Η καταδίκη σε αποζημίωση ειδησεογραφικού site για δημοσίευση αποδεδειγμένης δηλητηρίασης καταναλωτή από αναψυκτικό, παραβίασε την ελευθερία της έκφρασης
ΑΠΟΦΑΣΗ
OOO Regnum κατά Ρωσίας της 08.09.2020 (αριθ. προσφ. 22649/08)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ελευθερία έκφρασης. Ενημέρωση κοινού για θέματα δημόσιας υγείας από ειδησεογραφικό ιστότοπο.
Η προσφεύγουσα είναι μια διαδικτυακή ειδησεογραφική εταιρεία. Στο πλαίσιο καθηκόντων των μέσων ενημέρωσης για προστασία του κοινού από πιθανούς κινδύνους της υγείας του, δημοσίευσε τρεις ειδήσεις που αφορούσαν δηλητηρίαση καταναλωτή από αναψυκτικό συγκεκριμένης φίρμας. Η εταιρεία που παρήγαγε αυτό το αναψυκτικό, άσκησε αγωγή στα πολιτικά δικαστήρια και καταδικάστηκε η ειδησεογραφική εταιρεία σε καταβολή υπέρογκης ηθικής βλάβης.
Το Στρασβούργο επανέλαβε το ρόλο του Τύπου σε μία δημοκρατική κοινωνία και την ευθύνη του για ενημέρωση του κοινού ιδίως σε ζητήματα που αφορούν την δημόσια υγεία.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι τα επίμαχα είδη ειδήσεων έδωσαν πληροφορίες σημαντικού δημοσίου συμφέροντος που προέρχονταν από επίσημες πηγές, οι δε πληροφορίες είχαν αποδειχθεί ως αληθείς. Ως εκ τούτου τα εγχώρια Δικαστήρια παραβίασαν το καθήκον εξισορρόπησης του γενικού συμφέροντος του κοινού για ενημέρωση όσον αφορά σε θέματα υγείας και πιθανούς κινδύνους αυτής, με την προστασία της φήμης μίας εμπορικής εταιρείας. Ακολούθως στην επιδικασθείσα αποζημίωση δεν λήφθηκε υπόψη η αρχή της αναλογικότητας στη ζημία που υπέστη η εμπορική εταιρεία.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης και επιδίκασε στην προσφεύγουσα εταιρεία ποσό 26.996 ευρώ για αποζημίωση και 10.000 ευρώ για ηθική βλάβη.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 10
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η προσφεύγουσα εταιρεία με την επωνυμία «OOO Regnum», είναι μια διαδικτυακή ειδησεογραφική εταιρεία που εδρεύει στη Μόσχα.
Η υπόθεση αφορούσε διαδικασία αγωγής αποζημίωσης για δυσφήμιση που κινήθηκε εναντίον της εταιρείας για την αναφορά μια υπόθεσης δηλητηρίασης από υδράργυρο μετά από κατανάλωση αναψυκτικού.
Τον Νοέμβριο του 2005, η προσφεύγουσα εταιρεία δημοσίευσε τρία νέα άρθρα στον ιστότοπό της για μια 37χρονη γυναίκα από την περιοχή Ukhta, τη Δημοκρατία της Κόμης, η οποία νοσηλεύθηκε με δηλητηρίαση από υδράργυρο μετά την κατανάλωση χυμού “Lyubimyy Sad”. Η προσφεύγουσα εταιρεία στήριξε την αναφορά της σε πληροφορίες οι οποίες διέρρευσαν από την τοπική αστυνομία και την κρατική υπηρεσία προστασίας των καταναλωτών.
Τον Μάρτιο του 2006 ένα από τα νομικά πρόσωπα που παρήγαγαν αναψυκτικά με την επωνυμία “Lyubimyy Sad” κατέθεσε αγωγή αποζημίωσης για δυσφήμιση κατά της προσφεύγουσας εταιρείας. Το Πρωτοβάθμιο εμπορικό δικαστήριο απέρριψε την αγωγή, αλλά τον Οκτώβριο του 2007 το δευτεροβάθμιο δικαστήριο το οποίο εξέτασε έφεση της εταιρείας αποφάνθηκε εναντίον της προσφεύγουσας εταιρείας, διαπιστώνοντας ότι οι ειδήσεις περιείχαν αναληθείς δηλώσεις που είχαν αμαυρώσει την επιχειρηματική φήμη της ενάγουσας. Επιδίκασε δε στην ενάγουσα εταιρεία 1.000.000 ρωσικά ρούβλια (τότε ισοδύναμο των 28.425 ευρώ) για ηθικής της βλάβη.
Στηριζόμενη στο άρθρο 10 (ελευθερία έκφρασης) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, η προσφεύγουσα εταιρεία ισχυρίστηκε ότι η απόφαση του Οκτωβρίου 2007 είχε παρέμβει δυσανάλογα στο δικαίωμά της στην ελευθερία έκφρασης. Ισχυρίστηκε ειδικότερα ότι τα δικαστήρια είχαν αποτύχει να εξισορροπήσουν το δικαίωμα στη φήμη της εναγόμενης και στο δικαίωμα ενημέρωσης του κοινού αναφορικά με πιθανό κίνδυνο στην υγεία.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Η ελευθερία της έκφρασης, όπως ορίζεται στο άρθρο 10 της Σύμβασης, αποτελεί ένα από τα βασικά θεμέλια μιας δημοκρατικής κοινωνίας και μία από τις βασικές προϋποθέσεις για την πρόοδό της και για την αυτοπραγμάτωση κάθε ατόμου. Υπόκειται σε εξαιρέσεις, οι οποίες πρέπει να ερμηνεύονται αυστηρά. Το επίθετο «απαραίτητο» κατά την έννοια του άρθρου 10 § 2 συνεπάγεται την ύπαρξη «επιτακτικής κοινωνικής ανάγκης». Τα συμβαλλόμενα κράτη έχουν ένα ορισμένο περιθώριο εκτίμησης κατά πόσον υφίσταται τέτοια ανάγκη, η οποία συμβαδίζει με την ευρωπαϊκή εποπτεία, που περιλαμβάνει τόσο τη νομοθεσία όσο και τις αποφάσεις που την εφαρμόζουν, ακόμη και εκείνες που λαμβάνονται από ανεξάρτητο δικαστήριο. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο έχει την εξουσία να εκδώσει την τελική απόφαση σχετικά με το εάν ένας «περιορισμός» συμβιβάζεται με την ελευθερία της έκφρασης όπως προστατεύεται από το άρθρο 10.
Το Δικαστήριο έχει κρίνει ότι ο Τύπος διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο σε μια δημοκρατική κοινωνία.
Αν και τα μέσα ενημέρωσης δεν πρέπει να υπερβαίνουν ορισμένα όρια, το καθήκον τους είναι ωστόσο να παρέχουν – κατά τρόπο συνεπή με τις υποχρεώσεις και τις ευθύνες τους – πληροφορίες και ιδέες για όλα τα θέματα δημοσίου συμφέροντος και το κοινό έχει επίσης το δικαίωμα να τις πληροφορείται. Όταν καλείται να αποφανθεί για μια σύγκρουση μεταξύ δύο δικαιωμάτων που απολαμβάνουν ίσης προστασίας βάσει της Σύμβασης, το Δικαστήριο πρέπει να σταθμίσει τα ανταγωνιστικά συμφέροντα.
Εφαρμογή αυτών των αρχών στην παρούσα υπόθεση
(i) Μέρη στην επίδικη διαδικασία για την δυσφήμιση
Η προσφεύγουσα εταιρεία κατά της οποίας η JSC RMK άσκησε αγωγή αποζημίωσης για δυσφήμιση είναι ένας διαδικτυακός τόπος ηλεκτρονικής ενημέρωσης που έχει καταχωριστεί σύμφωνα με τη ρωσική νομοθεσία. Επομένως, οι αρχές που διέπουν την ελευθερία των μέσων μαζικής ενημέρωσης εφαρμόζονται άμεσα στην παρούσα υπόθεση.
(ii) Κριτήρια που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την εξισορρόπηση του δικαιώματος στην ελευθερία των μέσων ενημέρωσης έναντι του δικαιώματος φήμης μιας εμπορικής εταιρείας
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι η εταιρεία που άσκησε την αγωγή αποζημίωσης για δυσφήμιση κατά της προσφεύγουσας εταιρείας ήταν εμπορική εταιρεία. Θεωρεί ότι το γεγονός αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη κατά την απόφαση σχετικά με το ποιες αρχές που θεσπίζονται στη νομολογία του, έχουν σημασία στο πλαίσιο της εξισορρόπησης των ανταγωνιστικών δικαιωμάτων της Σύμβασης μεταξύ τους. Κατά την κρίση του Δικαστηρίου, τα ακόλουθα κριτήρια είναι χρήσιμα για την εκτίμηση της αναγκαιότητας παρέμβασης όταν το δικαίωμα στην ελευθερία των μέσων ενημέρωσης πρέπει να σταθμίζεται έναντι του ανταγωνιζόμενου δικαιώματος σε φήμη μιας εμπορικής εταιρείας:
(1) Ζήτημα δημοσίου συμφέροντος
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι το αντικείμενο των τριών επίμαχων ειδησεογραφικών ειδήσεων ήταν η δηλητηρίαση από υδράργυρο μετά την κατανάλωση αναψυκτικού με συγκεκριμένη επωνυμία. Κατά την άποψή του, αυτό σαφώς αφορά μια σημαντική πτυχή της ανθρώπινης υγείας και εγείρει ένα σοβαρό ζήτημα όσον αφορά την προστασία των καταναλωτών. Κατά συνέπεια, τα επίμαχα είδη ειδήσεων έδωσαν πληροφορίες σημαντικού δημοσίου συμφέροντος.
(2) Περιεχόμενο, μορφή και συνέπειες της δημοσίευσης
Όσον αφορά το περιεχόμενο και τη μορφή της δημοσίευσης, το Δικαστήριο παρατήρησε ότι τα τρία είδη ειδήσεων ήταν σύντομα και καθαρά ενημερωτικά. Το Δικαστήριο δεν ήταν σε θέση να εξετάσει εάν οι συνέπειες που απορρέουν από τα επίμαχα είδη ειδήσεων που υπέστη η ενάγουσα εταιρεία, καθόρισαν την κρίση του δευτεροβάθμιου εμπορικού Δικαστηρίου για τα μέτρα που εφάρμοσε, συμπεριλαμβανομένης της επιδικασθείσας ηθικής βλάβης ύψους 1.000.000 RUB, ενόψει του γεγονότος ότι η απόφαση της 10ης Οκτωβρίου 2007, δεν έκανε αναφορά για το εάν η επίμαχη είδηση επηρέασε την ενάγουσα εταιρεία ή τους μετόχους, με οποιονδήποτε τρόπο, είτε πρόκειται για μείωση των πωλήσεων, του αποθεματικού ή με άλλο τρόπο. Ωστόσο, δεν μπορεί παρά να σημειώσει μια τέτοια παράλειψη εκ μέρους του Circuit Court.
(3) Πηγές του δημοσιεύματος και αξιοπιστία τους
Η προσφεύγουσα εταιρεία βασίστηκε στις πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν από επίσημες πηγές, γεγονός που δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί εναντίον της, καθώς οι δημοσιογράφοι, εργαζόμενοι στα μέσα ενημέρωσης θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να το πράξουν χωρίς να χρειάζεται να πραγματοποιήσουν ανεξάρτητη έρευνα. Ωστόσο, το δευτεροβάθμιο δικαστήριο δεν απάλλαξε την προσφεύγουσα εταιρεία από την ευθύνη σύμφωνα με το άρθρο 57 παράγραφος 3 του νόμου περί μέσων ενημέρωσης, ο οποίος προέβλεπε εξαίρεση όταν οι επικρουόμενες αναληθείς δηλώσεις προέρχονταν από επίσημες πηγές.
Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο εκτίμησε ότι οι πληροφορίες που αναφέρθηκαν στα τρία είδη ειδήσεων, για τις οποίες το εθνικό δικαστήριο έκρινε ότι αποτελούσαν δυσφήμιση, αντιστοιχούσαν με δηλώσεις πραγματικών περιστατικών, η ύπαρξη των οποίων κατά τη στιγμή της αναφοράς είχε αποδειχθεί. Έχοντας επίγνωση του γεγονότος ότι, καθώς τα ζητήματα στην παρούσα υπόθεση αφορούσαν πραγματικές δηλώσεις, έχει μεγάλη σημασία να τηρηθούν τα καθήκοντα και οι ευθύνες των μέσων ενημέρωσης και λαμβανομένου υπόψη του τρόπου με τον οποίο αποκτήθηκαν οι πληροφορίες που σχετίζονται με τα τρία είδη ειδήσεων, το Δικαστήριο ήταν ικανοποιημένο ότι, κατά τη δημοσίευση στον ιστότοπο, η προσφεύγουσα εταιρεία ενήργησε κατά την εκπλήρωση του καθήκοντός της ως αναμεταδότης πληροφοριών που ήταν ακριβείς και αξιόπιστες και σε πλήρη συμμόρφωση με τα δόγματα της υπεύθυνης δημοσιογραφίας.
(α) Επιβολή κυρώσεων στην προσφεύγουσα εταιρεία
Κατά την άποψη του Δικαστηρίου, όταν αντιμετωπίζει το καθήκον της εξισορρόπησης των συμφερόντων μιας εμπορικής εταιρείας έναντι των γενικών συμφερόντων της κοινωνίας για την προστασία της δημόσιας υγείας και την ενημέρωση για τους πιθανούς κινδύνους για την υγεία, καθώς και το αντίστοιχο συμφέρον (και καθήκον) των μελών των μέσων μαζικής ενημέρωσης για την αναφορά τέτοιων κινδύνων, τα εγχώρια δικαστήρια πρέπει να αποδείξουν πειστικά την ύπαρξη μιας επιτακτικής κοινωνικής ανάγκης ικανής να δικαιολογήσει την παρέμβαση στην ελευθερία των μέσων ενημέρωσης.
Ωστόσο, το δευτεροβάθμιο δικαστήριο, δεν προέβαλε επιχειρήματα γιατί είχε δώσει μεγαλύτερη βαρύτητα στα συμφέροντα μιας εμπορικής εταιρείας παρά στο συμφέρον του κοινού να ενημερωθεί για ένα τόσο σοβαρό ζήτημα όπως περίπτωση δηλητηρίασης από υδράργυρο μέσω διατεθειμένων στην αγορά τροφίμων. Επίσης, το εθνικό δικαστήριο δεν προέβη σε καμία εκτίμηση, έστω επιφανειακή, της αναλογικότητας του σημαντικού ποσού που ζητούσε η εμπορική εταιρεία για ηθική βλάβη στην υποτιθέμενη ζημία στην επιχειρηματική της φήμη, παραβλέποντας έτσι την απαίτηση βάσει της Σύμβασης, ότι η αποζημίωση για δυσφήμιση πρέπει να βρίσκεται σε εύλογη σχέση αναλογικότητας με την ζημία της φήμης που υπέστη.
Συνεπώς, το Δικαστήριο θεώρησε ότι το εγχώριο δικαστήριο δεν παρείχε «σχετική και επαρκή αιτιολογία» για να δικαιολογήσει την επιδίκαση του ποσού των 1.000.000 RUB για ηθική βλάβη για την εικαζόμενη ζημία στη φήμη μιας εμπορικής εταιρείας.
Συμπέρασμα
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω στοιχεία, το Δικαστήριο εκτίμησε ότι το εθνικό δικαστήριο απέτυχε να αποδείξει πειστικά και σύμφωνα με τις αρχές που διατυπώνονται στο άρθρο 10 της Σύμβασης ότι υπήρξε επιτακτική κοινωνική ανάγκη για την φερόμενη παρέμβαση. Έτσι, η απόφαση του εγχώριου δικαστηρίου της 10ης Οκτωβρίου 2007 ισοδυναμούσε με δυσανάλογη παρέμβαση στο δικαίωμα ελευθερίας της έκφρασης της προσφεύγουσας εταιρείας που δεν ήταν «απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία» κατά την έννοια του άρθρου 10 § 2 της Σύμβασης. Κατά συνέπεια, υπήρξε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης (άρθρο 10 της Σύμβασης).
Δίκαιη ικανοποίηση: Το Δικαστήριο του Στρασβούργου επιδίκασε ποσό 26.996 ευρώ για αποζημίωση και 10.000 ευρώ για ηθική βλάβη (επιμέλεια echrcaselaw).
