Η κηδεία πατέρα κρατουμένου αφορμή για παραβίαση της ισότητας λόγω φύλου. Υπεροχή στα δικαιώματα γυναικών κρατουμένων έναντι των ανδρών
ΑΠΟΦΑΣΗ
Ecis κατά Λετονίας της 10.01.2019 (αριθ. 12879/09)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Καταγγελία κρατούμενου άνδρα ότι δεν του είχε επιτραπεί να παρευρεθεί την κηδεία του πατέρα του. Αιτία μία νομοθεσία για τις φυλακές, η οποία θεμελίωνε διακριτική μεταχείριση υπέρ των γυναικών. Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι άνδρες και οι γυναίκες που είχαν διαπράξει ένα σοβαρό έγκλημα και είχαν λάβει την ίδια ποινή, αντιμετωπίζονταν διαφορετικά. Οι άντρες τοποθετούνταν αυτόματα σε φυλακές υψηλότερης ασφάλειας και φυλάσσονταν σε κλειστές φυλακές, ενώ οι γυναίκες κρατούνταν σε λιγότερο περιοριστικές και ημίκλειστες φυλακές. Ενώ μία γυναίκα κρατούμενη σε παρόμοια κατάσταση θα μπορούσε να παραστεί στην κηδεία του πατέρα της, ο νόμος απαγόρευσε αυτόματα στον άνδρα προσφεύγοντα να έχει αυτή τη δυνατότητα. Δεν υπήρξε ατομική αξιολόγηση της αναλογικότητας μιας τέτοιας απαγόρευσης, με αποτέλεσμα ο προσφεύγων να έχει υποστεί δυσμενή διάκριση. Παραβίαση της ΕΣΔΑ.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 8
Άρθρο 14
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύφων, Mārtiņš Ēcis, είναι Λετονός υπήκοος, ο οποίος γεννήθηκε το 1981 και ζει στο Ventspils.
Η υπόθεση αφορά την καταγγελία του ότι η νομοθεσία της Λετονίας σχετικά με την εκτέλεση των ποινών φυλάκισης προέβαινε σε διακρίσεις υπέρ των γυναικών και ότι η εφαρμογή της τον εμπόδισε από το να λάβει άδεια για να παραστεί στην κηδεία του πατέρα του.
Ο κ. Ecis κρίθηκε ένοχος για ανθρωποκτονία εκ προθέσεως και για εκβίαση το 2001 και καταδικάστηκε σε 20 χρόνια κάθειρξης. Το 2008 γνώριζε ότι οι φυλακισμένες γυναίκες οι οποίες κατηγορούνταν για τα ίδια σοβαρά εγκλήματα με αυτά των αντρών αντιμετωπίζονταν διαφορετικά καθώς αρχικά τοποθετούνταν σε φυλακές χαμηλότερης ασφάλειας, ενώ οι άνδρες κρατούνταν αυτομάτως σε υψηλότερης ασφάλειας και κλειστές φυλακές.
Η εφαρμογή ενός τέτοιου νόμου σήμαινε ότι όταν ο προσφεύγων υπέβαλε αίτηση για άδεια από τη φυλακή για να παρευρεθεί στην κηδεία του πατέρα του τον Οκτώβριο του 2008, του αρνήθηκαν την άδεια με το αιτιολογικό ότι κρατούνταν σε κλειστή φυλακή. Από την άλλη πλευρά, υποστηρίζει, οι αρχές θα είχαν δεχθεί ένα τέτοιο αίτημα αν το είχε υποβάλλει μία γυναίκα που βρισκόταν σε παρόμοια κατάσταση καθώς οι γυναίκες κρατούμενες βρίσκονταν σε ημίκλειστες φυλακές.
Ο κ. Εcis κατέθεσε τρεις καταγγελίες στο Συνταγματικό Δικαστήριο, αλλά όλες απορρίφθηκαν. Ο προσφεύγων καταγγέλλει ότι οι άνδρες και οι γυναίκες που καταδικάστηκαν για τα ίδια εγκλήματα, δηλαδή σοβαρά ή ιδιαίτερα σοβαρά εγκλήματα, υπόκεινται σε διαφορετικά καθεστώτα φυλάκισης ιδίως σε ό, τι αφορά τα δικαίωμα εξόδου, γεγονός που αποδεικνύει ότι δεν μπόρεσε να παρευρεθεί στην κηδεία του πατέρα του, περίσταση στην οποία μια φυλακισμένη γυναίκα θα ήταν σε θέση να πάει. Επικαλείται το άρθρο 14 (απαγόρευση διακρίσεων) σε συνδυασμό με το άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής), το άρθρο 5 (δικαίωμα στην ελευθερία και στην ασφάλεια) και το άρθρο 10 (ελευθερία έκφρασης).
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο αποφάσισε να εξετάσει την υπόθεση βάσει του άρθρου 14 σε συνδυασμό με το άρθρο 8. Επίσης απέρριψε προκαταρκτική ένσταση της κυβέρνησης ότι ο προσφεύγων δεν είχε εξαντλήσει τα εσωτερικά ένδικα μέσα. Ειδικότερα, όταν απορρίφθηκε η τρίτη υπόθεση του κ. Ecsis, το Συνταγματικό Δικαστήριο είχε, τουλάχιστον εν μέρει, εκφράσει τη θέση του σχετικά με την ουσία της καταγγελίας του.
Επί της ουσίας, το Δικαστήριο παρατήρησε ότι, σύμφωνα με πάγια νομολογία, το άρθρο 14 μπορούσε να εφαρμοσθεί σε περιπτώσεις που άτομα που βρίσκονταν σε μια ανάλογη ή σχετικώς παρόμοια κατάσταση είχαν αντιμετωπιστεί διαφορετικά. Αυτή ήταν η περίπτωση του προσφεύγοντος, η οποία αφορούσε άνδρες και γυναίκες που είχαν καταδικαστεί για σοβαρά ή ιδιαίτερα σοβαρά εγκλήματα, την τοποθέτησή τους σε συγκεκριμένα είδη φυλακών και τον αντίκτυπό αυτής στην οικογενειακή ζωή των κρατουμένων.
Όλες οι διαφορές στη μεταχείριση δεν παραβίαζαν το άρθρο 14, αλλά έπρεπε να υπάρξει ένας θεμιτός σκοπός, και έπρεπε να είναι ανάλογος προς τον σκοπό αυτό. Η κυβέρνηση είχε υποστηρίξει ότι η αντιμετώπιση των ανδρών και των γυναικών με διαφορετικό τρόπο στη φυλακή ήταν δικαιολογημένη από το γεγονός ότι οι φυλακισμένες γυναίκες είχαν διαφορετικές ανάγκες. Το Δικαστήριο δέχθηκε εν μέρει αυτό το επιχείρημα, ιδίως όταν πρόκειται για τη μητρότητα. Παρ ‘όλα αυτά, όλα τα μέτρα έπρεπε να είναι αναλογικά.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι σύμφωνα με τον Κώδικα Εκτέλεσης των Ποινών, ο προσφεύγων δεν είχε δικαίωμα να παραστεί στη κηδεία του πατέρα του επειδή ήταν φυλακισμένος σε κλειστή φυλακή μέσης ασφαλείας. Κανένα άλλο στοιχείο δεν είχε ληφθεί υπόψη όταν οι αρχές του αρνήθηκαν να πάει στην κηδεία. Ωστόσο, μια γυναίκα που είχε καταδικαστεί για τα ίδια εγκλήματα θα τοποθετούνταν αυτόματα σε μία ημίκλειστη φυλακή και, έχοντας εκτίσει την ίδια ποινή και έχοντας τεθεί στο ίδιο επίπεδο ασφαλείας, θα είχε το δικαίωμα να λάβει άδεια.
Η κυβέρνηση είχε υποστηρίξει ότι οι γυναίκες κρατούμενες ήταν λιγότερο βίαιες, αλλά είχαν υποστηρίξει το εν λόγω επιχείρημα με συγκεκριμένα δεδομένα. Σε κάθε περίπτωση, το Δικαστήριο δεν μπορούσε να δεχθεί ότι όλοι οι άνδρες κρατούμενοι ήταν πολύ πιο επικίνδυνοι σε σημείο οι ατομικές αξιολογήσεις κινδύνου να μη είναι απαραίτητες.
Το Δικαστήριο συμμερίζεται την άποψη της κυβέρνησης ότι οι γυναίκες φυλακισμένες δεν πρέπει να αντιμετωπίζουν συνθήκες φυλάκισης σκληρότερες από τις απαραίτητες, αλλά το ίδιο ισχύει και για τους άνδρες. Ενώ το άρθρο 8 δεν εγγυόνταν άδεια από τη φυλακή για να παραστεί κάποιος σε μια κηδεία, οι εγχώριες αρχές έπρεπε ακόμη να εκτιμήσουν τέτοια αιτήματα επί της ουσίας. Επιπλέον, η ευρωπαϊκή πολιτική των φυλακών δίνει ολοένα και μεγαλύτερη έμφαση στην επανένταξη, με τους οικογενειακούς δεσμούς να είναι σημαντικοί για την ενίσχυση της επανένταξης και των δύο φύλων.
Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, ενώ ορισμένες διαφορές στη μεταχείριση θα μπορούσαν να δικαιολογηθούν, μια γενική απαγόρευση εξόδου των ανδρών από τις φυλακές, ακόμη και για να παραστούν σε μια κηδεία, δεν εξυπηρετούσε το στόχο της κάλυψης των ιδιαίτερων αναγκών των γυναικών κρατουμένων. Η άρνηση των αρχών να αξιολογήσουν το αίτημα του προσφεύγοντος να παραστεί στην κηδεία λόγω του καθεστώς των φυλακών που βασιζόταν στο φύλο του δεν είχε καμία αντικειμενική και εύλογη αιτιολόγηση και ο ίδιος υπέστη διάκριση και παραβίαση των δικαιωμάτων της Σύμβασης.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο αποφάνθηκε με πέντε ψήφους έναντι δύο ότι η Λετονία έπρεπε να καταβάλει στον προσφεύγοντα ποσό 3.000 ευρώ για ηθική βλάβη.
Μειοψηφούσες απόψεις
Οι δικαστές Grozev και O’Leary εξέφρασαν κοινή αντίθετη γνώμη, η οποία επισυνάπτεται στην απόφαση (επιμέλεια echrcaselaw.com).
