. Το Δικαστήριο σημειώνει σχετικά ότι οι αρμόδιες αρχές δεν ανέφεραν κανέναν λόγο που να δικαιολογεί την ανάγκη διεξαγωγής έρευνας υπό αυτές τις συνθήκες, ειδικά επειδή, όπως φαίνεται από τον φάκελο, ο προσφεύγων δεν είχε έρθει σε επαφή με κανέναν κατά την απουσία του.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε περαιτέρω ότι ο προσφεύγων δεν είχε καταδικαστεί για λόγους που σχετίζονται με τη διακίνηση ναρκωτικών. Επιπλέον, δεν θεωρήθηκε επικίνδυνος από τις αρχές των φυλακών για οποιοδήποτε άλλο λόγο. Πράγματι, οι αρμόδιες αρχές δεν είχαν στη διάθεσή τους κάποια συγκεκριμένη ή ασαφή ένδειξη που θα οδηγούσε στην υποψία ότι ο προσφεύγων μπορεί να μεταφέρει ναρκωτικά κρυμμένα στον πρωκτό του.
Το Δικαστήριο σημειώνει ότι οι ισχυρισμοί του προσφεύγοντος, που παρουσιάστηκαν ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων, σύμφωνα με τους οποίους τέτοιες έρευνες οδήγησαν το Δικαστήριο να διαπιστώσει παράβαση των άρθρων 3 και 8 της Σύμβασης, δεν εξετάστηκαν από το ποινικό δικαστήριο των Σερρών. Πράγματι, το εν λόγω ποινικό δικαστήριο δεν εξέτασε καθόλου αυτό το ζήτημα.
Όσον αφορά στη σοβαρότητα της πειθαρχικής ποινής που επιβλήθηκε, το Δικαστήριο παρατήρησε ότι η μεταφορά του προσφεύγοντος σε άλλη φυλακή αποτελούσε αυστηρή κύρωση η οποία θα μπορούσε να έχει σοβαρές συνέπειες για έναν κρατούμενο που διέμενε ήδη για μεγάλο χρονικό διάστημα σε μια φυλακή. Παράλληλα, στις 26 Μαρτίου 2012, την ίδια μέρα που αρνήθηκε να υποβληθεί σε σωματική έρευνα, τοποθετήθηκε σε «αίθουσα υποδοχής». Ενώ αυτό το τελευταίο μέτρο δεν επιβλήθηκε στο πλαίσιο πειθαρχικής διαδικασίας κατά του προσφεύγοντος, παραμένει αξιοσημείωτο το γεγονός ότι αυτό επιβλήθηκε μετά την άρνησή του να υποβληθεί σε σωματική έρευνα.
Συμπέρασμα
Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι εθνικές αρχές δεν έχουν παράσχει σχετικούς και επαρκείς λόγους για να δικαιολογήσουν την επιβολή της πειθαρχικής ποινής στον προσφεύγοντα, ότι η ποινή δεν ήταν ανάλογη με τον επιδιωκόμενο νόμιμο σκοπό. Και ότι αυτή η καταδίκη δεν ικανοποιούσε μια «επείγουσα κοινωνική ανάγκη» και ως εκ τούτου ήταν περιττή σε μια δημοκρατική κοινωνία.
Κατά συνέπεια, υπήρξε παραβίαση του άρθρου 8 της Σύμβασης.
Δίκαιη ικανοποίηση
Ηθική βλάβη: 2.000 ευρώ
Έξοδα και δαπάνες: το Δικαστήριο απέρριψε την αξίωση του προσφεύγοντος για έξοδα και δαπάνες (επιμέλεια echrcaselaw.com).
