Μη παραβίαση της ιδιωτικής ζωής ταμιών σούπερ μάρκετ από παρακολούθηση κρυφής κάμερας. Το μέτρο ήταν ανάλογο λόγω εύλογης υποψίας κλοπών.
ΑΠΟΦΑΣΗ
López Ribalda κ.α. κατά Ισπανίας της 17.10.2019 (αριθ. 1874/13 και 8567/13) (ΤΜΗΜΑ ΕΥΡΕΙΑΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Βιντεοεπιτήρηση και δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή. Κρυφή βιντεοεπιτήρηση εργαζομένων σούπερ-μάρκετ, οι οποίες «πιάστηκαν» να κλέβουν και απολύθηκαν. Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ειδικότερα ότι τα ισπανικά δικαστήρια εξισορρόπησαν προσεκτικά τα δικαιώματα των υπαλλήλων σούπερ-μάρκετ που θεωρούνταν ύποπτες κλοπής και εκείνων της εργοδότριας εταιρείας, ενώ διεξήγαγαν εμπεριστατωμένη εξέταση της αιτιολόγησης της βιντεοεπιτήρησης.
Ένα βασικό επιχείρημα των προσφευγουσών ήταν ότι δεν είχαν προηγουμένως ενημερωθεί σχετικά με την παρακολούθηση, παρά τη νομική αυτή επιταγή. Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι υπήρξε σαφής αιτιολόγηση για ένα τέτοιο μέτρο λόγω εύλογης υποψίας για τέλεση σοβαρού αδικήματος και πρόκλησης ζημίας, λαμβάνοντας υπόψη την έκταση και τις συνέπειες του μέτρου. Επομένως, τα εγχώρια δικαστήρια δεν είχαν υπερβεί τη διακριτική τους ευχέρεια, όταν έκριναν ότι η παρακολούθηση ήταν ανάλογη και νόμιμη.
Το Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινε με 14 ψήφους υπέρ και 3 ψήφους κατά ότι: δεν υπήρξε παραβίαση του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής ζωής και, ομόφωνα ότι δεν υπήρξε παραβίαση της δίκαιης δίκης.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 8
Άρθρο 6 παρ.1
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγουσες, Isabel López Ribalda, María Ángelles Gancedo Giménez, María Del Carmen Ramos Busquets, Pilar Saborido Apresa και Carmen Isabel Pozo Barroso Pere de Vilamajor (κα Pozo Barroso) (και στην Ισπανία) είναι υπήκοοι της Ισπανίας γεννημένες το 1963, 1967, 1969 και 1974 και ζουν στην Ισπανία. Η κ. Gancedo Giménez απεβίωσε το 2018 και η προσφυγή της συνεχίστηκε από τον σύζυγό της.
Το 2009 οι προσφεύγουσες εργάζονταν ως ταμίες ή βοηθοί πωλήσεων για την αλυσίδα σούπερ μάρκετ Μ. Αφού διαπιστώθηκαν παρατυπίες μεταξύ του αποθέματος του καταστήματος και των πωλήσεων και σημαντικές απώλειες σε διάστημα πέντε μηνών, ο διευθυντής του σούπερ-μάρκετ εγκατέστησε ορατές αλλά και κρυφές κάμερες CCTV τον Ιούνιο του ίδιου έτους .
Σύντομα μετά την εγκατάσταση των καμερών ο διευθυντής έδειξε σε εκπρόσωπο του σωματείου, απόσπασμα από βίντεο όπου έδειχνε τις προσφεύγουσες και άλλα μέλη του προσωπικού να κλέβουν αγαθά από το κατάστημα. Δεκατέσσερις εργαζόμενοι, συμπεριλαμβανομένων των προσφευγουσών απολύθηκαν. Τα έγγραφα της απόλυσης ανέφεραν ότι τα βίντεο είχαν δείξει τις προσφεύγουσες να βοηθούν πελάτες και άλλους συναδέλφους στη κλοπή αγαθών καθώς και τις ίδιες να κλέβουν.
Τρεις από τις πέντε προσφεύγουσες υπέγραψαν συμφωνία διακανονισμού αναγνωρίζοντας τη συμμετοχή τους στις κλοπές και δεσμεύοντάς τες να μην αμφισβητήσουν την απόλυσή τους ενώπιον των εργατικών δικαστηρίων, ενώ η εργοδότρια εταιρεία δεσμεύθηκε να μην κινήσει ποινική δίωξη εναντίον τους.
Όλες οι προσφεύγουσες κίνησαν εν συνεχεία διαδικασίες ενώπιον του Εργατικού Δικαστηρίου για καταχρηστική απόλυση αμφισβητώντας ειδικότερα τη χρήση της κρυφής κάμερας ισχυριζόμενες παραβίαση των δικαιωμάτων τους ιδιωτικής ζωής και υποστηρίζοντας ότι τα εν λόγω βίντεο δεν μπορούσαν να γίνουν αποδεκτά ως αποδεικτικά στοιχεία.
Όσον αφορά τις δύο πρώτες προσφεύγουσες, οι οποίες δεν υπέγραψαν συμφωνία διευθέτησης διαφορών, το Εργατικό Δικαστήριο εξέτασε την υπόθεση υπό το πρίσμα των αρχών που καθόρισε το Συνταγματικό Δικαστήριο σχετικά με την ανάγκη αναλογικότητας κατά τη χρήση κάμερας στο χώρο εργασίας. Το Δικαστήριο Εργατικών υποθέσεων διαπίστωσε ότι δεν υπήρξε παραβίαση του δικαιώματος των προσφευγουσών στο σεβασμό της ιδιωτικής τους ζωής, ότι οι βιντεοσκοπήσεις αποτελούν έγκυρα αποδεικτικά στοιχεία και ότι η απόλυση τους ήταν νόμιμη.
Το Δικαστήριο απέρριψε τις υποθέσεις των τριών προσφευγουσών, υποστηρίζοντας την αντίρρηση του εργοδότη ότι η αγωγή ήταν άκυρη επειδή είχαν υπογράψει συμφωνίες διευθέτησης.
Το Ανώτερο Δικαστήριο επικύρωσε τις πρωτοβάθμιες αποφάσεις επί της έφεσης. Η πρώτη προσφεύγουσα επικαλέστηκε ρητώς την ανάγκη, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία, για προηγούμενη κοινοποίηση της επιτήρησης, αλλά το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι τα μέτρα αυτά έπρεπε μάλλον να υποβληθούν σε έλεγχο αναλογικότητας σύμφωνα με τα κριτήρια του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Η επιτήρηση του σούπερ-μάρκετ πληρούσε τα κριτήρια επειδή ήταν δικαιολογημένη λόγω υποψιών για τέλεση αδικήματος, ήταν κατάλληλη για τον σκοπό και αναγκαία.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 8
Αρχές της νομολογίας
Το Δικαστήριο έκρινε ότι οι αρχές που διατυπώθηκαν στην Barbelescu κατά Ρουμανίας σχετικά με την παρακολούθηση του λογαριασμού ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενός υπαλλήλου από τον εργοδότη ήταν εφαρμόσιμες σε περίπτωση βιντεοεπιτήρησης στο χώρο εργασίας.
Για το σκοπό αυτό, τα εθνικά δικαστήρια έπρεπε να εξετάσουν εάν οι εργαζόμενες είχαν ενημερωθεί για τέτοια μέτρα επιτήρησης, την έκταση της παρακολούθησης και τον βαθμό της παρέμβασης,· αν είχαν παρασχεθεί νόμιμοι λόγοι · τη δυνατότητα για λιγότερο παρεμβατικά μέτρα, τις συνέπειες της παρακολούθησης για τους εργαζομένους · καθώς και την παροχή κατάλληλων διασφαλίσεων, όπως κατάλληλες πληροφορίες ή δυνατότητα υποβολής καταγγελίας.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι οι προσφεύγουσες υποστήριξαν ότι σύμφωνα με το ισπανικό δίκαιο θα έπρεπε να είχαν ενημερωθεί για την επιτήρηση και ότι τα πορίσματα των εθνικών δικαστηρίων ήταν εσφαλμένα. Ως εκ τούτου, εξέτασε τον τρόπο με τον οποίο τα δικαστήρια κατέληξαν στα συμπεράσματά τους.
Έλεγχος των εγχώριων δικαστηρίων
Κατ’ αρχάς έκρινε ότι τα δικαστήρια είχαν εντοπίσει σωστά τα διακυβευόμενα συμφέροντα αναφέροντας ρητώς το δικαίωμα των προσφευγουσών στο σεβασμό της ιδιωτικής τους ζωής και την ισορροπία που πρέπει να επιτευχθεί μεταξύ του δικαιώματος αυτού και του συμφέροντος της εταιρείας να προστατεύσει την περιουσία της και την ομαλή λειτουργία των δραστηριοτήτων της.
Τα δικαστήρια συνέχισαν να εξετάζουν τα άλλα κριτήρια, όπως για παράδειγμα αν υπήρχαν νόμιμοι λόγοι για την επιτήρηση, θεωρώντας ότι δικαιολογείται από την υποψία κλοπής. Εξέτασαν επίσης την έκταση του μέτρου, θεωρώντας ότι περιοριζόταν στην περιοχή των ταμείων και δεν είχε υπερβεί αυτό που ήταν απαραίτητο, ένα συμπέρασμα το οποίο το Δικαστήριο δεν έκρινε παράλογο.
Επισημαίνοντας επιπλέον ότι οι προσφεύγουσες εργάζονταν σε χώρο ανοιχτό στο κοινό, το Δικαστήριο διέκρινε τα επίπεδα προστασίας της ιδιωτικής ζωής που μπορεί να περιμένει ένας υπάλληλος ανάλογα με τον χώρο εργασίας: πολύ υψηλό σε ιδιωτικούς χώρους όπως τουαλέτες ή βεστιάρια, η παρακολούθηση βίντεο θα μπορούσε να δικαιολογηθεί και υψηλό σε περιορισμένους χώρους εργασίας, όπως τα γραφεία. Ωστόσο, ήταν σαφώς χαμηλότερο σε μέρη που ήταν ορατά ή προσβάσιμα στους συναδέλφους ή στο ευρύ κοινό.
Δεδομένου ότι η παρακολούθηση διήρκεσε μόνο δέκα ημέρες και ότι ένας περιορισμένος αριθμός ατόμων είχε δει τα βίντεο, το Δικαστήριο έκρινε ότι η παρεμβολή στην ιδιωτική ζωή των προσφευγουσών δεν ήταν σοβαρή.
Επιπλέον, ενώ οι συνέπειες για τις προσφεύγουσες ήταν σοβαρές καθώς είχαν χάσει τη δουλειά τους, τα δικαστήρια είχαν παρατηρήσει ότι τα βίντεο δεν είχαν χρησιμοποιηθεί για άλλο σκοπό παρά μόνο να εντοπίσουν τους υπεύθυνους για τις απώλειες και ότι δεν υπήρξε άλλο μέτρο που θα μπορούσε να εκπληρώσει τον επιδιωκόμενο νόμιμο στόχο.
Το ισπανικό δίκαιο διέθετε επίσης διασφαλίσεις για την αποτροπή της κακής χρήσης δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα υπό τη μορφή του νόμου περί προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, ενώ το Συνταγματικό Δικαστήριο απαίτησε από τα πρωτοβάθμια δικαστήρια να προβούν σε αναθεωρήσεις των μέτρων παρακολούθησης για τη συμμόρφωσή τους με το Σύνταγμα.
Προηγούμενη κοινοποίηση των μέτρων βιντεοεπιτήρησης
Όσον αφορά το γεγονός ότι οι προσφεύγουσες δεν είχαν ενημερωθεί για την παρακολούθηση, το Δικαστήριο σημείωσε την ύπαρξη ευρείας διεθνούς συναίνεσης ότι οι πληροφορίες αυτές πρέπει να παρέχονται, έστω και γενικά. Εάν δεν υπήρχαν, οι εγγυήσεις από τα άλλα κριτήρια για την προστασία της ιδιωτικής ζωής ήταν ακόμη πιο σημαντικές.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι, μολονότι μόνο μια επιτακτική απαίτηση σχετικά με την προστασία σημαντικών δημόσιων ή ιδιωτικών συμφερόντων μπορούσε να δικαιολογήσει την έλλειψη προηγούμενης κοινοποίησης, τα εθνικά δικαστήρια «δεν υπερέβησαν τα όρια της διακριτικής τους ευχέρειας («περιθώριο εκτίμησης ») και η παρέμβαση στα δικαιώματα των προσφευγουσών ήταν ανάλογη.
Ενώ το Δικαστήριο δεν μπορούσε να δεχθεί ότι απλώς μια μικρή υποψία παραβίασης από έναν εργαζόμενο θα μπορούσε να δικαιολογήσει την εγκατάσταση κρυφής βιντεοεπιτήρησης από έναν εργοδότη, διαπίστωσε ότι η εύλογη υποψία σοβαρών αδικημάτων και η έκταση των ζημιών σε αυτή την περίπτωση θα μπορούσε να είναι σοβαρή αιτιολόγηση. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο όταν υπάρχει υποψία συντονισμένης δράσης.
Επιπλέον, οι προσφεύγουσες είχαν στη διάθεσή τους άλλα ένδικα μέσα, όπως μια καταγγελία στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων ή προσφυγή στο δικαστήριο για εικαζόμενη παραβίαση των δικαιωμάτων τους βάσει του νόμου περί προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, ωστόσο δεν τα χρησιμοποίησαν.
Λαμβανομένων υπόψη των εθνικών νομικών εγγυήσεων, συμπεριλαμβανομένων των μέσων προσφυγής που οι προσφεύγουσες δεν χρησιμοποίησαν και των λόγων που δικαιολογούν την παρακολούθηση βίντεο όπως εκτιμήθηκε από τα εθνικά δικαστήρια, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι αρχές δεν είχαν υπερβεί το περιθώριο εκτίμησής τους και ότι δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 8.
Άρθρο 6 § 1
Το Δικαστήριο εξέτασε κατά πόσον η χρήση των βίντεο είχε υπονομεύσει το δίκαιο χαρακτήρα στο σύνολό της.
Συγκεκριμένα, έκρινε ότι οι προσφεύγουσες είχαν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν τη χρήση των καταγραφών και ότι τα δικαστήρια είχαν διατυπώσει εκτενή αιτιολογία στις αποφάσεις τους. Το υλικό δεν ήταν το μοναδικό αποδεικτικό στοιχείο στο φάκελο της υπόθεσης, οι προσφεύγουσες δεν αμφισβήτησαν την αυθεντικότητα ή την ακρίβειά του και το Δικαστήριο έκρινε ότι υπήρχαν βάσιμες ενδείξεις που δεν χρειάζονταν περαιτέρω επιβεβαίωση. Τα δικαστήρια έλαβαν υπόψη άλλα στοιχεία, όπως τη μαρτυρία των διαδίκων.
Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο έκρινε ότι η χρήση του βίντεο ως αποδεικτικού στοιχείου δεν είχε υπονομεύσει το δίκαιο χαρακτήρα της δίκης.
Το Δικαστήριο επισήμανε επίσης ότι η τρίτη, τέταρτη και η πέμπτη προσφεύγουσα είχαν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν τις συμφωνίες διακανονισμού και τη χρήση τους ως αποδεικτικών στοιχείων. Τα πορίσματα των εγχώριων δικαστηρίων ότι δεν χρησιμοποιήθηκε εξαναγκασμός ή εκφοβισμός δεν είναι ούτε αυθαίρετα ούτε προφανώς παράλογα. Το Δικαστήριο δεν είχε κανένα λόγο να αμφισβητήσει τα πορίσματα των εθνικών δικαστηρίων σχετικά με το κύρος και το βάρος των συμφωνιών διευθέτησης και δεν διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 6 της ΕΣΔΑ ούτε στο σημείο αυτό.
Μειοψηφούσα γνώμη
Οι δικαστές Yudkivska, De Gaetano και Grozev εξέφρασαν κοινή αντίθετη γνώμη, η οποία επισυνάπτεται στην απόφαση.
