Μη συμμετοχή ανηλίκου στις δίκες μεταξύ των γονέων του για την επιμέλειά του. Παραβίαση δικαιώματος σεβασμού της οικογενειακής του ζωής
ΑΠΟΦΑΣΗ
C. κατά Κροατίας της 08.10.2020 (αρ. προσφ. 80117/17)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Επιμέλεια παιδιού και βέλτιστο συμφέρον αυτού.
Ο προσφεύγων είναι παιδί χωρισμένων γονέων. Άσκησε προσφυγή στο ΕΔΔΑ, παραπονούμενος για παραβίαση του δικαιώματος του στο σεβασμό της οικογενειακής του ζωής (άρθρο 8 της Σύμβασης), γιατί στις δίκες των γονέων του για την επιμέλεια του, δεν εκπροσωπήθηκε νομίμως από ειδικά διορισμένο επίτροπο και οι δικαστές παρέλειψαν να ακούσουν την άποψη του. Οι εγχώριες διαδικασίες είναι σε εξέλιξη καθόσον εκκρεμεί δεύτερη αγωγή της μητέρας για ανάθεση επιμέλειας σε αυτήν.
Το Στρασβούργο τόνισε ότι το άρθρο 8 της Σύμβασης απαιτεί από τις εγχώριες αρχές να επιτύχουν μια δίκαιη ισορροπία μεταξύ των συμφερόντων του παιδιού και των συμφερόντων των γονέων και η διαδικασία λήψης αποφάσεων πρέπει να λαμβάνει δεόντως υπόψη τα συμφέροντα του παιδιού.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι ο προσφεύγων δεν εκπροσωπήθηκε νομίμως από ειδικό επίτροπο που θα τον βοηθούσε στην κατανόηση της διαδικασίας και στερήθηκε το δικαίωμά του για ακρόαση και έκθεση των επιθυμιών του, παρά τα οριζόμενα στην εγχώρια νομοθεσία.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι ο παραλείψεις αυτές στην εκπροσώπηση και στο δικαίωμα ακρόασης παραβίασαν το δικαίωμα του παιδιού στο σεβασμό της οικογενειακής του ζωής (άρθρο 8 της ΕΣΔΑ) και επιδίκασε ποσό 7.500 ευρώ για ηθική βλάβη και τα δικαστικά έξοδα.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 8
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων γεννήθηκε το 2006 και ζει στη Rijeka (Κροατία). Στην παρούσα δίκη εκπροσωπήθηκε από την μητέρα του.
Η υπόθεση αφορούσε την προστασία των δικαιωμάτων ενός παιδιού σε μια διαφορά επιμέλειας τέκνου.
Τον Ιανουάριο του 2010 ο γάμος των γονέων του προσφεύγοντος λύθηκε με δικαστική απόφαση. Ο προσφεύγων ζούσε με τη μητέρα του και ο πατέρας του είχε τακτικά επικοινωνία μαζί του. Η μητέρα κατηγόρησε τον πατέρα ότι κακοποίησε σεξουαλικά τον προσφεύγοντα και ζήτησε αναστολή του δικαιώματος επικοινωνίας, αίτημα το οποίο απορρίφθηκε καθώς ο πατέρας κρίθηκε ότι δεν διέπραξε τέτοιες πράξεις.
Μετά τους ισχυρισμούς της μητέρας για σεξουαλική κακοποίηση συντάχθηκε έκθεση πραγματογνωμοσύνης τον Οκτώβριο του 2012 η οποία ανέφερε, μεταξύ άλλων, ότι η μητέρα κακοποίησε συναισθηματικά το παιδί. Με βάση την έκθεση, ο πατέρας υπέβαλε αίτημα και τελικά έλαβε την επιμέλεια του παιδιού με δικαστική απόφαση τον Ιούνιο του 2015, η οποία έγινε δεκτή στο δευτεροβάθμιο δικαστήριο (δεύτερη σειρά διαδικασιών επιμέλειας). Η μητέρα κίνησε μια τρίτη σειρά διαδικασιών επιμέλειας, όταν ο προσφεύγων επέστρεψε σε αυτήν τον Ιούνιο του 2016 αφού το έφυγε κρυφά από τον πατέρα του μετά την εκτέλεση της δικαστικής απόφασης. Οι εν λόγω διαδικασίες συνεχίζονται. Το 2019 το κοινωνικό ίδρυμα που ήταν υπεύθυνο για την υπόθεση υπέβαλε αίτηση ώστε να αφαιρεθεί προσωρινά η επιμέλεια του προσφεύγοντα από τους γονείς του, αλλά τα δικαστήρια απέρριψαν το αίτημα αυτό.
Ο προσφεύγων παραπονέθηκε ότι στη δεύτερη σειρά διαδικασιών επιμέλειας και στην επακόλουθη εκτέλεση της απόφασης, κανένας ειδικός επίτροπος δεν είχε διοριστεί για την εκπροσώπηση και την προστασία των συμφερόντων του, ότι δεν του δόθηκε η ευκαιρία να ακουστεί σε αυτές τις διαδικασίες, και ότι η απόφαση να ανατεθεί η επιμέλεια στον πατέρα χωρίς κάποια περίοδο προσαρμογής και προετοιμασίας του, δεν ήταν προς το συμφέρον του, όπως προβλέπεται στο άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής) της Σύμβασης.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο υπενθύμισε ότι το άρθρο 8 της Σύμβασης απαιτεί από τις εγχώριες αρχές να επιτύχουν μια δίκαιη ισορροπία μεταξύ των συμφερόντων του παιδιού και των συμφερόντων των γονέων και ότι, κατά τη διαδικασία εξισορρόπησης, ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στα συμφέροντα του παιδιού, που, ανάλογα με τη φύση και την σοβαρότητά τους, μπορεί να υπερισχύσει εκείνων των γονέων. Συγκεκριμένα, ένας γονέας δεν μπορεί να έχει το δικαίωμα βάσει του άρθρου 8 να λάβει μέτρα που θα έβλαπταν την υγεία και την ανάπτυξη του παιδιού. Το Δικαστήριο υπενθύμισε επίσης ότι, ενώ το άρθρο 8 δεν περιέχει ρητές διαδικαστικές απαιτήσεις, η διαδικασία λήψης αποφάσεων πρέπει να είναι δίκαιη και να λαμβάνει δεόντως υπόψη τα συμφέροντα που προστατεύει.
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι η ουσία της παρούσας υπόθεσης έγκειται στην καταγγελία του προσφεύγοντος ότι ο δεύτερος κύκλος δικαστικών διαδικασιών για την επιμέλεια και η εκτέλεση της απόφασης, όπως διεξήχθησαν από τις αρχές, δεν συμμορφώνονταν με τις απαιτήσεις του άρθρου 8 και ότι οδήγησαν σε αποτέλεσμα σε βάρος του βέλτιστου συμφέροντος του.
Το Δικαστήριο επισήμανε σχετικά ότι ο νόμος του 2003, που ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο στην υπόθεση του προσφεύγοντος, επέβαλε την υποχρέωση στο αρμόδιο κέντρο κοινωνικής μέριμνας να διορίσει ειδικό επίτροπο σε περιπτώσεις όπου τα συμφέροντα ενός παιδιού συγκρούονταν με αυτά των γονέων. Σε αυτό το πλαίσιο, θα πρέπει επίσης να γίνει αναφορά στο άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Άσκηση των Δικαιωμάτων του Παιδιού, το οποίο τέθηκε σε ισχύ στην Κροατία την 1η Αυγούστου 2010, και το οποίο προβλέπει ότι το καθήκον ενός επιτρόπου είναι να ενεργεί με κατάλληλους τρόπους για λογαριασμό του παιδιού, παρέχοντας πληροφορίες και εξηγήσεις στο παιδί, ερμηνεύοντας τις απόψεις του και παρουσιάζοντάς αυτές στη δικαστική αρχή. Το Δικαστήριο σημείωσε ότι η κατάσταση του προσφεύγοντος, ως παιδί διαζευγμένων γονέων σε δίκη επιμέλειας, φαίνεται να αποτελεί παράδειγμα περιπτώσεων στις οποίες τα παιδιά ενδέχεται να χρειάζονται ειδικούς επιτρόπους για να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους, να τους εξηγήσουν δικαστικές διαδικασίες και αποφάσεις και τις συνέπειές τους, καθώς και γενικά να έρχονται σε επαφή μεταξύ του αρμόδιου δικαστή και του παιδιού. Ωστόσο, δεν διορίστηκε κανένας επίτροπος για τον ανήλικο προσφεύγοντα κατά τη διάρκεια της δεύτερης σειράς διαδικασίας επιμέλειας, αφήνοντας τη μητέρα του να εκπληρώσει αυτόν τον ρόλο.
Το Δικαστήριο παρατήρησε επίσης ότι το άρθρο 86 του νόμου 2003, όπως ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο, προέβλεπε ότι το παιδί είχε το δικαίωμα να εκφράσει τις απόψεις του σε διαδικασίες που αφορούν αποφάσεις σχετικά με το δικαίωμα ή το συμφέρον του. Επιπλέον, το Δικαστήριο επανέλαβε ότι, σύμφωνα με τα ισχύοντα διεθνή πρότυπα, σε οποιαδήποτε ποινική ή αστική διαδικασία που θίγει τα δικαιώματα των παιδιών σύμφωνα με το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ, τα παιδιά που μπορούν να εκφράσουν τις απόψεις τους πρέπει να συμμετέχουν επαρκώς στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και να τους δίδεται η ευκαιρία να ακουστούν και να εκφέρουν τις απόψεις τους.
Στην παρούσα υπόθεση, ο προσφεύγων δεν ερωτήθηκε ποτέ αυτοπροσώπως από καμία δικαστική αρχή που έκρινε την επιμέλειά του.
Κατά την άποψη του Δικαστηρίου, ο συνδυασμός πλημμελούς εκπροσώπησης και η παράλειψη παρουσίασης και ακρόασης των απόψεων του προσφεύγοντος στη διαδικασία, υπονόμευσαν ανεπίσημα τη διαδικασία λήψης αποφάσεων στην παρούσα υπόθεση. Με την επιφύλαξη οποιασδήποτε μελλοντικής απόφασης που θα μπορούσαν να εκδώσουν τα εγχώρια δικαστήρια στην παρούσα υπόθεση, η οποία εκκρεμεί ακόμη ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων, οι προαναφερθείσες παραλείψεις οδηγούν το Δικαστήριο στο συμπέρασμα ότι υπήρξε παραβίαση του δικαιώματος του προσφεύγοντος για σεβασμό της οικογενειακής του ζωής, όπως εγγυάται το άρθρο 8 της Σύμβασης.
Δίκαιη ικανοποίηση: Το ΕΔΔΑ επιδίκασε ποσό 7.500 ευρώ για ηθική βλάβη και 2.080 ευρώ για έξοδα και δαπάνες (επιμέλεια echrcaselaw.com).
