Η κράτηση ακαταλόγιστου κατηγορούμενου για ανθρωποκτονία, σε κλινική φυλακών υπό άθλιες συνθήκες και χωρίς περίθαλψη, συνιστά απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση. Υποχρέωση του κράτους να δημιουργήσει κατάλληλες κλινικές.
ΑΠΟΦΑΣΗ
Strazimiri κατά Αλβανίας της 21.1.2020 (αριθ. 34602/16)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ακαταλόγιστος κατηγορούμενος για ανθρωποκτονία εκ προθέσεως. Λόγω διαπιστωμένης παρανοϊκής σχιζοφρένειας, κρίθηκε ακαταλόγιστος και διατάχθηκε ο εγκλεισμός του στην κλινική της φυλακής των Τιράνων. Χωρίς να καταδικαστεί, συνεχίστηκε η κράτηση του, επί σειρά ετών, σε μία κλινική υπό άθλιες συνθήκες και χωρίς να λαμβάνει την δέουσα ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.
Το Δικαστήριο έκρινε ομόφωνα ότι :
Άρθρο 3
Η «θεραπευτική εγκατάλειψη» του προσφεύγοντα σε μία ανεπαρκή κλινική υπό άθλιες συνθήκες, συνιστά απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση. Παραβίαση του άρθρου 3 της Σύμβασης.
Άρθρο 5§1
Η συνεχιζόμενη κράτηση του προσφεύγοντα σε μία άθλια κλινική φυλακών χωρίς θεραπεία και χωρίς εναλλακτικές λύσεις, παραβίασε το δικαίωμα στην ελευθερία.
Άρθρο 5§4
Η παρατεταμένη διάρκεια της διαδικασίας ενώπιον των εγχώριων Δικαστηρίων (πέραν των 3 ετών) που εκκίνησε ο προσφεύγων κατά της κράτησης του, παραβίασε το δικαίωμα της ταχέως δικαστικής κρίσεως επί της κράτησής του.
Άρθρο 5§5
Ο προσφεύγων δεν είχε εκτελεστό δικαίωμα αποζημίωσης λόγω της παρατεταμένης κράτησης του, καθόσον δεν προβλέπεται στο εγχώριο δίκαιο.
Άρθρο 46
Το Δικαστήριο έκρινε ότι οι αρχές, προκειμένου να συμμορφωθούν με την απόφαση, πρέπει να τοποθετήσουν τον προσφεύγοντα σε εναλλακτικό περιβάλλον όπου θα του παρασχεθεί κατάλληλη θεραπεία και να λάβουν μέτρα για την δημιουργία κατάλληλων κλινικών.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 3
Άρθρο 5§1
Άρθρο 5§4
Άρθρο 5§5
Άρθρο 46
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Arben Strazimiri, είναι Αλβανός υπήκοος, ο οποίος γεννήθηκε το 1973. Κρατείται από το 2011 στο Νοσοκομείο Φυλακών Τιράνων.
Ο προσφεύγων συνελήφθη το 2008 για απόπειρα ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως αλλά το Επαρχιακό Δικαστήριο των Τιράνων διαπίστωσε ότι δεν μπορούσε να θεωρηθεί υπεύθυνος για τις πράξεις του λόγω της παρανοϊκής σχιζοφρένειας και διέταξε την υποχρεωτική νοσηλεία σε νοσηλευτικό ίδρυμα. Μεταφέρθηκε αρχικά στη φυλακή Kruja το 2009 και στη συνέχεια μεταφέρθηκε στο Νοσοκομείο των Φυλακών των Τιράνων το 2011.
Έκτοτε, τα εθνικά δικαστήρια επανεξέτασαν επανειλημμένα την κατάσταση του προσφεύγοντος, κρίνοντας ότι αποτελούσε κίνδυνο για τον εαυτό του και για τους άλλους και ότι η οικογένειά του δεν ήταν σε θέση να του προσφέρει τις κατάλληλες συνθήκες για να τον φροντίσουν εάν αποφυλακίζονταν. Συνεπώς, τα δικαστήρια διέταξαν τη συνεχιζόμενη υποχρεωτική νοσηλεία σε νοσηλευτικό ίδρυμα, το οποίο συνίσταται κυρίως στη λήψη ψυχοτρόπων φαρμάκων.
Αμφισβήτησε τη συνεχιζόμενη κράτηση του στο δικαστήριο το 2014, υποστηρίζοντας ότι, αφού δεν είχε ούτε καταδικαστεί ούτε κρατούνταν προσωρινός εν αναμονή της δίκης, ο εγκλεισμός του σε σωφρονιστικό ίδρυμα ήταν αντίθετος προς το εσωτερικό δίκαιο και έπρεπε να τοποθετηθεί σε ειδικό νοσηλευτικό ίδρυμα, όπως διατάσσεται από τα δικαστήρια. Κατήγγειλε επίσης ότι η ιατρική περίθαλψη και οι συνθήκες κράτησής του ήταν ανεπαρκείς. Και οι δύο καταγγελίες απορρίφθηκαν ως προδήλως αβάσιμες. Οι εφέσεις του εναντίον των αποφάσεων αυτών εκκρεμούν ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου από τον Απρίλιο του 2015 και τον Ιανουάριο του 2016.
Παρόμοιες καταγγελίες προς τις εισαγγελικές αρχές κρίθηκαν επίσης ανεπιτυχείς.
Τόσο τα δικαστήρια όσο και οι εισαγγελικές αρχές διαπίστωσαν ειδικότερα ότι έως ότου συσταθούν εξειδικευμένα ιδρύματα για ψυχικά ασθενείς που απαλλάχθηκαν από την ποινική ευθύνη και υποβάλλονται σε ιατρική περίθαλψη η οποία διατάχθηκε από δικαστήριο, δεν ήταν αντίθετο προς το νόμο να τοποθετηθούν σε ίδρυμα προσαρμοσμένο στις ανάγκες τους, όπως η ειδική πτέρυγα του Νοσοκομείο των Φυλακών των Τιράνων.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 3 (Ανεπαρκείς συνθήκες κράτησης και ιατρικής περίθαλψης)
Το Δικαστήριο έλαβε γνώση των εκθέσεων μεταξύ του 2015 και του 2019 από το Γραφείο του Εισαγγελέα (Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής) και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και Απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρία (CPT), οι οποίες αποφάνθηκαν ότι το Νοσοκομείο Φυλακών στα Τίρανα βρίσκεται σε προχωρημένη κατάσταση εγκατάλειψης, με εκτεταμένη υγρασία και πρακτικά χωρίς κεντρική θέρμανση. Πράγματι, η CPT δήλωσε πρόσφατα ότι οι συνθήκες αυτές επιδεινώθηκαν περαιτέρω. Ο προσφεύγων, κρατείται στο νοσοκομείο από το 2011, και επηρεάστηκε άμεσα από τις συνθήκες του ιδρύματος.
Επιπλέον, παρόλο που λάμβανε συνεχόμενη φαρμακευτική αγωγή για την αντιμετώπιση των ψυχιατρικών προβλημάτων, δεν είχε καμία προσωπική περίθαλψη, συμπεριλαμβανομένης της ψυχιατρικής περίθαλψης. Έως το 2014, η CPT είχε περιγράψει πολλούς ψυχιατρικούς ασθενείς, όπως ο προσφεύγων, ότι βρίσκονταν σε κατάσταση “Θεραπευτικής εγκατάλειψης”.
Επιπλέον, ενόψει των καταγγελιών του προσφεύγοντος, τόσο τα εθνικά δικαστήρια όσο και οι εισαγγελικές αρχές είχαν ακόμη αναγνωρίσει ότι δεν υπήρχαν ειδικά ιατρικά/νοσηλευτικά ιδρύματα για τους ψυχικά ασθενείς, οι οποίοι είχαν κληθεί να υποβληθούν σε υποχρεωτική θεραπεία από τα δικαστήρια.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι το αποτέλεσμα των επιδεινούμενων συνθηκών διαβίωσης στο νοσοκομείο των φυλακών των Τιράνων και η ανεπαρκής ψυχιατρική περίθαλψη σωρευτικά ανήλθαν σε απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση. Υπήρξε επομένως παραβίαση του άρθρου 3 της Σύμβασης.
Άρθρο 5 § 1 (συνεχιζόμενη στέρηση της ελευθερίας)
Οι διάδικοι δεν αμφισβήτησαν το γεγονός ότι ο περιορισμός του προσφεύγοντος αποτελούσε μέτρο το οποίο καλύπτεται από το Άρθρο 5 § 1. Ειδικότερα, δεν υπήρχαν στοιχεία που να θέτουν υπό αμφισβήτηση τα συμπεράσματα των αρχών ότι τα προβλήματα ψυχικής υγείας του τον έκαναν επικίνδυνο και ότι έπρεπε να υποβληθεί σε υποχρεωτική ιατρική περίθαλψη.
Ωστόσο, από το 2011 κρατούνταν σε ένα νοσοκομείο φυλακών, το οποίο ήταν κατάστημα κράτησης και όχι παράρτημα ενός ολοκληρωμένου συστήματος υγείας. Η CPT είχε επανειλημμένα επικρίνει την τοποθέτηση “ατόμων με ψυχιατρικό πρόβλημα” που είχαν απαλλαγεί από την ποινική ευθύνη σε ποινικά/σωφρονιστικά ιδρύματα, ενώ ο εισαγγελέας παρατήρησε ότι μια τέτοια πρακτική παραβιάζει το εσωτερικό δίκαιο.
Επιπλέον, οι αρχές περιορίστηκαν επανειλημμένα να διαπιστώσουν ότι η οικογένεια του προσφεύγοντος δεν ήταν σε θέση να παράσχει τις κατάλληλες συνθήκες για να τον φροντίσει, χωρίς να εξετάσει καμία εναλλακτική λύση, όπως η τοποθέτησή του σε μια μονάδα ψυχικής υγείας.
Το Δικαστήριο δεν ήταν επίσης πεπεισμένο ότι είχε λάβει την κατάλληλη ψυχιατρική θεραπεία. Η θεραπεία βασιζόταν κυρίως στα ψυχοτρόπα φάρμακα και υπήρχε μόνο ένας ψυχίατρος για 84 ασθενείς στο νοσοκομείο φυλακής των Τιράνων.
Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο έκρινε ότι η συνεχιζόμενη στέρηση της ελευθερίας του προσφεύγοντος δεν υπήρξε νόμιμη, κατά παράβαση του άρθρου 5 § 1.
Άρθρο 5 § 4 (Δικαίωμα να αποφασιστεί ταχέως από το δικαστήριο η νομιμότητα της κράτησης)
Ο προσφεύγων είχε ξεκινήσει νομικές διαδικασίες κατά της κράτησής του το 2014 και εκδόθηκε απόφαση το 2015, την οποία είχε αμφισβητήσει στο Ανώτατο Δικαστήριο. Δεν κανένα στοιχείο που να δείχνει ότι είχε προκαλέσει τυχόν καθυστερήσεις στην εν λόγω διαδικασία, η οποία εκκρεμούσε για περισσότερα από τρία χρόνια ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου. Η κυβέρνηση, από την άλλη πλευρά, δεν είχε αιτιολογήσει την εν λόγω καθυστέρηση. Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η καθυστέρηση οφειλόταν εξ ολοκλήρου στις αρχές και θεώρησε ότι δεν συμβιβάζεται με την απαίτηση «ταχύτητας» του άρθρου 5 § 4.
Άρθρο 5 § 5 (εκτελεστό δικαίωμα αποζημίωσης)
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η αλβανική νομοθεσία δεν προβλέπει δικαίωμα αποζημίωσης για παράνομη κράτηση ατόμων στην ειδική κατάσταση του προσφεύγοντος. Ούτε η Κυβέρνηση υπέβαλε κάποια εθνική νομολογία που να αποδεικνύει το αντίθετο. Ως εκ τούτου, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο προσφεύγων δεν είχε εκτελεστό δικαίωμα αποζημίωσης, κατά παράβαση του άρθρου 5 § 5.
Άρθρο 46 (Δεσμευτική ισχύς και εφαρμογή)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι οι αρχές πρέπει να φροντίσουν επειγόντως να λάβει ο προσφεύγων εξατομικευμένη θεραπεία και να εξετάσει το ενδεχόμενο τοποθέτησής του σε εναλλακτικό περιβάλλον, εκτός σωφρονιστικού ιδρύματος.
Θεώρησε επίσης ότι η Αλβανία πρέπει να λάβει μέτρα το συντομότερο δυνατό για να παράσχει κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης και επαρκή υγειονομική περίθαλψη σε ψυχικά ασθενείς που στερούνταν την ελευθερία τους λόγω των δικαστηρίων που διατάσσουν την υποχρεωτική ιατρική τους περίθαλψη. Τέτοιου είδους μέτρα πρέπει να περιλαμβάνουν είτε την ανακαίνιση των υφιστάμενων εγκαταστάσεων είτε τη δημιουργία νέων εξειδικευμένων εγκαταστάσεων, των οποίων ο σκοπός θα είναι να παρέχουν θεραπείες ή να ανακουφίσουν την ψυχική υγεία των κρατουμένων, να μειώσουν την επικινδυνότητά τους και να διευκολύνουν την επανένταξή τους στην κοινωνία. Η φαρμακευτική θεραπεία πρέπει να συνδυάζεται με την ψυχοθεραπεία, ως κομμάτι ενός εξατομικευμένου σχεδίου θεραπείας για κάθε κρατούμενο. Τέλος, οι αρχές πρέπει να προσλάβουν επαρκείς ειδικευμένους εργαζόμενους στον τομέα της ψυχικής υγείας σε αυτές τις εγκαταστάσεις και να εξετάσουν το ενδεχόμενο της παροχής θεραπείας σε εξωτερικούς ασθενείς.
Άλλα άρθρα
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι δεν ήταν απαραίτητο να εξεταστούν χωριστά οι καταγγελίες του προσφεύγοντος στο πλαίσιο του άρθρου 13 σε συνδυασμό με το άρθρο 3 ή το άρθρο 14 σε συνδυασμό με τα άρθρα 3 και 5.
Άρθρο 41 (δίκαιη ικανοποίηση)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Αλβανία πρέπει να καταβάλει στον προσφεύγοντα 15.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 2,500 ευρώ για έξοδα και δαπάνες. (επιμέλεια echrcaselaw.com).
