Απάνθρωπες συνθήκες κράτησης σε κελί της Διεύθυνσης Ασφάλειας Θεσσαλονίκης με 20 κρατουμένους!
ΑΠΟΦΑΣΗ
Τούσιος κατά Ελλάδας της 10.02.2022 (αρ. προσφ. 36296/19)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Απάνθρωπες συνθήκες κράτησής στους χώρους της Διεύθυνσης Ασφάλειας της Θεσσαλονίκης. Απουσία αποτελεσματικού ένδικου μέσου.
Ο προσφεύγων συνελήφθη στις 23 Ιανουαρίου 2019 με την κατηγορία της ιδιότητας μέλους και συμμετοχής σε εγκληματική οργάνωση και λαθρεμπορίας μεταναστών, και τοποθετήθηκε σε κελί στις εγκαταστάσεις του εν λόγω τμήματος περίπου στις 12:20 π.μ. στις 24 Ιανουαρίου 2019. Υποστηρίζει ότι μοιραζόταν ένα τρίκλινο κελί με άλλους 10 και 15 κρατούμενους και δεν είχαν καν χώρο να καθίσουν. Παραπονέθηκε για τις συνθήκες υγιεινής, την έλλειψη φωτισμού και εξαερισμού και την πολύ κακή ποιότητα του φαγητού και πρόσθεσε ότι οι κρατούμενοι που έπασχαν από ηπατίτιδα κρατούνταν μαζί με τους υπόλοιπους, οι οποίοι φοβόντουσαν μην κολλήσουν κάποια μολυσματική ασθένεια. Η κυβέρνηση αρνήθηκε αυτόν τον ισχυρισμό. Στις 7 Φεβρουαρίου 2019 ο προσφεύγων μεταφέρθηκε στις φυλακές Διαβατών. Αθωώθηκε στις 22 Μαΐου 2019 και αφέθηκε ελεύθερος την επόμενη μέρα.
Επικαλούμενος το άρθρο 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης) και το άρθρο 13 (δικαίωμα σε αποτελεσματικό ένδικο μέσο) της ΕΣΔΑ, ο προσφεύγων παραπονέθηκε για τις συνθήκες κράτησής του στο κελί της Διεύθυνσης Ασφαλείας Θεσσαλονίκης και ισχυρίζεται ότι δεν είχε κανένα αποτελεσματικό ένδικο μέσο για να καταγγείλει την εν λόγω κατάσταση.
Το Δικαστήριο του Στρασβούργου σημείωσε ότι ο προσφεύγων κρατήθηκε στις εγκαταστάσεις της Διεύθυνσης Ασφάλειας Θεσσαλονίκης για συνολικά δεκαπέντε ημέρες χωρίς μάλιστα να μπορεί να κινηθεί εκτός του κελιού του. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας(«CPT»), ένας κατηγορούμενος μπορεί να τεθεί υπό αστυνομική κράτηση μόνο για έξι ημέρες κατ’ ανώτατο όριο. Μετά και από την επίσκεψη της Επιτροπής στις εγκαταστάσεις κράτησης διαπιστώθηκε ότι οι συνθήκες κράτησης σε αυτούς τους χώρους ήταν εξαιρετικά κακές.
Συνεπώς, υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης) της ΕΣΔΑ.
Επιπλέον το Δικαστήριο τόνισε ότι το άρθρο 13 της Σύμβασης εγγυάται την ύπαρξη στο εσωτερικό δίκαιο ενός ένδικου μέσου για καταγγελίες που μπορεί να θεωρηθούν «αμφισβητήσιμες» βάσει της ΕΣΔΑ. Ένα τέτοιο ένδικο μέσο πρέπει να εξουσιοδοτεί την αρμόδια εθνική αρχή να εξετάζει το περιεχόμενο της καταγγελίας που βασίζεται στη Σύμβαση και να προσφέρει το κατάλληλο ένδικο μέσο, ακόμη και αν τα συμβαλλόμενα κράτη απολαμβάνουν ένα ορισμένο περιθώριο εκτίμησης ως προς τον τρόπο συμμόρφωσης με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτή τη διάταξη και ακόμη και αν το πεδίο εφαρμογής αυτών των υποχρεώσεων ποικίλλει ανάλογα με τη φύση της καταγγελίας. Ωστόσο, το ένδικο μέσο που απαιτείται από το άρθρο 13 της Σύμβασης πρέπει να είναι «αποτελεσματικό» τόσο στην πράξη όσο και στο νόμο.
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι η Κυβέρνηση δεν παρέσχε στον προσφεύγοντα κανένα ένδικο μέσο για να καταγγείλει τις συνθήκες κράτησής του.
Επομένως, υπήρξε παραβίαση και του άρθρου 13 (δικαίωμα πραγματικής προσφυγής) της ΕΣΔΑ σε συνδυασμό με το άρθρο 3.
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε στον προσφεύγοντα 5.000 ευρώ για ηθική βλάβη και απέρριψε το αίτημά του για δικαστικά έξοδα και δαπάνες.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 3
Άρθρο 13
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Κωνσταντίνος Τούσιος, είναι Έλληνας υπήκοος ο οποίος γεννήθηκε το 1960.
Σύλληψη και κράτηση του προσφεύγοντος
Στις 23 Ιανουαρίου 2019 συνελήφθη ο προσφεύγων. Στις 24 Ιανουαρίου 2019, γύρω στα μεσάνυχτα, ο προσφεύγων προσήχθη στις εγκαταστάσεις της Διεύθυνσης Ασφάλειας Θεσσαλονίκης. Κατηγορήθηκε για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση καθώς και για λαθρεμπόριο μεταναστών. Στις 7 Φεβρουαρίου 2019 μεταφέρθηκε στις φυλακές Διαβατών. Στις 22 Μαΐου 2019 αθωώθηκε από το Εφετείο Κακουργημάτων Θεσσαλονίκης (αριθμ. απόφαση 1154/2019) και την επομένη, στις 23 Μαΐου 2019 αφέθηκε ελεύθερος.
Συνθήκες κράτησης στις εγκαταστάσεις της Διεύθυνσης Ασφάλειας Θεσσαλονίκης
α) Η εκδοχή του προσφεύγοντος
Ο προσφεύγων ισχυρίστηκε ότι μοιραζόταν με δέκα έως δεκαπέντε άλλα άτομα ένα κελί που είχε μόνο τρία τσιμεντένια κρεβάτια μήκους 1,5 m, όπου οι κρατούμενοι δεν είχαν χώρο να καθίσουν. Προσθέτει ότι οι κρατούμενοι που έπασχαν από ηπατίτιδα διέμεναν μαζί τους και ότι οι λοιποί κρατούμενοι φοβούνταν μήπως προσβληθούν από κάποια μεταδοτική ασθένεια. Εξηγεί ότι οι εγκαταστάσεις ήταν υπερπλήρεις επειδή οι αρχές είχαν προβεί σε πολλές συλλήψεις εκείνη την εποχή, τουλάχιστον 80 ατόμων μεταξύ 24 Ιανουαρίου 2019 και 7 Φεβρουαρίου 2019. Υποστηρίζει επίσης ότι οι συνθήκες υγιεινής ήταν κακές, ότι τα κελιά δεν είχαν καθαριστεί, ότι δεν υπήρχε ούτε φυσικό φως ούτε επαρκής αερισμός και ότι το φαγητό ήταν κακής ποιότητας.
β) Η εκδοχή της Κυβέρνησης
Η Κυβέρνηση υποστηρίζει ότι, κατά την κρίσιμη περίοδο, οι χώροι της Διεύθυνσης Ασφαλείας Θεσσαλονίκης δεν ήταν υπερπλήρεις. Αρνείται ότι ο προσφεύγων κρατήθηκε με δέκα έως δεκαπέντε άλλα άτομα στο ίδιο κελί με τρία μόνο κρεβάτια. Υποστηρίζει ότι οι χώροι αυτοί τέθηκαν σε λειτουργία πρόσφατα, τον Ιούνιο του 2004, και ότι σχεδιάστηκαν σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές που προβλέπει ο νόμος προκειμένου να διασφαλιστούν ικανοποιητικές συνθήκες κράτησης. Προσθέτει ότι οι χώροι κράτησης ανδρών αποτελούνται από 15 κελιά συνολικής χωρητικότητας 55 ατόμων και ότι κατά την υπό εξέταση περίοδο κρατούνταν εκεί 39 άνδρες, γεγονός που αποκλείει τον ισχυρισμό ότι οι εγκαταστάσεις ήταν υπερπλήρεις. Ισχυρίζεται ότι είναι αδύνατο να γνωρίζουν σε ποιο κελί κρατήθηκε ο καταγγέλλων, αλλά ότι, αν αποδεχθεί τον ισχυρισμό του ότι το κελί ήταν εξοπλισμένο με τρία κρεβάτια, τα κελιά που αντιστοιχούν σε αυτήν την περιγραφή είναι 5,77 τ.μ. ή 5,25 τ.μ. και κατ’ ανώτατο όριο τρείς κρατούμενοι κρατούνταν εκεί ενώ, αν και είναι αλήθεια ότι κρατούνταν με άλλα δέκα άτομα, είχε προσωπικό χώρο 3,13 τ.μ. στο κελί του. Σύμφωνα με την κυβέρνηση, τα κρεβάτια από τσιμέντο έχουν διαστάσεις 200 x 80 εκ. ή 200 x 150 εκ. Τα κελιά ήταν σχεδιασμένα έτσι ώστε οι κρατούμενοι να μπορούν να ξεκουράζονται εκεί. Δεν διαθέτουν άλλο εξοπλισμό εκτός από κρεβάτια και σεντόνια, και ο νόμος δεν προβλέπει άλλες διευκολύνσεις γιατί οι χώροι των αστυνομικών τμημάτων εκ φύσεως προορίζονται για σύντομες περιόδους κράτησης.
Η κυβέρνηση δηλώνει ότι οι χώροι που προορίζονται για άνδρες είναι εξοπλισμένοι με επτά ντουζιέρες και επτά τουαλέτες και ότι οι τελευταίες καθαρίζονται τη νύχτα και είναι προσβάσιμες 24 ώρες το 24ωρο. Προσθέτει ότι οι αρχές λαμβάνουν όλα τα απαραίτητα μέτρα για να εγγυηθούν την υγιεινή των κρατουμένων μοιράζοντάς τους είδη προσωπικής υγιεινής, στρώματα και κουβέρτες τα οποία καθαρίζονταν μια φορά την εβδομάδα, ότι υπήρχε ζεστό νερό όλη την ημέρα, ότι οι κάδοι βρίσκονται έξω από τα κελιά, στους κοινόχρηστους χώρους και ότι γίνονται τακτικά επιθεωρήσεις για να εξακριβωθεί η απουσία παρατυπιών και ζημιών. Υποστηρίζει ότι ένας γιατρός είναι διαθέσιμος 24 ώρες το 24ωρο και ότι οι κρατούμενοι μεταφέρονται στο νοσοκομείο εάν χρειαστεί, ότι η χορήγηση φαρμάκων γίνεται από την αστυνομία και ότι οι κρατούμενοι που παρουσιάζουν συμπτώματα μεταδοτικής νόσου μεταφέρονται σε ξεχωριστά κελιά. Η κυβέρνηση διαβεβαιώνει ότι τα κελιά είναι επαρκώς φωτισμένα και αερίζονται, ότι οι κρατούμενοι λαμβάνουν δύο γεύματα την ημέρα, ότι μπορούν να δέχονται επισκέψεις από μέλη της οικογένειας τέσσερις φορές την εβδομάδα και ότι μπορούν πάντα να έχουν πρόσβαση σε δικηγόρο και τηλέφωνο. Επισημαίνει ότι ο προσφεύγων δέχτηκε 11 επισκέψεις, καθεμία από τις οποίες διήρκεσε περίπου είκοσι λεπτά. Παραδέχεται ότι οι κρατούμενοι δεν επιτρέπεται να περπατούν ή να τρώνε έξω από τα κελιά.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 3
Το Δικαστήριο του Στρασβούργου σημείωσε ότι ο προσφεύγων κρατήθηκε στις εγκαταστάσεις της Διεύθυνσης Ασφάλειας Θεσσαλονίκης από τις 12:20 π.μ. περίπου από τις 24 Ιανουαρίου 2019 έως τις 7 Φεβρουαρίου 2019, δηλαδή για δεκαπέντε ημέρες. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο προσφεύγων δεν μπορούσε να περπατήσει ή να φάει έξω από το κελί του, όπως παραδέχτηκε η Κυβέρνηση. Το Δικαστήριο επισήμανε επίσης ότι οι χώροι αυτοί προορίζονται να φιλοξενήσουν άτομα για σύντομες χρονικές περιόδους και ότι το άρθρο 66 § 6 του π.δ. αρ. 141/1991 απαγορεύει την κράτηση κατηγορουμένων και καταδικασθέντων σε αστυνομικά τμήματα, εκτός από τον απολύτως απαραίτητο χρόνο για τη μεταφορά τους στη φυλακή ή όταν δεν είναι δυνατή η άμεση μεταφορά τους σε φυλακή. Ακόμη, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας («CPT»), ένας κατηγορούμενος μπορεί να τεθεί υπό αστυνομική κράτηση μόνο για έξι ημέρες κατ’ ανώτατο όριο.
Το ΕΔΔΑ υποστήριξε περαιτέρω ότι μετά την επίσκεψή της στις εν λόγω εγκαταστάσεις από τις 28 Μαρτίου έως τις 9 Απριλίου 2019, δηλαδή λίγο μετά τη μεταφορά του προσφεύγοντος στις φυλακές Διαβατών, η CPT διαπίστωσε ότι οι συνθήκες κράτησης σε αυτούς τους χώρους ήταν εξαιρετικά κακές. Τόνισε μάλιστα ότι, σύμφωνα με την CPT, η επίμονη απουσία υπαίθριου χώρου ασκήσεων κατέστησε αυτόν τον τόπο κράτησης ακατάλληλο για παραμονή άνω των 24 ωρών.
Το Δικαστήριο, μετά από συνολική εκτίμηση των παραπάνω περιστάσεων, και ειδικότερα των συνθηκών κράτησης του προσφεύγοντος στις εγκαταστάσεις της Διεύθυνσης Ασφαλείας Θεσσαλονίκης, τη διάρκεια της κράτησης αυτής και τα πορίσματα της CPT σχετικά με τους εν λόγω χώρους, έκρινε ότι η εν λόγω μεταχείριση υπερέβη το όριο σοβαρότητας που απαιτείται από το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ.
Συνεπώς, υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης) της ΕΣΔΑ.
Άρθρο 13
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι το άρθρο 13 της Σύμβασης εγγυάται την ύπαρξη στο εσωτερικό δίκαιο ενός ένδικου μέσου για καταγγελίες που μπορεί να θεωρηθούν «αμφισβητήσιμες» βάσει της ΕΣΔΑ. Ένα τέτοιο ένδικο μέσο πρέπει να εξουσιοδοτεί την αρμόδια εθνική αρχή να εξετάζει το περιεχόμενο της καταγγελίας που βασίζεται στη Σύμβαση και να προσφέρει το κατάλληλο ένδικο μέσο, ακόμη και αν τα συμβαλλόμενα κράτη απολαμβάνουν ένα ορισμένο περιθώριο εκτίμησης ως προς τον τρόπο συμμόρφωσης με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτή τη διάταξη και ακόμη και αν το πεδίο εφαρμογής αυτών των υποχρεώσεων ποικίλλει ανάλογα με τη φύση της καταγγελίας. Ωστόσο, το ένδικο μέσο που απαιτείται από το άρθρο 13 της Σύμβασης πρέπει να είναι «αποτελεσματικό» τόσο στην πράξη όσο και στο νόμο (Mc Glinchey και άλλοι κατά Ηνωμένου Βασιλείου, αρ. 50390/99, § 62, ECHR 2003-V).
Το Δικαστήριο του Στρασβούργου υπενθυμίζει περαιτέρω ότι έχει ήδη κρίνει, σε παρόμοιες περιπτώσεις, ότι το άρθρο 105 του ΕισΝΑΚ του Αστικού Κώδικα δεν μπορεί να θεωρηθεί ως αποτελεσματικό ένδικο μέσο που πρέπει να εξαντληθεί (βλ., ενδεικτικά, Aslanis κατά Ελλάδας, αριθμ. 36401/10, §§ 29-33, 17 Οκτωβρίου 2013). Το Δικαστήριο σημειώνει ότι η Κυβέρνηση δεν προέβαλε κανένα γεγονός ή επιχείρημα ικανό να το οδηγήσει σε διαφορετικό συμπέρασμα στην παρούσα υπόθεση.
Με βάση τα ανωτέρω, το ΕΔΔΑ θεωρεί ότι η ένσταση της Κυβέρνησης πρέπει να απορριφθεί.
Συνεπώς, διαπίστωσε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 13 (δικαίωμα πραγματικής προσφυγής) της ΕΣΔΑ σε συνδυασμό με το άρθρο 3, όσον αφορά τις συνθήκες κράτησης στις εγκαταστάσεις της Διεύθυνσης Ασφαλείας Θεσσαλονίκης.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο του Στρασβούργου επιδίκασε στον προσφεύγοντα 5.000 ευρώ για ηθική βλάβη, ενώ απέρριψε το αίτημα του προσφεύγοντος για δικαστικά έξοδα και δαπάνες. (επιμέλεια: echrcaselaw.com).
