Η επιβολή υπερβολικού προστίμου αποτελεί επέμβαση στο δικαίωμα σεβασμού της περιουσίας.
Απόφαση:
Konstatin Stefanov κατά Βουλγαρίας, 27.10.2015, (Αρ. Προσφυγής 35399/05), που δημοσιεύθηκε στο ΝοΒ (2015) 63, σ. 2117-2124, με σχόλιο του Βασίλη Χειρδάρη
Περίληψη
Πρόστιμο και ΕΣΔΑ. Η επιβολή προστίμου αποτελεί επέμβαση στο δικαίωμα στην ειρηνική απόλαυση της περιουσίας του ατόμου στο οποίο επιβάλλεται, κατά την έννοια του 1ου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ.
Επιτρεπτός περιορισμός των περιουσιακών δικαιωμάτων κατά της ΕΣΔΑ. Η καταβολή ενός χρηματικού ποσού εμπίπτει στην έννοια του «προστίμου» κατά την ΕΣΔΑ. Συνεπώς υπάγεται στο δεύτερο κανόνα του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ, το οποίο επιτρέπει στα Συμβαλλόμενα μέρη, να επιβάλλουν μέτρα ρύθμισης της χρήσης των αγαθών προκειμένου να εξασφαλίσουν την καταβολή προστίμων.
Υπερβολικό Πρόστιμο – Μη επιτρεπτός περιορισμός των περιουσιακών δικαιωμάτων. Όταν το πρόστιμο επιβαρύνει υπερβολικά το πρόσωπο στο οποίο επιβάλλεται ή έχει ουσιαστικές επιπτώσεις στην οικονομική του κατάσταση, δεν επιτυγχάνεται η απαιτούμενη δίκαιη ισορροπία μεταξύ του γενικού συμφέροντος και των απαιτήσεων για προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ατόμου και παραβιάζεται το δικαίωμα του ατόμου στην ειρηνική απόλαυση της περιουσίας κατά το άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ (Άρθρο 1 του 1ου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ).
Σχόλιο:
Η επιβολή υπερβολικού προστίμου αποτελεί επέμβαση στο δικαίωμα σεβασμού της περιουσίας.
Στην παρουσιαζόμενη υπόθεση ο προσφεύγων, ο οποίος ήταν δικηγόρος του δικηγορικού συλλόγου της Βουλγαρίας, διορίστηκε αυτεπαγγέλτως μαζί με έναν άλλο συνάδελφο του προκειμένου να υπερασπίσει τον κατηγορούμενο σε μια υπόθεση ποινικής φύσεως. Κατά την εκδίκαση της ακροαματικής διαδικασίας, ο διορισμένος αυτεπάγγελτος εισαγγελέας ζήτησε από το Ποινικό Δικαστήριο να καθορίσει την αμοιβή του σύμφωνα με την προβλεπόμενη ελάχιστη αμοιβή από τη βουλγαρική νομοθεσία σε συνδυασμό με το Κώδικα περί Δικηγόρων.
Το Ποινικό Δικαστήριο ανακοίνωσε ότι θα καθορίσει την αμοιβή του στο τέλος της διαδικασίας και όχι αρχικά. Ο δικηγόρος αντέδρασε και ζήτησε να καθοριστεί αμέσως η αμοιβή του, διαφορετικά θα αποχωρήσει. Το Δικαστήριο δεν δέχθηκε την καταγγελία του και ο αιτών – δικηγόρος παραιτήθηκε από την υπεράσπιση του κατηγορουμένου, αποχωρώντας από το δικαστήριο.
Το Δικαστήριο της Βουλγαρίας καταδίκασε σε πρόστιμο ύψους 260 ευρώ, το οποίο παρέμεινε και μετά το ένδικο μέσο που άσκησε ο δικηγόρος κατά της απόφασης αυτής.
Μετά την έκδοση της αμετάκλητης απόφασης που επικύρωσε το ύψος του επιβληθέντος ποσού και την επιβολή του στον δικηγορικό σύμβουλο, το εν λόγω δικαστήριο άσκησε ατομική προσφυγή ενώπιον του Δικαστηρίου του Στρασβούργου για παραβίαση του άρθρου 1 του πρώτου πρόσθετου πρωτοκόλλου (ΠΠΠ). Το ΕΔΔΑ εξέτασε το πρόστιμο που επιβλήθηκε στον προσφεύγοντα δικηγόρο για την άρνησή του να εκπροσωπήσει τον κατηγορούμενο. Το Δικαστήριο δεν διαπίστωσε παραβίαση του προαναφερθέντος διατάγματος του ΜΠΠ, λαμβάνοντας υπόψη το ευρύ περιθώριο εκτιμήσεως που επιτρέπεται στα κράτη μέλη, προκειμένου να διασφαλιστεί η εύρυθμη λειτουργία της δικαιοσύνης, το γεγονός ότι ο προσφεύγων διέθετε ένδικο βοήθημα για να αμφισβητήσει την ποινή και ότι το ύψος του επιβληθέντος επιδόματος των 260 ευρώ δεν ήταν απαγορευτικό ή υπερβολικό.
Το σημαντικό όμως δεν ήταν αυτό στην απόφαση. Για πρώτη φορά το Δικαστήριο του Στρασβούργου θεώρησε ως αυτονόητο ότι η επιβολή προστίμου αποτελεί επέμβαση στο δικαίωμα της ειρηνικής απόλαυσης της περιουσίας . Η Στρασβούργο αναφέρει ότι δεν μπορεί να επιτευχθεί ισόρροπη ισορροπία μεταξύ του δικαιώματος ιδιοκτησίας και του γενικού συμφέροντος όταν ο ενδιαφερόμενος φέρει προσωπική και υπερβολική επιβάρυνση από το επιβληθέν πρόστιμο. Το Δικαστήριο γενικεύει την κρίση του με την ενδιαφέρουσα άποψη ότι μια χρηματοοικονομική υποχρέωση που απορρέει από ένα πρόστιμο και επιβαρύνει υπερβολικά ένα πρόσωπο ή επηρεάζει σοβαρά την οικονομική του κατάσταση μπορεί να υπονομεύσει την εγγύηση που παρέχει το άρθρο 1 του πρώτου πρόσθετου πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ.
Η θέση αυτή του Στρασβούργου ενισχύει την ήδη εκφρασθείσα νομολογία του στην πρόσφατη απόφαση Καπετάνιος κ.λπ. κατά Ελλάδος της 30.04.2015 [1]για τα επιβαλλόμενα από τα κρατικά όργανα πρόστιμα, στα οποία περιλαμβάνονται και αυτά που επιβάλλει η δικαιοσύνη, με την επέκταση του νομολογιακού προστατευτικού ορίζοντα του πρώτου πρόσθετου πρωτοκόλλου και των υπερβολικών φραγμών που έχουν σοβαρές και καταστροφικές οικονομικές συνέπειες σε αυτές που επιβάλλονται. Οι τελευταίες δυστυχώς συνιστούν συνήθεις πρακτικές των σύγχρονων κρατών οι οποίες για λόγους ακυρώσεως παραβιάζουν τις αρχές της αναλογικότητας και καταργούν χωρίς νόμιμη αλληλεξάρτηση τον πολίτη που τους υφίσταται. Αποτελεί ουσιαστικά μια μορφή κρατικής βίας που στις δυσμενέστερες και πιο απαιτητικές οικονομικές συνθήκες και από τις ποινές φυλάκισης των ποινικών δικαστηρίων.
Το περίεργο είναι ότι η ΕΔΔΑ για την ανάπτυξη και την νομολογιακή θεμελίωση μιας τόσο σημαντικής θέσης σε επίπεδο γενικής αρχής του άρθρου 1 του πρώτου πρωτοκόλλου της Σύμβασης, που μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα για τα κράτη, αφού μπορεί να επηρεάσει τη λογική, τον τρόπο και το ύψος των επιβαλλόμενων τελών (δικαστικών, φορολογικών, τελωνειακών κ.λπ.) καταφεύγει για την υλοποίησή του σε μια απορριπτική απόφαση.
Παρολα αυτά, η απόφαση αυτή αποτελεί την αρχή της εξάλειψης των επιπτώσεων και την ανάπτυξη, μέσω του άρθρου 1 του πρώτου πρόσθετου πρωτοκόλλου, μιας προστασίας έναντι της αυθαιρεσίας των αποφάσεων επιβολής εξοντωτικών ποινών, οι οποίες δεν σέβονται ούτε την ανθρώπινη αξία ούτε την λογική , ούτε την αρχή της αναλογικότητας.
Αντίθετα, αν το Δικαστήριο κληθεί να αποφανθεί υπέρ της νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, το Στρασβούργο θα απορριφθεί από ατομικές προσφυγές των Ευρωπαίων πολιτών εναντίον των κρατών που επιβάλλουν αυστηρά υπερβολικές και ανόητες ποινές με αθέμιτο τρόπο για χρεωστικούς και φορολογικούς λόγους. Μήπως άραγε ήλθε ο κατάλληλος χρόνος; Δεν είναι αργά …
[1] Αρ. προσφ. 3453/12, 42941/12 και 9028/13, ΝοΒ 2015 (τευχ Μαίου), σελ. 828 επ. με σχόλια Ε. Σαλαμούρα
