Η μη παροχή ιατρικής περίθαλψης σε κρατούμενους συνιστά απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση

ΑΠΟΦΑΣΗ

Kadagishvili κατά Γεωργίας της 14.05.2020 ( αριθ. προσφ. 12391/06)

βλ. εδώ  

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Μεταχείριση κρατουμένων και προϋποθέσεις δίκαιης δίκης. Οι πρώτος και τρίτος προσφεύγοντες καταδικάστηκαν για νομιμοποίηση εσόδων από παράνομη δραστηριότητα και κρατήθηκαν σε φυλακές υψίστης ασφαλείας. Γνωστοποίησαν άμεσα τα προβλήματα υγείας τους πλην όμως δεν τους παρασχέθηκε η κατάλληλη περίθαλψη και ιατρική αγωγή. Επίσης κατήγγειλαν σωρεία παραβιάσεων που αφορούσαν τη διαδικασία στον α΄ και β΄ βαθμό σχετικές με την δίκαιη δίκη.

Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η κυβέρνηση δεν κατάφερε να αποδείξει ότι πράγματι κατά την διάρκεια της κράτησης τους τέθηκαν υπό ιατρική παρακολούθηση λόγω των βεβαιωμένων προβλημάτων υγείας τους και διαπίστωσε ότι υπέστησαν απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση. Επιδίκασε δε ποσό 12.000 ευρώ για ηθική βλάβη σε καθένα.

Περαιτέρω το ΕΔΔΑ δέχτηκε ότι η  μη τοποθέτηση του πρώτου  προσφεύγοντα σε ειδική κλινική παραβίασε το προσωρινό μέτρο που είχε διαταχθεί από το Δικαστήριο. Παραβίαση ως προς αυτόν του άρθρου 34 της Σύμβασης.

Αντιθέτως το ΕΔΔΑ έκρινε ότι δεν παραβιάστηκε το δικαίωμα τους σε δίκαιη δίκη γιατί η καταδίκη τους στηρίχτηκε σε περισσότερα αποδεικτικά στοιχεία και όχι μόνο στις καταθέσεις των μαρτύρων που διαπραγματεύτηκαν με την εισαγγελική αρχή, εκπροσωπήθηκαν δε από δικηγόρο ο οποίος είχε πρόσβαση σε κάθε έγγραφο της δικογραφίας,  και γενικότερα είχαν μία δίκη κατ’αντιμωλία. Επίσης δεν διαπιστώθηκε καμία παραβίαση των άρθρων 7 της ΕΣΔΑ και του άρθρου 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου γιατί η δέσμευση της περιουσίας τους προβλέπονταν στην εγχώρια νομοθεσία.

ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

Άρθρο 6 §§ 1 και 3,

Άρθρο 7§1,

Άρθρο 1 ΠΠΠ,

Άρθρο 34

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Οι προσφεύγοντες Amiran Kadagishvili, Nana Kadagishvili και Archil Kadagishvili, είναι Γεωργιανοί υπήκοοι που γεννήθηκαν το 1949, 1947 και 1978 αντίστοιχα, και ζουν στην Τιφλίδα. Ο Amiran και η Nana Kadagishvili είναι σύζυγοι και ο Archil είναι γιός τους.

Η υπόθεση αφορούσε τους ισχυρισμούς τους ότι η δίκη τους για απάτη και καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ήταν άδικη και ότι οι πρώτος και ο τρίτος προσφεύγοντες  είχαν κρατηθεί σε ανεπαρκείς συνθήκες κράτησης.

Τον Ιούλιο του 2004, οι πρώτος και ο τρίτος προσφεύγοντες  συνελήφθησαν για οικονομικά εγκλήματα, μεταξύ των οποίων νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες που σχετίζονται με τις δραστηριότητες της Gammabank, που ιδρύθηκε από τον πρώτο προσφεύγοντα. Τον  Σεπτέμβριο του 2004  η  δεύτερη προσφεύγουσα συνελήφθη επίσης ως ύποπτη. Η υπόθεσή τους καλύφθηκε από το τηλεοπτικό κανάλι Rustavi 2, το οποίο σε μια εκπομπή του έδειξε συνέντευξη με ανακριτικό υπάλληλο, ο οποίος δήλωσε ότι 10 δισεκατομμύρια ευρώ είχαν μεταφερθεί μέσω λογαριασμών Gammabank.

Η δίκη των προσφευγόντων ξεκίνησε το 2005, και ολοκληρώθηκε  με την καταδίκη τους τον Απρίλιο του 2006. Το δικαστήριο τους έκρινε ενόχους  για νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και άλλες παράνομες πράξεις, στις οποίες συμμετέχουν επίσης υπάλληλοι της Gammabank. Οι πρώτος και ο τρίτος προσφεύγοντες καταδικάστηκαν σε φυλάκιση ενώ στην δεύτερη προσφεύγουσα  επιβλήθηκε  ποινή φυλάκισης με αναστολή.

Δεκαέξι υπάλληλοι της Gammabank κατέθεσαν, συμπεριλαμβανομένων 10 που είχαν καταδικαστεί για τα ίδια οικονομικά εγκλήματα βάσει ποινικής διαπραγμάτευσης. Το δικαστήριο στήριξε επίσης τα πορίσματά του και σε άλλα αποδεικτικά στοιχεία, όπως οικονομικά και άλλα έγγραφα, διεξήχθη εξέταση πραγματογνωμόνων και έκθεση που συνέταξε το Υπουργείο Οικονομικών των Ηνωμένων Πολιτειών.

Οι προσφεύγοντες άσκησαν ένδικα μέσα. Εξέφρασαν αντιρρήσεις ειδικότερα εναντίον του γεγονότος ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο  βασίστηκε σε μάρτυρες που είχαν συνάψει ποινική  διαπραγμάτευση. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ο   πρώτος  προσφεύγων  αποκλείστηκε από την τελευταία συνεδρίαση για προσβολή του δικαστηρίου. Τον Οκτώβριο του 2006 το Εφετείο επικύρωσε τις καταδίκες τους. Στη συνέχεια  το Ανώτατο Δικαστήριο τον Φεβρουάριο του 2007 απέρριψε την ασκηθείσα αναίρεση ως απαράδεκτη.

Οι πρώτος και ο τρίτος προσφεύγοντες  κρατήθηκαν σε φυλακή υψίστης ασφαλείας. Στη Φυλακή της Τιφλίδας αρ. 5; Και Rustavi αρ. 2. Και οι δύο ισχυρίσθηκαν ότι οι συνθήκες κράτησης στα κελιά τους στη φυλακή Τιφλίδας αρ. 5 ήταν εξαιρετικά  ανεπαρκείς και υπήρχε συγχρωτισμός στα κελιά. Υποστήριξαν επίσης ότι έλαβαν ανεπαρκή θεραπεία για τα ιατρικά τους προβλήματα, τα οποία για τον πρώτο προσφεύγοντα αφορούσαν προβλήματα υγείας λόγω  διαβήτη τύπου II.

Βασιζόμενοι στο άρθρο 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης, οι πρώτος και ο τρίτος προσφεύγοντες κατήγγειλαν ότι δεν είχαν λάβει επαρκή ιατρική περίθαλψη στη φυλακή. Ανέφεραν επίσης ότι οι συνθήκες κράτησής τους παραβίαζαν τα πρότυπα της Σύμβασης.

Οι τρεις προσφεύγοντες υπέβαλαν διάφορες καταγγελίες σχετικά με την ποινική διαδικασία για δίκαιη δίκη (άρθρο 6). Ήγειραν  επίσης καταγγελίες σύμφωνα με το άρθρο 7 § 1 (καμία ποινή χωρίς νόμο) και το άρθρο 1 του Πρώτου Πρωτοκόλλου (προστασία περιουσίας), γιατί η περιουσία τους είχε κατασχεθεί ως αποτέλεσμα της αναδρομικής εφαρμογής ποινικής διάταξης.

Σύμφωνα με το άρθρο 34 (δικαίωμα ατομικής αναφοράς), οι πρώτος και ο τρίτος προσφεύγοντες  κατήγγειλαν ότι η κυβέρνηση δεν είχε συμμορφωθεί με το γράμμα και το πνεύμα ενός προσωρινού μέτρου που υποδείχθηκε από το Δικαστήριο σύμφωνα με το άρθρο 39 της ΕΣΔΑ. Ο πρώτος προσφεύγων  παραπονέθηκε επίσης ότι οι δικηγόροι του παρεμποδίστηκαν δύο φορές από το να εισέλθουν στο νοσοκομείο φυλακών για να οριστικοποιήσουν μια απάντηση στις παρατηρήσεις της κυβέρνησης.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

(α) Ιατρική περίθαλψη στη φυλακή

Πρώτος προσφεύγων

Το Δικαστήριο επισήμανε ότι η καταγγελία του πρώτου προσφεύγοντος ή αφορά την ανεπάρκεια της ιατρικής περίθαλψης στη φυλακή όσον αφορά το διαβήτη του και σχετικά θέματα υγείας, την εικαζόμενη καθυστέρηση στη χορήγηση ενέσεων ινσουλίνης, την αποτυχία των αρχών της φυλακής να του παράσχουν την απαραίτητη ειδική διατροφή καθώς και συμπληρωματική φαρμακευτική και ιατρική περίθαλψη από την οικογένειά του.

Το Δικαστήριο σημείωσε ότι δεν φαίνεται να έχει συνταχθεί ιατρικό ιστορικό για τον πρώτο προσφεύγοντα κατά τη διάρκεια της τοποθέτησής του στη φυλακή Rustavi αρ. 2 μεταξύ της 7ης Δεκεμβρίου 2006 και της μεταφοράς του στην ιατρική πτέρυγα αυτής της φυλακής μετά την χορήγηση  προσωρινών μέτρων του Δικαστηρίου σύμφωνα με το άρθρο 39 του Κανονισμού του Δικαστηρίου στις 22 Αυγούστου 2007. Επιπλέον, δεν υπάρχει αρχείο σχετικά με τις ενέσεις ινσουλίνης που χορηγήθηκαν στον πρώτο προσφεύγοντα στη φυλακή Rustavi. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο θεωρεί ότι η κυβέρνηση δεν εκπλήρωσε το βάρος της απόδειξης σχετικά με τη διαθεσιμότητα επαρκούς ιατρικής επίβλεψης και θεραπείας στον πρώτο προσφεύγοντα στη φυλακή.

Οι ανωτέρω σκέψεις αρκούν για να καταλήξει το Δικαστήριο στο συμπέρασμα ότι διαπιστώθηκε απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση  (παραβίαση του άρθρου 3) όσον αφορά την ιατρική περίθαλψη του πρώτου προσφεύγοντος στη φυλακή.

Ο τρίτος προσφεύγων

Ο τρίτος προσφεύγων διαμαρτυρήθηκε επίσης για την ανεπάρκεια της ιατρικής περίθαλψης σε σχέση με τα θέματα υγείας του και για την αδυναμία των αρχών της φυλακής να του παράσχουν ειδική διατροφή.

Σε αυτό το πλαίσιο, το Δικαστήριο επισήμανε ότι η διάγνωσή του για αδένωμα υπόφυσης (καλοήθης όγκος του εγκεφάλου) και παράπονα αδυναμίας, αϋπνίας και μόνιμων πονοκεφάλων έγινε γνωστή στις αρχές της φυλακής αμέσως μετά τον εγκλεισμό του.

Το Δικαστήριο επισήμανε ότι μετά την τοποθέτησή του στο νοσοκομείο της φυλακής την 1η Σεπτεμβρίου 2007, ο τρίτος προσφεύγων υπεβλήθη σε  διάφορες εξετάσεις και θεραπεία και προτάθηκε χειρουργική επέμβαση, ασχέτως αν τελικά ο αυτός επέλεξε να υποβληθεί σε μια ακριβότερη χειρουργική επέμβαση με δικά του έξοδα. Αντιθέτως , δεν φαίνεται να έχει αποδειχθεί ιατρικό ιστορικό για τον τρίτο προσφεύγοντα κατά τη διάρκεια της τοποθέτησής του στη φυλακή Rustavi. Ωστόσο, η κυβέρνηση δεν υπέβαλε ιατρικά έγγραφα για να υποστηρίξει το επιχείρημά τους ότι ο τρίτος προσφεύγων είχε λάβει επαρκή ιατρική επίβλεψη και φροντίδα όσον αφορά την αρχική του διάγνωση και τις σχετικές συστάσεις. Το Δικαστήριο θεωρεί συνεπώς ότι η Κυβέρνηση απέτυχε να αποδείξει  σχετικά με τη χορήγηση επαρκούς ιατρικής επίβλεψης και θεραπείας στον τρίτο προσφεύγοντα στη φυλακή πριν από την 1η Σεπτεμβρίου 2007.

Οι ανωτέρω σκέψεις αρκούν για να καταλήξει το Δικαστήριο στο συμπέρασμα ότι διαπιστώθηκε απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση  (παραβίαση του άρθρου 3) όσον αφορά την ιατρική περίθαλψή του στη φυλακή.

(β) Όροι κράτησης

Το Δικαστήριο έχει αποδείξει επανειλημμένα ότι οι συνθήκες κράτησης κατά τον κρίσιμο χρόνο, ιδίως ο υπερπληθυσμός των φυλακών, στη φυλακή της Τιφλίδας αρ. 5 δεν ήταν συμβατά με το άρθρο 3 της Σύμβασης.

Επιπλέον, οι περιγραφές των προσφευγόντων  σχετικά με τον υπερπληθυσμό των φυλακών και διάφορες άλλες πτυχές των συνθηκών κράτησής τους στο κελί αρ. 130 αντιστοιχούν στα πορίσματα του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σχετικά με αυτήν τη φυλακή και αφορούν την ίδια περίοδο.

Βάσει των ανωτέρω, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 της Σύμβασης, για την κράτηση των  πρώτου και του τρίτου προσφευγόντων  στο κελί αρ. 130 της φυλακής Τιφλίδας αρ. 5 από τον Οκτώβριο έως  και τον Δεκέμβριο του 2005.

Άρθρο 6 της Σύμβασης

Και οι τρεις προσφεύγοντες παραπονέθηκαν ότι η ποινική δίωξη εναντίον τους ήταν άδικη από πολλές απόψεις, τους είχε απαγορευτεί η πρόσβαση στο Ανώτατο Δικαστήριο και ότι το τεκμήριο αθωότητας είχε παραβιαστεί από τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάστηκε η σύλληψή τους στα μέσα ενημέρωσης, και των δηλώσεων  που έγιναν σε αυτό το πλαίσιο από τις ανακριτικές αρχές. Στηρίχθηκαν στο άρθρο 6 §§ 1, 2 και 3 (δ) της Σύμβασης. Ο πρώτος προσφεύγων διαμαρτυρήθηκε επίσης, σύμφωνα με το άρθρο 6 § 3 (β) (γ) της Σύμβασης, ότι δεν του δόθηκαν επαρκείς διευκολύνσεις για να υπερασπιστεί τον εαυτό του λόγω της τοποθέτησής του σε αποφρακτική αποβάθρα κατά τη διάρκεια της διαδικασίας εκδίκασης της υπόθεσης του και ότι είχε αποβληθεί από το δικαστήριο στο στάδιο τελικής συνεδρίασης.

Το Δικαστήριο  επισήμανε ότι οι προσφεύγοντες αμφισβήτησαν κυρίως το γεγονός ότι τα εγχώρια δικαστήρια βασίστηκαν σε καταθέσεις μαρτύρων που δόθηκαν στο δικαστήριο από εκείνα τα άτομα που είχαν έρθει σε ποινική διαπραγμάτευση  με την εισαγγελική αρχή,  υποστηρίζοντας ότι η διαδικασία διαπραγμάτευσης είχε εφαρμοστεί κατά παράβαση του εσωτερικού δικαίου, είχε επιζήμια αποτελέσματα και ορισμένοι μάρτυρες φάνηκαν να έχουν παρερμηνεύσει την κατηγορία των αδικημάτων τους ή τι σήμαινε η διαδικασία διαπραγμάτευσης.

Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι διαδικασία  διεξήχθη σύμφωνα με την ισχύουσα εθνική νομοθεσία εκείνη τη στιγμή, και συνοδεύτηκε από επαρκή δικαστικό έλεγχο, με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Η πλειοψηφία των μαρτύρων επιβεβαίωσε επανειλημμένα τις καταθέσεις τους και έδωσαν λεπτομερείς και μη αντικρουόμενες πληροφορίες σχετικά με τον ρόλο τους στα εγκλήματα με τα οποία κατηγορήθηκαν οι προσφεύγοντες.

Λαμβανομένων υπόψη των ανωτέρω σκέψεων, και έχοντας υπόψη ότι οι προσφεύγοντες είχαν το πλεονέκτημα της κατ’ αντιμωλία δίκης, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι δεν υπήρξε παραβίαση της δίκαιης δίκης.

Η μεταχείριση των εγχώριων δικαστηρίων στις ενστάσεις των προσφευγόντων  σχετικά με το παραδεκτό των αποδεικτικών στοιχείων και την εξέταση μαρτύρων

Όσον αφορά τις καταγγελίες των προσφευγόντων  σχετικά με την άρνηση των εθνικών δικαστηρίων να παραδεχτούν ορισμένα οικονομικά έγγραφα και μια βιντεοσκόπηση μιας συνομιλίας μεταξύ της δεύτερης προσφεύγουσας  και του D.M., το Δικαστήριο απεφάνθη ότι η καταδίκη των προσφευγόντων βασίστηκε σε μεγάλο αριθμό αποδεικτικών στοιχείων. Οι προσφεύγοντες είχαν το πλεονέκτημα της κατ΄αντιμωλία δίκης. Συνεπώς το Δικαστήριο  δεν διαπίστωσε παραβίαση βάσει του άρθρου 6 της Σύμβασης λόγω της μεταχείρισης των ενστάσεων των προσφευγόντων  από τα εθνικά δικαστήρια σχετικά με το παραδεκτό των αποδεικτικών στοιχείων και την εξέταση μαρτύρων.

Πρόσβαση σε αποδεικτικά στοιχεία

Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι ο δικηγόρος υπεράσπισης των προσφευγόντων ζήτησε πρόσβαση στο έγγραφο έρευνας που ελήφθη από το Υπουργείο Οικονομικών των Ηνωμένων Πολιτειών κατά την τελική ακρόαση του δευτεροβάθμιου δικαστηρίου. Ωστόσο, ο πρώτος προσφεύγων φαίνεται να είχε εξοικειωθεί με το μέρος του φακέλου της υπόθεσης που είχε περιλάβει το επίμαχο έγγραφο. Ελλείψει των καταγγελιών των προσφευγόντων σχετικά με το ζήτημα είτε ενώπιον του πρωτοβάθμιου είτε του δευτεροβάθμιου δικαστηρίου και δεδομένου ότι οι προσφεύγοντες  δεν έθεσαν το ζήτημα αυτό ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου, το Δικαστήριο δεν έκρινε επαρκώς τεκμηριωμένη την καταγγελία των προσφευγόντων σχετικά με την περιορισμένη πρόσβαση στο επίμαχο έγγραφο. Επομένως, δεν τίθεται ζήτημα βάσει του άρθρου 6 της Σύμβασης σχετικά.

Η τοποθέτηση του πρώτου  προσφεύγοντα σε αποβάθρα κατά τη διάρκεια της εκδίκασης της αναίρεσης και  η επακόλουθη αποβολή  του από το δικαστήριο

Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι ένα μέτρο εγκλεισμού στην αίθουσα του δικαστηρίου μπορεί να επηρεάσει τη δίκαιη δίκη  που εγγυάται το άρθρο 6 της Σύμβασης. Όσον αφορά τις περιστάσεις της παρούσας υπόθεσης, το Δικαστήριο αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στο γεγονός ότι ο πρώτος προσφεύγων δεν τοποθετήθηκε σε αποβάθρα κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ενώπιον του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου και ότι ο προσφεύγων ήταν σε θέση να συμμετάσχει πλήρως στις διαδικασίες αυτές ενώ κάθισε δίπλα στο δικηγόρο του. Βάσει των ανωτέρω, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρξε παραβίαση  όσον αφορά τον πρώτο προσφεύγοντα κατά τη διάρκεια της αναιρετικής διαδικασίας.

Το ΕΔΔΑ έκρινε ομόφωνα ότι:

Υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 – όσον αφορά τους όρους κράτησης των πρώτου και του τρίτου προσφευγόντων στη  Φυλακή της Τιφλίδας αρ. 5 και  σχετικά με τη ιατρική περίθαλψη των προσφευγόντων στη φυλακή.

Δεν διαπιστώθηκε παραβίαση του άρθρου 6 §§ 1 και 3, σχετικά με το δίκαιο χαρακτήρα της ποινικής διαδικασίας, ούτε σε σχέση με το δικαίωμα πρόσβασης σε δικαστήριο.

Δεν διαπιστώθηκε παραβίαση του άρθρου 7 και

Ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 34  για τον πρώτο προσφεύγοντα, αλλά όχι για τον τρίτο.

Δίκαιη ικανοποίηση: Το ΕΔΔΑ επιδίκασε ποσό 12.000 ευρώ σε καθένα από τους  πρώτο και τρίτο προσφεύγοντες  για ηθική βλάβη (επιμέλεια echrcaselaw.com).