Οι ανεπαρκείς συνθήκες κράτησης συνιστούν εξευτελιστική μεταχείριση. Προτάσεις ΕΔΔΑ για περιορισμό προσωρινής κράτησης
ΑΠΟΦΑΣΗ
Sukachov κατά Ουκρανίας της 30.01.2020 (αρθ. προσφ. 14057/17)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Συνθήκες κράτησης , απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση. Συστημικό πρόβλημα και παρέμβαση ΕΔΔΑ.
Ο προσφεύγων συνελήφθη το 2012 κατηγορούμενος για συμμετοχή σε τρομοκρατικές ενέργειες, και έκτοτε κρατήθηκε προσωρινά σε κατάστημα κράτησης της Ουκρανίας έως και το 2018, οπόταν και καταδικάστηκε σε ποινή κάθειρξης 12 ετών. Άσκησε δυο καταγγελίες για ανεπαρκείς συνθήκες κράτησης, συγκεκριμένα για περιορισμένο προσωπικό χώρο, έλλειψη υγιεινής και ελάχιστο χρόνο για σωματική άσκηση, ωστόσο απορρίφθηκαν ως αναπόδεικτες, παρόλο που ο αρμόδιος Εισαγγελέας διενήργησε έλεγχο στα καταστήματα κράτησης.
Το Στρασβούργο έκρινε ότι η παραχώρηση περιορισμένου χώρου από 2,6 έως 3,35 τ.μ. χωρίς κάποιο αντισταθμιστικό μέτρο όπως περισσότερος χρόνος για προαυλισμό και σωματική άσκηση, συνιστά απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση.
Όσον αφορά το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής, διαπίστωσε ότι έχουν γίνει επανειλημμένες καταγγελίας εναντίον της Ουκρανίας και το Δικαστήριο έκρινε ότι το μόνο ένδικο βοήθημα που διαθέτουν οι κρατούμενοι, δηλαδή την καταγγελία ενώπιον του Εισαγγελέα, δεν εξασφαλίζει το δικαίωμα για πραγματική προσφυγή. Παραβίαση του άρθρου 13.
Τέλος το Δικαστήριο αποφάσισε ότι το Ουκρανικό κράτος πρέπει να προβεί, εντός 18 μηνών από την δημοσίευση της απόφασης, στην λήψη συγκεκριμένων μέτρων και συγκεκριμένα α) τον περιορισμό της προσωρινής κράτησης ως μέτρου, β) την επέκταση του προσωπικού χώρου των κρατουμένων, γ) την πρόβλεψη αποτελεσματικής προσφυγής στους κρατούμενους , δ) τη σύσταση εποπτικής αρχής των καταστημάτων κράτησης και ε) την πρόβλεψη αντισταθμιστικών μέτρων όπως η μείωση των ποινών ή την θεσμοθέτηση αποζημίωσης.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 3,
Άρθρο 13,
Άρθρο 46
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων Viktor Sukachov είναι ουκρανός υπήκοος, ο οποίος γεννήθηκε το 1978.
Από τη σύλληψή του το 2012 για κατηγορίες αναφορικά με τρομοκρατικές ενέργειες, βρίσκεται υπό κράτηση στο ίδρυμα Dnipropetrovsk (τώρα Dnipro) αριθ. 3, το οποίο τον Μάρτιο του 2016 χαρακτηρίστηκε ως φυλακή. Ο προσφεύγων καταδικάστηκε σύμφωνα με τις κατηγορίες το 2018 και του επιβλήθηκε ποινή κάθειρξης 12 ετών.
Κατά τη διάρκεια της κράτησής του στη φυλακή Dnipro ο προσφεύγων παραπονέθηκε για την υγιεινή και τις συνθήκες κράτησης, υποβάλλοντας αναφορά σε βουλευτή το 2016 και καταγγελία κατευθείαν στον Γενικό Εισαγγελέα το 2017. Η πρώτη του καταγγελία είχε ως αποτέλεσμα την διεξαγωγή ελέγχου από τον Περιφερειακό Εισαγγελέα ο οποίος διαπίστωσε ότι οι ισχυρισμοί του δεν είχαν επιβεβαιωθεί. Η δεύτερη καταγγελία του κατέληξε σε παρόμοια διαπίστωση από τον αρμόδιο εισαγγελέα.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 3 (συνθήκες κράτησης)
Το Δικαστήριο επικαλέστηκε τις αρχές για την εκτίμηση των συνθηκών κράτησης που είχε ορίσει σε άλλες υποθέσεις (Mursic κατά Κροατίας (αριθ. προσφ. 7334/13). Συγκεκριμένα, ενώ υπήρξε ισχυρό τεκμήριο απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης βάσει του άρθρου 3 της Σύμβασης, όταν κρατούμενος είχε λιγότερο από 3 τετραγωνικά μέτρα προσωπικού χώρου, κάτι τέτοιο θα μπορούσε μερικές φορές να αντισταθμιστεί από τους σωρευτικούς παράγοντες των συνθηκών κράτησης, όπως η ελεύθερη κυκλοφορία και η καταλληλότητα του χώρου κράτησης.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι ο προσωπικός χώρος που διατέθηκε στον προσφεύγοντα κατά τη διάρκεια της κράτησής του στη φυλακή Dnipro, που κυμαίνεται από 2,6 έως 3,35 τ.μ., δεν αντισταθμίστηκε από άλλους παράγοντες. Πράγματι, επιδεινώθηκε από ορισμένες πτυχές της κράτησής του, όπως η έλλειψη πραγματικής ευκαιρίας για σωματική άσκηση μεταξύ 2012 και 2014. Εκτός από τις περιόδους κατά τις οποίες είχε 4,3 τ.μ. προσωπικού χώρου σε ένα από τα κελιά μεταξύ 2014 και 2017, το Δικαστήριο έκρινε ότι το σωρευτικό αποτέλεσμα των συνθηκών κράτησής του ισοδυναμεί με παραβίαση του άρθρου 3.
Άρθρο 13 (αποτελεσματικό ένδικο μέσο)
Η κυβέρνηση ισχυρίστηκε ότι ο προσφεύγων διέθετε ένα αποτελεσματικό εσωτερικό έννομο μέσο για καταγγελίες σχετικά με το άρθρο 3 καθώς είχε καταθέσει καταγγελίες ενώπιον του εισαγγελέα, το οποίο είχε οδηγήσει σε αιτιολογημένες απαντήσεις. Ωστόσο, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι, όπως και σε προηγούμενες υποθέσεις κατά της Ουκρανίας, η καταγγελία προς τον εισαγγελέα δεν ήταν αποτελεσματικό ένδικο μέσο. Αυτό οφείλεται, κυρίως, στο ότι δεν παρέχει επαρκείς διασφαλίσεις για ανεξάρτητη και αμερόληπτη επανεξέταση, δεν θα μπορούσε να οδηγήσει σε επιδίκαση αποζημίωσης και είχε διαδικαστικές αδυναμίες όπως το γεγονός ότι θα μπορούσε οποιαδήποτε καταγγελία να ρυθμιστεί εξ ολοκλήρου μεταξύ του εισαγγελέα και του καταστήματος κράτησης, χωρίς τη συμμετοχή του κρατούμενου.
Σε κάθε περίπτωση, το Δικαστήριο υπογράμμισε ότι τα προβλήματα σχετικά με τις συνθήκες κράτησης δεν αφορούσαν ατομική κατάσταση, αλλά είχαν διαρθρωτικό χαρακτήρα, γεγονός που υπονόμευε την αποτελεσματικότητα οποιοδήποτε προληπτικού ένδικου βοηθήματος.
Τέλος, η κυβέρνηση δεν είχε προτείνει την ύπαρξη τυχόν αντισταθμιστικών μέτρων στην υπόθεση του κ. Sukachov.
Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν είχε κανενός είδους αποτελεσματικό ένδικο βοήθημα για να διαμαρτυρηθεί για τις συνθήκες της προσωρινής κράτησής του στη φυλακή Dnipro, κατά παράβαση του άρθρου 13, σε συνδυασμό με το άρθρο 3.
Άρθρο 46
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι είχε ήδη διαπιστώσει παραβιάσεις των άρθρων 3 και 13 λόγω των ανεπαρκών συνθηκών κράτησης σε καταστήματα κράτησης στην Ουκρανία σε άλλες 55 αποφάσεις, 120 παρόμοιες καταγγελίες που εκκρεμούν ενώπιον του και ότι, σύμφωνα με πρόσφατα στατιστικά στοιχεία, πάνω από 20.000 άτομα κρατούνται σε ιδρύματα προσωρινής κράτησης. Επομένως, η υπόθεση αφορούσε ένα επαναλαμβανόμενο διαρθρωτικό πρόβλημα που είχε επηρεάσει και ήταν ικανό να επηρεάσει μεγάλο αριθμό ανθρώπων.
Παρόλο που η μεταρρύθμιση του σωφρονιστικού συστήματος ήταν σε εξέλιξη, η κατάσταση των κρατουμένων δεν είχε βελτιωθεί. Αυτή η έλλειψη προόδου είχε παρατηρηθεί τόσο από την Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης και την επιτροπή για την πρόληψη των βασανιστηρίων (“CPT”), οι οποίες είχαν επανειλημμένα κληθεί σχετικά με τις ουκρανικές αρχές για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Παρά την εποπτεία της Επιτροπής Υπουργών σχετικά με την εκτέλεση των αποφάσεων του Δικαστηρίου σχετικά με τις συνθήκες κράτησης στην Ουκρανία για τα τελευταία 14 χρόνια, συνεχίστηκαν παραβιάσεις όπως εκείνες της υπόθεσης του προσφεύγοντος.
Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο αποφάσισε να εφαρμόσει την πειθαρχική διαδικασία στην περίπτωση του προσφεύγοντος και να καταγράψει ολοκληρωμένα μέτρα για την αντιμετώπιση του διαρθρωτικού προβλήματος.
Συγκεκριμένα, πρότεινε ότι ο υπερπληθυσμός θα μπορούσε να μειωθεί με συχνότερη χρήση μη στερητικών μέτρων της ελευθερίας και ελαχιστοποιώντας το μέτρο της προσωρινής κράτησης. Οι Εισαγγελείς και άλλοι αρμόδιοι για την επιβολή του νόμου θα πρέπει να ενθαρρύνονται να μειώνουν τις αιτήσεις για προσωρινή κράτηση και για την παράταση της κράτησης, πέρα των σοβαρών περιστατικών, και να χρησιμοποιήσουν εναλλακτικές λύσεις όσο το δυνατόν ευρύτερα.
Επιπλέον, το σημερινό ελάχιστο εγχώριο πρότυπο (2,5 τ.μ.) προσωπικού χώρου ανά κρατούμενο θα πρέπει να ευθυγραμμιστεί με τα πρότυπα της ΕΣΔΑ.
Θα πρέπει επίσης να προβλεφθούν κατάλληλοι πόροι για την πραγματοποίηση σημαντικών εργασιών ανακαίνισης σε υπάρχουσες εγκαταστάσεις και να αντικαταστήσει τις παρωχημένες εγκαταστάσεις με νέες χωρίς καθυστέρηση. Επιπλέον, ένα σύστημα αποτελεσματικών διορθωτικών μέτρων σύμφωνα με την νομολογία του Δικαστηρίου έπρεπε να εισαχθεί. Η καλύτερη προληπτική θεραπεία θα ήταν μια ειδική ανεξάρτητη αρχή η οποία θα εποπτεύει τα καταστήματα κράτησης, ενώ τα αντισταθμιστικά μέτρα θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν μείωση της ποινής ή την θεσμοθέτηση αποζημίωσης. Το Δικαστήριο τόνισε ότι προληπτικά και αντισταθμιστικά ένδικα βοηθήματα ήταν αλληλένδετα και, για να είναι αποτελεσματικά, έπρεπε να συνδυαστούν.
Τέλος, λόγω της συνεχιζόμενης και μακροχρόνιας φύσης του προβλήματος και της προφανούς απουσίας κάποιας συγκεκριμένης λύσης, το Δικαστήριο δήλωσε στις ουκρανικές αρχές ότι θα πρέπει να λάβουν και θεσμοθετήσουν αποτελεσματικά προληπτικά και αντισταθμιστικά ένδικα μέσα, το αργότερο εντός 18 μηνών από την έκδοση της παρούσας απόφασης.
Άρθρο 41 (δίκαιη ικανοποίηση)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ουκρανία έπρεπε να καταβάλει στον προσφεύγοντα 9.500 ευρώ για ηθική βλάβη αναφορικά με την παραβίαση του άρθρου 3 και ότι η διαπίστωση παραβίασης ήταν επαρκής δίκαιη ικανοποίηση όσον αφορά το άρθρο 13 σε συνδυασμό με το άρθρο 3 (επιμέλεια echrcaselaw.com).
