Η καταδίκη σε φυλάκιση καλλιτέχνη που τοποθέτησε έξω από το γραφείο του Γενικού Εισαγγελέα δύο ξύλινα γλυπτά, ένα δίμετρο πέος και ένα τεράστιο αιδοίο με απεικονίσεις εισαγγελέων και πολιτικών για να διαμαρτυρηθεί για τη διαφθορά και τον επηρεασμό της εισαγγελίας από τους πολιτικούς είναι αδικαιολόγητη, παραβιάζοντας την ελευθερία της έκφρασης

ΑΠΟΦΑΣΗ

Mătăsaru κατά Δημοκρατίας της Μολδαβίας της 15.1.2019 (αρ. 69714/16)

βλ. εδώ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ποινική καταδίκη με φυλάκιση δύο ετών με αναστολή καλλιτέχνη που εξέθεσε  έξω από το γραφείο του Γενικού Εισαγγελέα δύο ξύλινα γλυπτά. Το ένα απεικόνιζε ένα όρθιο πέος δύο μέτρων όπου στη κορυφή του είχε τοποθετηθεί πρόσωπο γνωστού πολιτικού και στο άλλο ένα μεγάλο αιδοίο με απεικονίσεις ανωτάτων εισαγγελέων της χώρας. Ο καλλιτέχνης δήλωσε ότι η έκθεση των γλυπτών του  είχε ως σκοπό να επιστήσει την προσοχή του κοινού στη διαφθορά και τον έλεγχο της Εισαγγελίας από τους πολιτικούς. Τα δικαστήρια  έκριναν τις  πράξεις του  προσφεύγοντα «ανήθικες» και προσβλητικές για τους ανώτερους Εισαγγελείς και πολιτικούς. Το Δικαστήριο του Στρασβούργου διαπίστωσε ότι η παρέμβαση στην ελευθερία έκφρασης του καλλιτέχνη δεν ήταν αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία, δεδομένου ότι δεν υπήρξε καμία δικαιολογία για την επιβολή ποινής φυλάκισης ακόμη και με αναστολή. Μια τέτοια κύρωση είχε υπερβεί τα αναγκαία όρια για την αποκατάσταση της ισορροπίας μεταξύ των αντικρουόμενων συμφερόντων, δηλαδή του δικαιώματος στην ελευθερία έκφρασης και του δικαιώματος των δημόσιων αξιωματούχων στην αξιοπρέπεια. Η ποινή αυτή θα μπορούσε να έχει αποτρεπτικό αποτέλεσμα στην άσκηση της ελευθερίας έκφρασης από άλλους καλλιτέχνες. Παραβίαση του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ.

ΔΙΑΤΑΞΗ

Άρθρο 10

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Ο προσφεύγων Anatol Mătăsaru, είναι Μολδαβός υπήκοος που γεννήθηκε το 1970 και ζει στο Chişinău.

Ο προσφεύγων προσήλθε έξω από την Γενική Εισαγγελία  στις 10 π.μ. στις 29 Ιανουαρίου 2013 και εγκατέστησε δύο μεγάλα ξύλινα γλυπτά στις σκάλες του Γραφείου του Γενικού Εισαγγελέα. Το πρώτο γλυπτό απεικόνιζε ένα όρθιο πέος δύο μέτρων που στην πάνω πλευρά του είχε εικονογραφηθεί  πρόσωπο υψηλόβαθμου πολιτικού. Το γλυπτό είχε λευκό κολάρο και γραβάτα. Το δεύτερο γλυπτό απεικόνιζε ένα μεγάλο αιδοίο στο οποίο είχαν εικονογραφηθεί  αρκετοί υψηλόβαθμοι εισαγγελείς.

Σύμφωνα με τον προσφεύγοντα καλλιτέχνη, ο στόχος της διαμαρτυρίας ήταν να προσελκύσει την προσοχή της κοινής γνώμης στη διαφθορά και τον έλεγχο που ασκούν οι πολιτικοί πάνω στο Γραφείο του Γενικού Εισαγγελέα.  Η έκθεση των δύο ξύλινων γλυπτών του τράβηξε την προσοχή  των αστυνομικών  και πολλών δημοσιογράφων που προσέγγισαν για να πάρουν συνέντευξη από τον προσφεύγοντα. Στις 11 π.μ. τα γλυπτά αφαιρέθηκαν από αστυνομικούς και ο προσφεύγων μεταφέρθηκε σε αστυνομικό τμήμα.

Στη συνέχεια ο κατηγορούμενος κατηγορήθηκε για το ποινικό αδίκημα του χουλιγκανισμού. Η ποινική έρευνα διεξήχθη από τμήμα του Γραφείου του Γενικού Εισαγγελέα, του οποίου η εικόνα του κεφαλιού είχε αποτυπωθεί στο γλυπτό του αιδοίου.

Ο προσφεύγων καταδικάστηκε από τα εθνικά δικαστήρια  το 2015 για χουλιγκανισμό και του επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης δύο ετών με αναστολή. Τα εγχώρια δικαστήρια διαπίστωσαν ότι τα γλυπτά που είχε εκθέσει σε δημόσιο χώρο ήταν άσεμνα και ότι η απεικόνιση δημοσίων λειτουργών στα γεννητικά όργανα υπερέβη την αποδεκτή κριτική. Τα εθνικά δικαστήρια  έλαβαν επίσης υπόψη τα προηγούμενα πρόστιμα που είχαν επιβληθεί για παρόμοιες πράξεις που δεν είχαν κανένα αποτρεπτικό αποτέλεσμα.

Ο προσφεύγων άσκησε έφεση, υποστηρίζοντας ότι τα γλυπτά ήταν μια μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης και ότι η κύρωση ήταν υπερβολικά σκληρή. Όλα τα ασκηθέντα ένδικα μέσα  απορρίφθηκαν.

Βασιζόμενος ειδικότερα στο άρθρο 10 (ελευθερία έκφρασης), ο κ. Mătăsaru ισχυρίστηκε ότι τα δικαστήρια είχαν κρίνει τις πράξεις τους ως ένα ποινικό αδίκημα αντί μίας διοικητικής παράβασης και η καταδίκη του για αυτό ήταν σκληρή και σκόπευε να τον αποθαρρύνει από περαιτέρω διαμαρτυρίες.

Η προσφυγή του κατατέθηκε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις 19 Νοεμβρίου του 2016

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

Κατ΄αρχήν δεν αμφισβητήθηκε ότι η καταδίκη του κ. Mătăsaru αποτελούσε παρέμβαση στο δικαίωμά του στην ελευθερία έκφρασης. Το Δικαστήριο ήταν επίσης διατεθειμένο να δεχθεί ότι επρόκειτο για  παρέμβαση που  προστατεύει  την υπόληψή των άλλων.

Ωστόσο, η επιβολή ποινικής κύρωσης ήταν προδήλως δυσανάλογη προς την πρόθεση αυτή. Δεν υπήρξε καμιά δικαιολογία για την επιβολή ποινής στερητικής της ελευθερίας (φυλάκιση), έστω και αν αυτή ανεστάλη. Πράγματι, μια τέτοια κύρωση δεν είχε μόνο σοβαρές επιπτώσεις στον προσφεύγοντα, αλλά θα μπορούσε επίσης να έχει σοβαρό αποτρεπτικό αποτέλεσμα σε άλλους από το να εκφράσουν ελεύθερα τις απόψεις τους.

Επιπλέον, τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν πραγματοποιήσει ορθή εξισορρόπηση των διαφορετικών συμφερόντων, δηλαδή μεταξύ του δικαιώματος του προσφεύγοντος να εκφράζει ιδέες ή πληροφορίες που θα μπορούσαν να προσβάλουν, να προκαλέσουν σοκ ή να ενοχλήσουν και του δικαιώματος των υψηλόβαθμων δημόσιων αξιωματούχων στην αξιοπρέπεια.

Επομένως, τα δικαστήρια υπερέβησαν τα όρια του «αναγκαίου» περιορισμού της ελευθερία έκφρασης του κ. Mătăsaru, κατά παράβαση του άρθρου 10.

Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)

Το Δικαστήριο έκρινε ότι η διαπίστωση μιας παραβίασης αποτελούσε από μόνη της επαρκή δίκαιη ικανοποίηση για οποιονδήποτε ηθική βλάβη υπέστη ο προσφεύγων. Επιδίκασε 2.000 ευρώ για έξοδα και δικαστικές δαπάνες (επιμέλεια echrcaselaw.com).