Ανακριβή και αναξιόπιστη δημοσίευση πληροφοριών για κυβερνητικό στέλεχος χωρίς αποδείξεις. Καταδίκη της εφημερίδας σε αποζημίωση. Δεν παραβιάστηκε η ελευθερία της έκφρασης
ΑΠΟΦΑΣΗ
Khural και Zeynalov κατά Αζερμπαϊτζάν της 06.10.2022 (αρ. προσφ. 55069/11)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ελευθερία της έκφρασης και του τύπου. Ανακριβή δημοσιεύματα κατά βουλευτή. Δημοσιογραφική δεοντολογία.
Η υπόθεση αφορούσε την καταδίκη της εφημερίδας Khural σε καταβολή αποζημίωσης για δημοσίευση συκοφαντικών δηλώσεων για γνωστό υψηλόβαθμο κυβερνητικό στέλεχος. Η εφημερίδα υποστήριξε ότι η απόφαση που εκδόθηκε δυνάμει της οποίας της επιβλήθηκε να καταβάλει 10.000 ευρώ για ηθική βλάβη, ήταν αδικαιολόγητα σκληρή και υπερβολική και είχε προκαλέσει το κλείσιμό της. Διαμαρτυρήθηκε για παραβίαση του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης.
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι σε περιπτώσεις που αφορούν σύγκρουση μεταξύ του δικαιώματος στη φήμη και του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης, τα εθνικά δικαστήρια αναμενόταν να εξισορροπήσουν μεταξύ των δύο δικαιωμάτων, εφαρμόζοντας τα κριτήρια που καθορίζονται στη σχετική νομολογία του ΕΔΔΑ. Επίσης σημείωσε ειδικότερα ότι, αν και η εφημερίδα θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι συντελεί έργο δημόσιου «φύλακα», αναφέροντας θέματα υψηλού δημόσιου ενδιαφέροντος και συμφέροντος, είχε επίσης καθήκον να ενεργεί καλόπιστα με σκοπό να παρέχει ακριβείς και αξιόπιστες πληροφορίες σύμφωνα με τη δημοσιογραφική δεοντολογία.
Το Δικαστήριο του Στρασβούργου διαπίστωσε ότι η εφημερίδα δεν είχε αποδείξει ότι είχε ελέγξει τα δημοσιεύματα για την ακρίβειά τους. Το Δικαστήριο έκρινε ότι η εφημερίδα είχε αποτύχει στα «καθήκοντα και τις ευθύνες» της σύμφωνα με το άρθρο 10 της Σύμβασης και η καταδίκη της σε αποζημίωση δεν παραβίασε την ελευθερία της έκφρασης.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 10
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η πρώτη προσφεύγουσα (Khural), είναι μια εφημερίδα που εκδίδεται στο Μπακού. Έχει νομική προσωπικότητα σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία. Ο δεύτερος , Avaz Tapdig oglu Zeynalov, είναι ιδρυτής και αρχισυντάκτης της Khural, γεννημένος το 1970 και ζει στο Μπακού.
Τον Μάϊο του 2010 ένα άρθρο που αφορούσε γνωστό υψηλόβαθμο κυβερνητικό στέλεχος, τον επικεφαλής του Γραφείου του Προέδρου, Ramiz Mehdiyev, και τις υποτιθέμενες σχέσεις του με έναν εξέχοντα ποιητή του Αζερμπαϊτζάν τον Bakhtiyar Vahabzade και με τον πρώην επικεφαλή της εκτελεστικής αρχής στο Sheki, Ashraf Mammadov, δημοσιεύτηκε στην Khural. Το άρθρο υπονοούσε ότι ο κ. Mehdiyev μισούσε τον κ. Vahabzad και είχε προσπαθήσει, χωρίς επιτυχία, να αποτρέψει την εκλογή του ως βουλευτή το 2000, ότι είχε δημιουργήσει αναταραχές κατά του κ. Mammadov στο Sheki επειδή δεν είχε αποτρέψει την επανεκλογή του κ. Vahabzad, ότι είχε επίσης προσπαθήσει να ακυρώσει τη θητεία του κ. Vahabzad ως βουλευτή και ότι εμπόδισε την διεξαγωγή τιμών μετά τον θάνατό του.
Τον επόμενο μήνα, ο κ. Mehdiyev άσκησεωαγωγή αποζημίωσης κατά της Khural υποστηρίζοντας ότι το άρθρο περιείχε ψευδείς δηλώσεις που βλάπτουν την τιμή, την αξιοπρέπεια και την επαγγελματική του φήμη, ισχυριζόμενος ότι ο τίτλος του άρθρου και συγκεκριμένα ορισμένα αποσπάσματα συνιστούσαν δυσφήμιση. Το πρωτοβάθμιο δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι ισχυρισμοί του άρθρου ήταν δηλώσεις που επηρέαζαν την φήμη του κ. Mehdiyev, στερούνταν οποιαδήποτε πραγματικής βάσης, ότι η Khural δεν είχε υποβάλει κανέναν στοιχείο που να αποδεικνύει αυτούς τους ισχυρισμούς και ότι το άρθρο ισοδυναμούσε με κατάχρηση του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης. Διέταξε την εφημερίδα να ζητήσει συγγνώμη, να αναιρέσει τις δηλώσεις και να καταβάλλει 10.000 Manat (AZN) (που τότε ισοδυναμούσε με περίπου 10.000 ευρώ) για ηθική βλάβη, τα οποία θα κατατίθονταν σε ορφανοτροφείο της επιλογής του ενάγοντος.
Η εφημερίδα άσκησε έφεση, υποστηρίζοντας ότι με τη δημοσίευση του άρθρου είχε επιτελέσει τον ρόλο του δημόσιου «φύλακα», ενημερώνοντας το κοινό για θέματα υψηλού δημόσιου ενδιαφέροντος, ότι ο κ. Mehdiyev, ο οποίος ήταν πολύ γνωστό υψηλόβαθμο κυβερνητικό στέλεχος, θα έπρεπε να ήταν πιο ανεκτικός στην κριτική, ότι οι δηλώσεις που αναφέρθηκαν στο άρθρο αποτελούσαν αξιολογικές κρίσεις και επομένως δεν απαιτούνταν αποδείξεις, και ότι το άρθρο απλώς αναπαρήγαγε και σχολίαζε πληροφορίες που είχαν δημοσιευτεί νωρίτερα στην εφημερίδα Gundam Khabar.
Το Εφετείο του Μπακού επικύρωσε την απόφαση του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου και το Ανώτατο Δικαστήριο απέρριψε την ασκηθείσα αναίρεση.
Οι προσφεύγοντες κατήγγειλαν βάσει του άρθρου 10 (ελευθερία της έκφρασης) της Σύμβασης ότι η άσκηση αγωγής αποζημίωσης για συκοφαντική δυσφήμιση κατά της εφημερίδας και η επακόλουθη απόφαση που εκδόθηκε, είχαν παραβιάσει το δικαίωμά τους, για την ελευθερία της έκφρασης. Η εφημερίδα Khural υποστήριξε ότι η απόφαση που εκδόθηκε δυνάμει της οποίας της επιβλήθηκε να καταβάλει ποσό ισοδύναμο των 10.000 ευρώ για ηθική βλάβη ήταν αδικαιολόγητα σκληρή και υπερβολική και είχε προκαλέσει το κλείσιμό της.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι η εφημερίδα Khural διέθετε νομική προσωπικότητα ως εγγεγραμμένο μέσο ενημέρωσης και κατά συνέπεια είχε δικαιώματα και υποχρεώσεις, διαφορετικά από εκείνα του ιδρυτή και του αρχισυντάκτη. Καθώς ο τελευταίος δεν είχε συμμετάσχει στην εγχώρια αστική διαδικασία για συκοφαντική δυσφήμιση και δεν είχε ισχυριστεί ότι ήταν ο συντάκτης του άρθρου, δεν μπορούσε να λεχθεί ότι η εσωτερική διαδικασία τον επηρέασε ως δημοσιογράφο. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι δεν ήταν θύμα της φερόμενης παραβίασης του άρθρου 10 και απέρριψε αυτό το μέρος της προσφυγής.
Σε περιπτώσεις που αφορούν σύγκρουση μεταξύ του δικαιώματος στη φήμη και του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης, το Δικαστήριο επανέλαβε ότι τα εθνικά δικαστήρια αναμενόταν να εξισορροπήσουν μεταξύ των δύο δικαιωμάτων, εφαρμόζοντας τα κριτήρια που καθορίζονται στη σχετική νομολογία του και να στηρίξουν την απόφασή τους σε συναφείς και επαρκείς λόγους. Διαπιστώνοντας ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν πραγματοποιήσει την απαιτούμενη άσκηση εξισορρόπησης μεταξύ της ελευθερίας της έκφρασης της εφημερίδας και τα δικαιώματα και τα συμφέροντα του κ. Mehdiyev σύμφωνα με το άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής), το έπραξε το ίδιο, με βάση τα κριτήρια που ισχύουν γενικά για τη διάδοση πληροφοριών που επηρεάζουν την ιδιωτική ζωή από τα ΜΜΕ και συγκεκριμένα, εάν το εν λόγω άρθρο είχε συμβάλει σε μια συζήτηση δημοσίου ενδιαφέροντος, το βαθμός φήμης του ατόμου που επηρεάζεται, το περιεχόμενο και τη μορφή των δηλώσεων που δημοσιεύθηκαν, τον τρόπο με τον οποίο ελήφθησαν οι πληροφορίες καθώς και τη φύση και σοβαρότητα της επιβληθείσας ποινής.
Διαπίστωσε ότι οι πληροφορίες που αναφέρθηκαν στο άρθρο θα μπορούσαν να θεωρηθούν ότι συμβάλλουν σε μια δημόσια συζήτηση επειδή αφορούσαν θέματα όπως οι βουλευτικές εκλογές και το ενδιαφερόμενο πρόσωπο, ο κ. Mehdiyev, που ήταν επικεφαλής του Γραφείου του Προέδρου και γνωστό υψηλόβαθμο στέλεχος της κυβέρνησης. Δεδομένου ότι ήταν δημόσιο πρόσωπο, τα όρια της αποδεκτής κριτικής εναντίον του ήταν ευρύτερα. Ενώ το Δικαστήριο αναγνώρισε ότι ορισμένες από τις δηλώσεις εμπεριείχαν υποκειμενικό χαρακτήρα και θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως «αξιακές κρίσεις», το άρθρο είχε αναφερθεί κυρίως σε συγκεκριμένες ημερομηνίες, πρόσωπα και περιστατικά, τα οποία το Δικαστήριο θεώρησε ως γεγονότα. Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι η εφημερίδα δεν είχε αποδείξει ότι είχε ελέγξει τις δηλώσεις για την ακρίβειά τους. Αν και θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι συντελούσε λειτουργίες δημόσιου «φύλακα», καταγράφοντας και δημοσιεύοντας θέματα δημοσίου ενδιαφέροντος, η εφημερίδα είχε επίσης το καθήκον να ενεργεί καλόπιστα προκειμένου να παρέχει ακριβή και αξιόπιστη πληροφόρηση σύμφωνα με τη δημοσιογραφική δεοντολογία. Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η εφημερίδα είχε αποτύχει στα «καθήκοντα και τις ευθύνες» της σύμφωνα με το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ.
Όσον αφορά τη φύση και τη σοβαρότητα της χρηματικής αποζημίωσης που επιδικάστηκε, η εφημερίδα δεν είχε διαμαρτυρηθεί γι’ αυτήν ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων, ούτε αμφισβήτησε τα μέτρα που ελήφθησαν για την επιβολή της. Επιπλέον, κανένα έγγραφο δεν είχε υποβληθεί στα εθνικά δικαστήρια ή στο ΕΔΔΑ, στα οποία να περιγράφονταν λεπτομερώς η οικονομική της κατάσταση την εποχή εκείνη. Κατά συνέπεια, δεν υπήρχε τίποτα που να δείχνει ότι η χρηματική αποζημίωση που επιδικάστηκε, είχε υπονομεύσει την οικονομική της κατάσταση σε τέτοιο βαθμό και είχε οδηγήσει στο κλείσιμό της όπως ισχυρίσθηκε. Επιπλέον, η Khural είχε σταματήσει μόνο την έντυπη έκδοσή της. Η διαδικτυακή της έκδοση (www.xural.com) είχε παραμείνει ενεργή και συνέχιζε να δημοσιεύει άρθρα. Περαιτέρω, σύμφωνα με δημοσίευμα στην ιστοσελίδα της, η μη δημοσίευση της έντυπης έκδοσης της Khural οφειλόταν στην απουσία εκδότη.
Το ΕΔΔΑ δεν διαπίστωσε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης (άρθρο 10 της Σύμβασης) (επιμέλεια echrcaselaw.com).
