Η επιβολή διοικητικών προστίμων για άρθρα και δημοσκόπηση που δημοσιεύθηκαν στο διαδίκτυο κατά την προεκλογική περίοδο παραβίασε την ελευθερία της έκφρασης

ΑΠΟΦΑΣΗ

OOO Informatsionnoye Agentstvo Tambov-Inform κατά Ρωσίας της 18.5.2021 (αριθ. 43351/12)

Βλ. εδώ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ελευθερία έκφρασης, προεκλογική εκστρατεία και ΜΜΕ. Δημοσίευση άρθρων και διαδικτυακή δημοσκόπηση σε έναν ιστότοπο κατά τη διάρκεια προεκλογικής εκστρατείας. Ακολούθησαν διοικητικές διώξεις και καταδίκες σε πρόστιμα, με τα δημοσιευθέντα άρθρα να χαρακτηρίζονται ως «προεκλογική εκστρατεία» κατά παράβαση της σχετικής ρωσικής νομοθεσίας.

Για τις διώξεις σε σχέση με τα δημοσιευθέντα άρθρα, το ΕΔΔΑ διαπίστωσε – και η Κυβέρνηση δεν ισχυρίστηκε – ότι η προσφεύγουσα εταιρεία είχε συνδεθεί με οποιονδήποτε υποψήφιο ή πολιτικό κόμμα, είχε ενεργήσει με κακή πίστη, είχε προκαλέσει ζημιά στη φήμη ή είχε διαδώσει ψευδείς πληροφορίες ή ρητορική μίσους, ενώ η υπόθεση και το κανονιστικό πλαίσιο δεν διέφερε σημαντικά από εκείνο που είχε προηγουμένως εξεταστεί από το ΕΔΔΑ, στην υπόθεση Orlovskaya Iskra κατά Ρωσίας (αρ. προσφ. 42911/08), στην οποία διαπιστώθηκε παραβίαση. Σύμφωνα με το Στρασβούργο τα εγχώρια δικαστήρια δεν είχαν εξετάσει εάν είχε προκληθεί βλάβη από τα δημοσιευθέντα άρθρα ή εάν τα εν λόγω άρθρα ήταν αποδεδειγμένα προεκλογικό υλικό, και επομένως έκρινε ότι οι διώξεις δεν ήταν «απαραίτητες σε μια δημοκρατική κοινωνία».

Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι η μεθοδολογία ψηφοφορίας ήταν αυταπόδεικτη από την παρουσίαση στον ιστότοπο και το ίδιο δεν είχε αρκετά στοιχεία για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το σχετικό κανονιστικό πλαίσιο ήταν συμβατό με την ΕΣΔΑ. Για αυτούς τους λόγους, η διοικητική δίωξη σε σχέση με τη δημοσκόπηση δεν είχε έχει αποδειχθεί ότι ήταν «απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία».

Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης (άρθρου 10 ΕΣΔΑ).

Το Δικαστήριο έκρινε ότι εναπόκειται στη Ρωσία να επιλέξει και να εφαρμόσει, με συνέπεια τα συμπεράσματα και το πνεύμα των πορισμάτων του Δικαστηρίου και υπό τον έλεγχο της Επιτροπής των Υπουργών, τα κατάλληλα νομοθετικά ή δικαστικά μέτρα για:

α) προστασία του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης που ασκείται από τα έντυπα και διαδικτυακά μέσα και την ανεξαρτησία τους κατά τη διάρκεια προεκλογικής εκστρατείας, και β) περιορισμό τυχόν ανασταλτικού αποτελέσματος λόγω της εφαρμογής της εκλογικής νομοθεσίας για την προεκλογική εκστρατεία.

ΔΙΑΤΑΞΗ

Άρθρο 10

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Η προσφεύγουσα «OOO Informatsionnoye Agentstvo Tambov-Inform» είναι εταιρεία περιορισμένης ευθύνης η οποία συστάθηκε το 2001 στο Tambov (Ρωσία). Δραστηριοποιείται με ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές.

Τον Νοέμβριο του 2001, η προσφεύγουσα εταιρεία ίδρυσε το πρακτορείο μέσων μαζικής ενημέρωσης Informatsionnoye agentstvo Tambov inform, με τη μορφή «πρακτορείου πληροφοριών» με το ίδιο όνομα. Φαίνεται ότι το πρακτορείο δεν καταχωρήθηκε ως νομικό πρόσωπο και ότι λειτουργούσε μέσω του διαδικτυακού τόπου www.taminfo.ru.

Το 2011 δημοσιεύθηκαν δύο άρθρα με τίτλο «Θαύματα του μετασχηματισμού, ή πώς ένας σοσιαλιστής ολιγάρχης έγινε συντηρητικός» και «Θα πρέπει κάποιος να λογοδοτήσει για τα λόγια του» στον ιστότοπο κατά τη διάρκεια προεκλογικής εκστρατείας για τις εκλογές του νομοθετικού σώματος, της Κρατικής Δούμας. Ως αποτέλεσμα, στις 2 Δεκεμβρίου 2011 η προσφεύγουσα εταιρεία καταδικάστηκε για δημιουργία, διάδοση ή τοποθέτηση υλικού προεκλογικής εκστρατείας κατά παράβαση της εκλογικής νομοθεσίας και με πρόστιμο 50.000 ρωσικά ρούβλια (RUB), με το δικαστήριο να ισχυρίζεται ότι ανάγεται σε «προεκλογική εκστρατεία». Η απόφαση επιβεβαιώθηκε και από εφετείο.

Το 2012 η προσφεύγουσα εταιρεία καταδικάστηκε χωριστά λόγω των άρθρων δημοσίευσης «προεκλογικού υλικού» πριν από την επίσημη προεκλογική περίοδο στα μέσα ενημέρωσης, με το εθνικό δικαστήριο να αποφαίνεται ότι το άρθρο ισοδυναμούσε με προεκλογική εκστρατεία και επιβλήθηκε με πρόστιμο στην προσφεύγουσα εταιρεία 30.000 ρούβλια.

Ξεχωριστά, σε μια απροσδιόριστη ημερομηνία, πραγματοποιήθηκε μια διαδικτυακή δημοσκόπηση των προθέσεων ψήφου για τη Δούμα στον ιστότοπο με ένα άρθρο (με τίτλο «Αξιολόγηση των αποτελεσμάτων δημοσκοπήσεων στο Διαδίκτυο: δεν υπάρχει προφανής πλειοψηφία για το κόμμα της Ενωμένης Ρωσίας, ενώ η ψήφος διαμαρτυρίας αυξάνεται») το 2011.

Η δημοσκόπηση περιλάμβανε ένα κουμπί «αποτελεσμάτων». Η εταιρεία καταδικάστηκε, μεταξύ άλλων, για παράλειψη αναφοράς της περιοχής στην οποία πραγματοποιήθηκε η ψηφοφορία και η μεθοδολογία, το περιθώριο σφάλματος και άλλες σχετικές πληροφορίες και συνακόλουθα επιβλήθηκε πρόστιμο 30.000 RUB.

Η προσφεύγουσα εταιρεία κατέβαλε τα πρόστιμα μεταξύ 2012 και 2014.

Στηριζόμενη στο άρθρο 10 (ελευθερία έκφρασης) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, η προσφεύγουσα παραπονέθηκε, ιδίως, για τον χαρακτηρισμό των πληροφοριών στον ιστότοπό του ως προεκλογική εκστρατεία  και για τα πρόστιμα που της επιβλήθηκαν.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

Άρθρο 10

Διώξεις σε σχέση με άρθρα

Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι οι διώξεις στην παρούσα υπόθεση αφορούσαν εσωτερικούς κανονισμούς σχετικά με την «προεκλογική εκστρατεία» όπως εξετάστηκαν από το Δικαστήριο στην υπόθεση Orlovskaya Iskra (αρ. 42911/08) σε σχέση με την επιλογή ενός ιδιωτικού πρακτορείου μέσων ενημέρωσης για τη δημοσίευση άρθρων κριτικής σχετικά με έναν υποψήφιο, ανεξάρτητα από οποιαδήποτε πολιτική διαφήμιση ή εκστρατεία που πληρώνεται από εκλογικό ταμείο τρίτου υποψήφιου. Στην περίπτωση αυτή, το Δικαστήριο έκρινε ότι η «παρέμβαση» σε σχέση με την ελευθερία της έκφρασης της προσφεύγουσας εταιρείας είχε επιδιώξει τον θεμιτό στόχο της προστασίας των «δικαιωμάτων τρίτων» σχετικά από τις εκλογές. Ωστόσο, οι εσωτερικοί κανονισμοί για τους οποίους διώχθηκε η εταιρεία βασίστηκαν σε ένα κριτήριο («στόχος εκστρατείας») το οποίο ήταν ασαφές και είχε  χορηγήσει επίσης μεγάλη διακριτική ευχέρεια στις αρχές. Δεν είχε αποδειχθεί πειστικά ότι τα έντυπα μέσα έπρεπε να υποβληθούν σε αυστηρές απαιτήσεις αμεροληψίας κατά τη διάρκεια μιας προεκλογικής περιόδου και οι κανονισμοί είχαν περιορίσει, χωρίς καμία επιτακτική αιτιολόγηση, τον αριθμό των συμμετεχόντων στο πολιτικό λόγο κατά τη διάρκεια μιας προεκλογικής περιόδου, περιορίζοντας το ρόλο των μέσων ενημέρωσης σε απλούς πομπούς πολιτικής διαφήμισης από υποψηφίους ή πολιτικά κόμματα.

Το Δικαστήριο σημείωσε ότι η παρούσα υπόθεση αφορούσε τη δημοσίευση στο Διαδίκτυο και δήλωσε ότι το Διαδίκτυο έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της πρόσβασης του κοινού στις ειδήσεις και γενικά στη διευκόλυνση της διάδοσης πληροφοριών. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όσον αφορά τα μέσα ενημέρωσης, στο ρόλο του «δημόσιου φύλακα», ειδικά πριν από τις εκλογές. Το Δικαστήριο σημείωσε επίσης ότι η άσκηση του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης στο Διαδίκτυο έφερε καθήκοντα και ευθύνες και έτσι θα μπορούσε να υπόκειται σε περιορισμούς ή κυρώσεις.

Η κυβέρνηση δεν είχε υποστηρίξει ότι υπήρξε ουσιαστική διαφορά μεταξύ αυτής της υπόθεσης και της υπόθεσης Orlovskaya Iskra ή ότι το κανονιστικό πλαίσιο που εξετάστηκε στην παρούσα υπόθεση είχε τροποποιηθεί σε μεγάλο βαθμό. Ούτε ισχυρίστηκαν ότι η προσφεύγουσα εταιρεία είχε συνδεθεί με οποιονδήποτε υποψήφιο ή πολιτικό κόμμα, είχε ενεργήσει με κακή πίστη, είχε προκαλέσει ζημιά στη φήμη ή είχε διαδώσει ψευδείς πληροφορίες ή ρητορική μίσους (τα εγχώρια δικαστήρια δεν το εξέτασαν, περιορίζοντάς την εξέταση της εφαρμογής  του ειδικού ρυθμιστικού πλαισίου σχετικά με την «προεκλογική εκστρατεία»).

Η Κυβέρνηση δεν προέβαλε επίσης περαιτέρω επιχειρήματα σχετικά με την ανάγκη αυστηρότερων ρυθμίσεων του διαδικτυακού περιεχομένου των πολυμέσων κατά τη διάρκεια προεκλογικών περιόδων, η οποία ήταν ιδιαίτερα σημαντική για το πλαίσιο των διαδικτυακών δημοσιεύσεων, που έτειναν να είναι προσβάσιμα από μεγαλύτερο αριθμό ατόμων και θεωρείται ως μια σημαντική πηγή πληροφοριών και ιδεών στις μέρες μας.

Το Δικαστήριο έκρινε ότι τα πορίσματα της Orlovskaya Iskra σχετικά με την άσκηση των δικαιωμάτων των μέσων μαζικής ενημέρωσης στην ελεύθερη μετάδοση πληροφοριών προβαίνοντας σε μια ανεξάρτητη συντακτική επιλογή δημοσίευσης ενός κειμένου στην διαδικτυακή πλατφόρμα του ήταν εφαρμόσιμο στην παρούσα περίπτωση. Το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο ιστότοπος που ανήκει στην προσφεύγουσα εταιρεία φαίνεται να είναι ένα τοπικό πρακτορείο, παρόμοιου μεγέθους με μία τοπική εφημερίδα. Ενώ το Δικαστήριο δεν απέκλεισε ότι ορισμένοι διαδικτυακοί φορείς – όπως μεγάλες πλατφόρμες με εθνική ή διεθνή εμβέλεια ή φιλοξενία μεγάλου όγκου περιεχομένου τρίτων – ίσως να δημιουργούσε συγκεκριμένες προκλήσεις για την ακεραιότητα των εκλογικών διαδικασιών, ένα τέτοιο ζήτημα δεν προέκυψε στην παρούσα υπόθεση. Επιπλέον, για το Δικαστήριο, η υπόθεση υπογράμμισε την ακόμη ευρύτερη χρονική εμβέλεια του κανονιστικού πλαισίου που εξετάστηκε στο Orlovskaya Iskra, δηλαδή σε όλη τη διάρκεια της εκλογικής περιόδου περίπου τριών μηνών και όχι μόνο κατά την επίσημη περίοδο εκστρατείας των 28 ημερών πριν από την ημέρα των εκλογών.

Το Δικαστήριο διαπίστωσε επίσης ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν εξετάσει τη ζημία που προκλήθηκε από τα άρθρα ή αν τα άρθρα είχαν αποδειχτεί ως προεκλογικό υλικό. Αυτή η επιλογή για την υπαγωγή των άρθρων στο κανονιστικό πλαίσιο σχετικά της προεκλογικής εκστρατείας και τη δίωξη της προσφεύγουσας εταιρείας αναφορικά με αυτούς τους κανόνες και τις σχετικές διατυπώσεις ισοδυναμούσε με αδικαιολόγητη παρέμβαση από μια δημόσια αρχή. Δεν είχε αποδειχθεί ότι οι διώξεις ήταν «απαραίτητες σε μια δημοκρατική κοινωνία ». Υπήρξε συνεπώς παραβίαση της Σύμβασης ως προς αυτό το ζήτημα.

Δίωξη σε σχέση με την ηλεκτρονική δημοσκόπηση και το σχετικό άρθρο

Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι το άρθρο 10 της Σύμβασης προστατεύει όχι μόνο την ουσία των ιδεών και τις πληροφορίες που εκφράστηκαν αλλά και τη μορφή με την οποία μεταφέρθηκαν.

Το Δικαστήριο σημείωσε ότι η προσφεύγουσα  εταιρεία είχε καταδικαστεί για μη περιγραφή της μεθοδολογίας της ψηφοφορίας και τον καθορισμό της περιοχής στην οποία διεξήχθη η ψηφοφορία, μεταξύ άλλων. Ωστόσο, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η μεθοδολογία ήταν αυτονόητη και αυταπόδεικτη ήδη από την παρουσίαση στον ιστότοπο και πράγματι, το άρθρο ανάλυσης είχε δηλώσει, μεταξύ άλλων, ότι 2.000 άτομα είχαν λάβει μέρος στη ψηφοφορία. Ορισμένες άλλες επίσημες απαιτήσεις, όπως η ένδειξη μιας περιοχής για την ψηφοφορία, φαίνεται να ήταν ανεφάρμοστες στην ηλεκτρονική ψηφοφορία.

Χωρίς πιο λεπτομερείς παρατηρήσεις σχετικά με το κανονιστικό πλαίσιο, και δεδομένης της έλλειψης αιτιολογίας του εγχώριου δικαστηρίου όσον αφορά τα σχετικά γεγονότα και τις επίσημες απαιτήσεις για τις διαδικτυακές δημοσκοπήσεις, το Δικαστήριο δεν μπόρεσε να συμπεράνει ότι αυτό ήταν συμβατό με τη Σύμβαση.

Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης  ως προς αυτό το ζήτημα.

Άρθρο 46 (δεσμευτική ισχύς και εκτέλεση αποφάσεων)

Το Δικαστήριο έκρινε ότι εναπόκειται στη Ρωσία να επιλέξει και να εφαρμόσει, με συνέπεια τα συμπεράσματα και το πνεύμα των πορισμάτων του Δικαστηρίου και υπό τον έλεγχο της Επιτροπής των Υπουργών, τα κατάλληλα νομοθετικά ή δικαστικά μέτρα για (α) προστασία του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης που ασκείται από τα έντυπα και διαδικτυακά μέσα και την ανεξαρτησία τους κατά τη διάρκεια προεκλογικής εκστρατείας, και (β) για τον περιορισμό τυχόν ανασταλτικού αποτελέσματος που προκύπτει λόγω της εφαρμογής της εκλογικής νομοθεσίας για την προεκλογική εκστρατεία.

Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)

Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ρωσία έπρεπε να καταβάλει στην προσφεύγουσα 5.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 2.500 ευρώ για έξοδα και δαπάνες.