Η καταδίκη δικηγόρου για δυσφήμιση από ανοικτή επιστολή για θέμα δημοσίου ενδιαφέροντος παραβίασε την ελευθερία έκφρασής του
ΑΠΟΦΑΣΗ
Tête κατά Γαλλίας της 26.03.2020 (αριθ. προσφ.59636/16)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ελευθερία έκφρασης και καταδίκη για συκοφαντική δυσφήμιση σε ανοικτή επιστολή προς την Αρχή Χρηματοπιστωτικών Αγορών.
Ο προσφεύγων, δικηγόρος και δημοτικός σύμβουλος της Λυών, κατήγγειλε την καταδίκη του λόγω ανοιχτής επιστολής την οποία είχε απευθύνει προς τον Πρόεδρο της γαλλικής Αρχής Χρηματοπιστωτικών Αγορών (AMF), στην οποία κατηγορούσε τον Όμιλο Olympique Lyonnais (“Όμιλος OL”) και τον Διευθύνοντα Σύμβουλό του για την παροχή ψευδών στοιχείων και παραπλανητικών πληροφοριών κατά τη διάρκεια εισόδου του ομίλου στην χρηματιστηριακή αγορά. Η είσοδος στο χρηματιστήριο είχε ως στόχο την κατασκευή ενός νέου ποδοσφαιρικού γηπέδου γνωστού ως “OL Land” σε προάστιο της Λυών.
Το Στρασβούργο επισήμανε ειδικότερα ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν εξετάσει δεόντως την αναγκαιότητα της παρέμβασης στο δικαίωμα του προσφεύγοντος στην ελευθερία της έκφρασης. Παρατήρησε επίσης ότι η αρμόδια αρχή δεν είχε λάβει οποιοδήποτε μέτρο ως απάντηση στο έγγραφο και ότι δεν είχε κινηθεί διαδικασία εναντίον του Διευθύνοντος Συμβούλου του Ομίλου OL. Επιπλέον, ο προσφεύγων υπέγραψε ένα κείμενο για ζήτημα δημοσίου ενδιαφέροντος και εντός της πολιτικής του δραστηριότητας. Το Δικαστήριο τόνισε επίσης το γεγονός ότι οι κυρώσεις που του είχαν επιβληθεί ήταν ποινικού χαρακτήρα.
Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο έκρινε ότι η παρέμβαση στο δικαίωμα του προσφεύγοντος στην ελευθερία της έκφρασης δεν ήταν ανάλογη προς τον επιδιωκόμενο θεμιτό σκοπό (δηλαδή την προστασία της υπόληψης ή των δικαιωμάτων των τρίτων, και εν προκειμένω εκείνων του διευθύνοντος συμβούλου του ομίλου OL), και ότι οι αιτιολογίες των αποφάσεων των εθνικών δικαστηρίων ήταν ανεπαρκείς για να δικαιολογήσουν την παρέμβαση. Παραβίαση της ελευθερίας έκφρασης (άρθρο 10 της ΕΣΔΑ).
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 10
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων Etienne Tête, είναι Γάλλος υπήκοος, ο οποίος γεννήθηκε το 1956 και ζει στη Λυών. Είναι δικηγόρος και δημοτικός σύμβουλος στην πόλη αυτή.
Στο πλαίσιο της χρηματιστηριακής εισόδου του, ο Όμιλος OL κατάρτισε ένα «βασικό έγγραφο» σύμφωνα με το Ν. 1770/2006. Το έγγραφο αυτό καταχωρήθηκε τον Ιανουάριο του 2007. Η είσοδος στο χρηματιστήριο είχε ως στόχο να επιτρέψει την κατασκευή ενός νέου γηπέδου ποδοσφαίρου στα προάστια της Λυών, γνωστό ως “OL Land”.
Ο προσφεύγων, ο οποίος αντιτάχθηκε στο σχέδιο, ήταν δικηγόρος των αντιπάλων και των προσώπων των οποίων τα ακίνητα είχαν απαλλοτριωθεί για την υλοποίηση του σχεδίου.
Τον Ιανουάριο του 2010, ο προσφεύγων απηύθυνε ανοικτή επιστολή στον Πρόεδρο της AMF, στον οποίο εφιστούσε την προσοχή του στις περιστάσεις που περιβάλλουν την χρηματιστηριακή είσοδο και, ειδικότερα, την ποιότητα των πληροφοριών σχετικά με το έργο “OL Land” που εκτίθεται στο βασικό έγγραφο. Σύμφωνα με την Κυβέρνηση, ο προσφεύγων δημοσιοποίησε το εν λόγω γράμμα κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου.
Τον Φεβρουάριο του 2010, ο Πρόεδρος της AMF απάντησε στον προσφεύγοντα ότι η AMF ήταν πράγματι υπεύθυνη των γεγονότων και των δραστηριοτήτων που έφερε στην δημοσιότητα ο προσφεύγων. Ο Πρόεδρος της AMF, ωστόσο επεσήμανε ότι δεν θα μπορούσε να παράσχει περαιτέρω πληροφορίες δεδομένου ότι η AMF δεσμεύονταν από αυστηρούς κανόνες επαγγελματικού απορρήτου. Η AMF δεν προέβη σε διοικητικές ή δικαστικές ενέργειες ως απάντηση στην επιστολή του προσφεύγοντος.
Τον Απρίλη του 2010 ο Όμιλος OL και ο Διευθύνων Σύμβουλος υπέβαλαν καταγγελία για συκοφαντικούς ψευδείς ισχυρισμούς κατά του προσφεύγοντος. Σε πρώτο βαθμό, του επιβλήθηκε χρηματική ποινή 3.000 ευρώ και όφειλε επιπρόσθετα να καταβάλλει 5.000 ευρώ για τα έξοδα της πολιτικής αγωγής.
Το Εφετείο επικύρωσε την απόφαση αυτή, προσθέτοντας 5.000 ευρώ τα οποία έπρεπε να καταβληθούν για τα έξοδα της πολιτικής αγωγής που προέκυψαν ενώπιόν του. Τον Απρίλη του 2016, το Ανώτατο Δικαστήριο απέρριψε την αναίρεση του προσφεύγοντος.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 10
Το Δικαστήριο υπογράμμισε ότι η υποβολή καταγγελίας φερόμενης παράνομης συμπεριφοράς σε μια αρχή μπορούσε να συμπεριληφθεί στην προστατευτική εμβέλεια της έννοιας της ελευθερίας της έκφρασης.
Το Δικαστήριο συνέχισε διαπιστώνοντας ότι η καταδίκη του προσφεύγοντος λόγω της ανοικτής επιστολής που είχε απευθύνει προς τον Πρόεδρο της AMF, συνιστούσε παρέμβαση στην άσκηση της ελευθερίας έκφρασης, δεδομένου ότι η καταδίκη βασίστηκε στην ουσία των παρατηρήσεων που περιέχεται στην επιστολή. Σημείωσε ότι η επέμβαση προβλεπόταν από το νόμο (άρθρο 226 παρ.10 του Ποινικού Κώδικα) και είχε επιδιώξει τον θεμιτό σκοπό της προστασίας της υπόληψης ή των δικαιωμάτων τρίτων (εν προκειμένω των δικαιωμάτων του διευθύνοντος συμβούλου του Ομίλου OL).
Όσον αφορά το αν η παρέμβαση ήταν απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία, το Δικαστήριο σημείωσε τα παρακάτω:
Το Εφετείο του Παρισιού περιορίστηκε να εξακριβώσει εάν πληρούνταν τα αντικειμενικά και υποκειμενικά στοιχεία του αδικήματος της δυσφήμισης, χωρίς να λάβει υπόψη στην αιτιολογία του το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης του προσφεύγοντος, το οποίο ο τελευταίος επικαλέστηκε ρητά. Το Ανώτατο Δικαστήριο είχε στη συνέχεια κρίνει ότι τα κατώτερα δικαστήρια δεν είχαν την υποχρέωση να απαντήσουν στον ισχυρισμό αυτό. Τα εθνικά δικαστήρια δεν προέβησαν στην απόφασή τους σε εξισορρόπηση μεταξύ του δικαιώματος του προσφεύγοντος στην ελευθερία της έκφρασης και στο δικαίωμα του Διευθύνοντος Συμβούλου του Ομίλου OL (του οποίου η φήμη διακυβεύονταν) σε σεβασμό της ιδιωτικής του ζωής. Κατά συνέπεια, δεν είχαν εξετάσει δεόντως την αναγκαιότητα της παρέμβασης στο δικαίωμα του προσφεύγοντος στην ελευθερία της έκφρασης.
Το Δικαστήριο επισήμανε επίσης ότι η AMF δεν είχε προβεί σε καμία ενέργεια ως απάντηση στην επιστολή. Δεν κινήθηκε καμία διαδικασία κατά του Διευθύνοντος Συμβούλου του Ομίλου OL, ούτε είχε διαβιβαστεί η δικογραφία στην Εισαγγελία.
Αυτό μείωσε τον πιθανό αντίκτυπο των σχολίων που περιέχονται στην επιστολή για την υπόληψη του Διευθύνοντος Συμβούλου του Ομίλου OL. Επιπλέον, δεν υπήρχε τίποτα στην δικογραφία που να αποδεικνύει ότι η υπόληψη του τελευταίου είχε υποστεί μόνιμη ζημία.
Το Δικαστήριο παρατήρησε επίσης ότι η επιστολή αυτή είχε συνταχθεί εντός πλαισίου όπου το άρθρο 10 της Σύμβασης απαιτεί υψηλό επίπεδο προστασίας του δικαιώματος στην ελευθερία έκφρασης για δύο λόγους, καθώς οι παρατηρήσεις του προσφεύγοντος αφορούσαν ζήτημα δημοσίου συμφέροντος και είχαν πολιτικό και κοινωνικό χαρακτήρα.
Το θέμα που διακυβεύθηκε αφορούσε μεγάλο σχέδιο υποδομής το οποίο θα απαιτούσε την καταβολή υψηλών δημόσιων δαπανών και θα είχε σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Το έργο OL land αποτέλεσε αντικείμενο ευρείας συζήτησης σε τοπικό επίπεδο και ήταν ένα εξαιρετικά αμφιλεγόμενο γεγονός που επιβεβαιώνεται από τον μεγάλο αριθμό διοικητικών προσφυγών που ασκήθηκαν εναντίον του. Επιπλέον, η ανοιχτή επιστολή είχε αποτελέσει μέρος των πολιτικών αρμοδιοτήτων του προσφεύγοντος. Εξάλλου, η ανοικτή επιστολή του είχε ερωτιματική και όχι την καταφατική μορφή. Το γεγονός ότι οι παρατηρήσεις ενός ατόμου είχαν διατυπωθεί προσεκτικά και αναλυθεί ήταν ένας παράγοντας που έπρεπε να ληφθεί υπόψη, εξετάζοντας την αναλογικότητα της παρέμβασης στην άσκηση της ελευθερίας της έκφρασης.
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι η φύση και η σοβαρότητα των κυρώσεων που επιβλήθηκαν ήταν επίσης κρίσιμοι παράγοντες για την εκτίμηση της αναλογικότητας της παρέμβασης. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ο προσφεύγων είχε κληθεί να καταβάλει χρηματική ποινή ύψους 3.000 ευρώ. Το ίδιο το γεγονός της επιβολής ποινικής καταδίκης ήταν μια από τις πιο σοβαρές μορφές παρέμβασης στο δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης. Επιπλέον, ο προσφεύγων υποχρεώθηκε να καταβάλει ποσό 10.000 ευρώ για την κάλυψη εξόδων στα οποία υποβλήθηκε η πολιτική αγωγή σε πρώτο βαθμό και ενώπιον του Εφετείου.
Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο δεν ήταν πεπεισμένο ότι η παρέμβαση στην άσκηση του δικαιώματος έκφρασης του προσφεύγοντος ήταν ανάλογη προς τον επιδιωκόμενο νόμιμο στόχο ή ότι η αιτιολογία των εθνικών δικαστηρίων στις αποφάσεις τους ήταν επαρκείς για να δικαιολογήσουν μια τέτοια παρέμβαση. Υπήρχε επομένως παραβίαση του δικαιώματος στην ελευθερία έκφρασης (άρθρο 10 της ΕΣΔΑ).
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Γαλλία οφείλει να καταβάλει στον προσφεύγοντα 10.000 ευρώ ως αποζημίωση και 10.000 ευρώ για έξοδα και τις δαπάνες.
