Η επαναπροώθηση μεταναστών-προσφύγων που δεν τηρούν τις νόμιμες διαδικασίες δεν παραβιάζει την ΕΣΔΑ
ΑΠΟΦΑΣΗ
N.D. και N.T. κατά Ισπανίας της 13.02.2020 ( αριθμ. προσφ. 8675/15 και 8697/15).
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Οι δύο προσφεύγοντες είναι πολίτες αφρικανικών χωρών, οι οποίοι το 2014 μαζί με πολυπληθή ομάδα μεταναστών και προσφύγων, επιχείρησαν να υπερβούν την περίφραξη της αυτόνομης πόλης Μαλίλα στο Μαρόκο, η οποία ανήκει διοικητικά στην επικράτεια της Ισπανίας. Συνελήφθησαν από ειδικούς φρουρούς φύλαξης των συνόρων και επαναπροωθήθηκαν στο Μαρόκο.
Το ΕΔΔΑ επιβεβαιώνει ότι δυνάμει του άρθρου 3 της Σύμβασης (απαγόρευση βασανιστηρίων και απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης), όταν ζητείται προστασία δυνάμει της Σύμβασης, με πραγματικό και αποτελεσματικό τρόπο, η ΕΣΔΑ δεν εμποδίζει τα κράτη για την εκπλήρωση της υποχρέωσής τους να ελέγχουν τα σύνορα, και να απαιτούν την υποβολή αιτήσεων για τέτοια προστασία στα υπάρχοντα συνοριακά σημεία διέλευσης.
Συνεπώς τα κράτη θα μπορούν να αρνούνται την είσοδο στο έδαφός τους αλλοδαπών, συμπεριλαμβανομένων των αιτούντων άσυλο, οι οποίοι δεν συμμορφώνονται με τη νομιμότητα και επιδιώκουν να διασχίσουν τα σύνορα σε διαφορετική θέση, εκμεταλλευόμενοι τον μεγάλο αριθμό τους και χρησιμοποιώντας βία.
Στην προκείμενη περίπτωση το Στρασβούργο επισήμανε ότι οι προσφεύγοντες θα μπορούσαν να έχουν υποβάλει αίτηση για θεώρηση ή για διεθνή προστασία, ιδίως στο σημείο διέλευσης των συνόρων, αλλά και στις διπλωματικές και προξενικές αντιπροσωπείες της Ισπανίας στις αντίστοιχες χώρες προέλευσης ή διέλευσης ή στο Μαρόκο. Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο έκρινε ότι η έλλειψη ατομικών αποφάσεων απέλασης μπορούσε να αποδοθεί στο γεγονός ότι οι προσφεύγοντες δεν είχαν χρησιμοποιήσει τις επίσημες διαδικασίες εισόδου που υφίσταντο για το σκοπό αυτό και ότι συνεπώς η επαναπροώθηση τους χωρίς την εξέταση των αιτημάτων τους ήταν συνέπεια της συμπεριφοράς τους.
Ως εκ τούτου δεν διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 4 του 4ου Πρωτοκόλλου.
Όσον αφορά την καταγγελία τους για έλλειψη πραγματικής προσφυγής, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η έλλειψη εξατομικευμένης διαδικασίας για την απέλαση οφειλόταν στη συμπεριφορά των προσφευγόντων να τεθούν σε παράνομη κατάσταση και έκρινε ότι εφόσον η καταγγελία του άρθρου 3 είχε κηρυχθεί απαράδεκτη, η έλλειψη ενός τέτοιου μέτρου δεν αποτελεί από μόνο του παραβίαση του άρθρου 13.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 4 του 4ου Πρωτοκόλλου,
Άρθρο 3
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες N.D. και N.T. είναι υπήκοοι του Μάλι και της Ακτής του Ελεφαντοστού, οι οποίοι γεννήθηκαν το 1986 και το 1985 αντίστοιχα. Ο πρώτος προσφεύγων δήλωσε ότι είχε εγκαταλείψει το Μάλι εξαιτίας της ένοπλης σύρραξης εκεί το 2012. Αφού πέρασε από τη Μαυριτανία και την Αλγερία έφτασε στο Μαρόκο τον Μάρτιο του 2013 και προφανώς παρέμεινε στο στρατόπεδο των μεταναστών στο όρος Gurugu κοντά στα σύνορα με τη Μελίλια . Ο δεύτερος προσφεύγων έφτασε στο Μαρόκο στα τέλη του 2012 και παρέμεινε επίσης στο στρατόπεδο των μεταναστών.
Η αυτόνομη πόλη της Μελίγια είναι ένας ισπανικός θύλακας 12 τετραγωνικών χιλιομέτρων στη βορειοαφρικανική ακτή που περιβάλλεται από το έδαφος του Μαρόκου. Οι ισπανικές αρχές δημιούργησαν ένα φράγμα κατά μήκος των ορίων των 13 χιλιομέτρων που από το 2014 αποτελούσαν τρεις παράλληλες περιφράξεις. Τέσσερα σημεία διέλευσης των συνόρων βρίσκονται κατά μήκος του τριπλού φράχτη. Μεταξύ αυτών των σημείων επιθεωρητές πολιτικοί υπάλληλοι περιπολούν τα χερσαία σύνορα και την ακτή προκειμένου να αποφευχθεί η παράνομη είσοδος. Ομάδες αλλοδαπών από περιοχές κυρίως νοτίως της Σαχάρας συχνά προσπαθούν να παραβιάσουν τους φράχτες.
Το πρωί της 13ης Αυγούστου 2014 πραγματοποιήθηκε μια πρώτη απόπειρα εισόδου. Σύμφωνα με την κυβέρνηση, η μαροκινή αστυνομία εμπόδισε περίπου 500 μετανάστες να φτάσουν στον εξωτερικό φράχτη, αλλά τελικά περίπου 100 μετανάστες εισήλθαν. Περίπου 75 μετανάστες κατάφεραν να φτάσουν στην κορυφή του εσωτερικού φράχτη, αλλά μόνο λίγοι κατέβηκαν στην άλλη πλευρά και έφτασαν στο ισπανικό έδαφος, όπου συναντήθηκαν με μέλη της Guardia Civil. Οι άλλοι παρέμειναν καθισμένοι στην κορυφή του εσωτερικού φράχτη. Οι πολιτικοί υπάλληλοι της Guardia τους βοήθησαν να σκαρφαλώσουν, πριν τους συνοδεύσουν πίσω στο μαροκινό έδαφος από την άλλη πλευρά των συνόρων, μέσα από τις πύλες μεταξύ των περιφράξεων.
Οι N.D. και N.T. κατάφεραν να φτάσουν στην κορυφή του εσωτερικού φράχτη και παρέμειναν εκεί για αρκετές ώρες. Περίπου στις 3 μ.μ. και 2 μ.μ. αντιστοίχως κατέβηκαν από το φράκτη με τη βοήθεια ισπανών αξιωματούχων που τους προσέφεραν σκάλες. Μόλις έφτασαν στο έδαφος, συνελήφθησαν από την Guardia, τους έβαλαν χειροπέδες, τους επέστρεψαν πίσω στο Μαρόκο και τους παρέδωσαν στις τοπικές αρχές του Μαρόκου. Οι προσφεύγοντες δεν υποβλήθηκαν σε διαδικασία αναγνώρισης και δεν είχαν την ευκαιρία να εξηγήσουν τις προσωπικές τους περιστάσεις στους υπαλλήλους ή να επικουρούνται από δικηγόρους ή διερμηνείς. Σύμφωνα με πληροφορίες, μεταφέρθηκαν στο αστυνομικό τμήμα Nador, λίγα χιλιόμετρα νότια της Μελίγια. Εκεί φέρεται ότι ζήτησαν, αλλά δεν τους παρασχέθηκε ιατρική βοήθεια πριν μεταφερθούν στη Φέζ, περίπου 300 χιλιόμετρα μακριά, και αφέθηκαν να φροντίσουν για τον εαυτό τους μόνοι τους.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 4 του 4ου Πρωτοκόλλου
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι οι προσφεύγοντες αποτελούσαν μέλη μιας ομάδας αποτελούμενης από πολυάριθμα άτομα που είχαν επιχειρήσει να εισέλθουν στο ισπανικό έδαφος με παράνομη διέλευση χερσαίων συνόρων εκμεταλλευόμενοι τον μεγάλο αριθμό τους και στο πλαίσιο μιας επιχείρησης που είχε προγραμματιστεί εκ των προτέρων. Οι αιτιάσεις των προσφευγόντων βάσει του άρθρου 3 κηρύχθηκαν απαράδεκτες. Οι προσφεύγοντες δεν είχαν εντοπιστεί και δεν είχε αναληφθεί έγγραφη διαδικασία για να εξετάσουν τις προσωπικές τους περιστάσεις. Ως εκ τούτου, η επιστροφή τους στο Μαρόκο υπήρξε μια de facto ατομική αλλά άμεση παράδοση, η οποία διεξήχθη από τους ισπανούς φύλακες των συνόρων .
Όσον αφορά τα συμβαλλόμενα κράτη όπως η Ισπανία, των οποίων τα σύνορα συμπίπτουν με τα εξωτερικά σύνορα του χώρου Σένγκεν, η αποτελεσματικότητα των δικαιωμάτων της Σύμβασης απαιτεί να διαθέτουν τα εν λόγω κράτη πραγματική και αποτελεσματική πρόσβαση στα μέσα νόμιμης εισόδου, ιδίως στα σύνορα για όσους φθάνουν εκεί. Αυτά τα μέσα πρέπει να επιτρέπουν σε όλα τα πρόσωπα που έχουν υποστεί δίωξη να υποβάλουν αίτηση χορήγησης διεθνούς προστασίας, βάσει ιδίως του άρθρου 3 της Σύμβασης (απαγόρευση βασανιστηρίων και απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης), υπό συνθήκες που εξασφαλίζουν ότι η αίτηση υποβάλλεται σε επεξεργασία με τρόπο σύμφωνο με διεθνείς κανόνες, συμπεριλαμβανομένων των κανόνων του Δικαστηρίου. Στις περιπτώσεις που υπήρχαν ρυθμίσεις για την εξασφάλιση του δικαιώματος να ζητείται προστασία δυνάμει της Σύμβασης, και ιδίως του άρθρου 3, με πραγματικό και αποτελεσματικό τρόπο, η ΕΣΔΑ δεν εμποδίζει τα κράτη για την εκπλήρωση της υποχρέωσής τους να ελέγχουν τα σύνορα, να απαιτούν την υποβολή αιτήσεων για τέτοια προστασία στα υπάρχοντα συνοριακά σημεία διέλευσης. Κατά συνέπεια, τα κράτη θα μπορούσαν να αρνούνται την είσοδο στο έδαφός τους αλλοδαπών, συμπεριλαμβανομένων των πιθανών αιτούντων άσυλο, οι οποίοι είχαν αποτύχει χωρίς εύλογους λόγους για να συμμορφωθούν με αυτές τις απαιτήσεις και είχαν επιδιώξει να διασχίσουν τα σύνορα σε διαφορετική θέση, ιδίως, όπως συνέβη εν προκειμένω, εκμεταλλευόμενοι τον μεγάλο αριθμό τους και χρησιμοποιώντας δύναμη.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι το ισπανικό δίκαιο είχε προσφέρει στους προσφεύγοντες διάφορα μέσα για να ζητήσουν την είσοδο στο εθνικό έδαφος. Θα μπορούσαν να έχουν υποβάλει αίτηση για θεώρηση ή για διεθνή προστασία, ιδίως στο σημείο διέλευσης των συνόρων, αλλά και στις διπλωματικές και προξενικές αντιπροσωπείες της Ισπανίας στις αντίστοιχες χώρες προέλευσης ή διέλευσης ή στο Μαρόκο.
Την 1η Σεπτεμβρίου 2014, οι ισπανικές αρχές δημιούργησαν γραφείο για την παραλαβή αιτήσεων ασύλου, που είναι ανοιχτό όλο το 24ωρο, στο διεθνές σημείο διέλευσης Beni Enzar. Ακόμη και πριν από την ημερομηνία αυτή, έχει θεσπιστεί νομική οδός για το σκοπό αυτό σύμφωνα με το άρθρο 21 του Ν. 12/2009. Η κυβέρνηση δήλωσε ότι είχαν υποβληθεί 21 αιτήσεις ασύλου από την 1η Ιανουαρίου έως τις 31 Αυγούστου 2014 στη Μελίλια, συμπεριλαμβανομένων έξι αιτήσεων που υποβλήθηκαν στο συνοριακό σημείο διέλευσης Beni Enzar, με τους αιτούντες άσυλο να συνοδεύονται στη συνέχεια στο αστυνομικό τμήμα Melilla, κάνει μια επίσημη 4 αίτηση. Τα άτομα αυτά προέρχονταν από την Αλγερία, τη Μπουρκίνα Φάσο, το Καμερούν, το Κονγκό, την Ακτή του Ελεφαντοστού και τη Σομαλία.
Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο δεν είχε λόγο να αμφιβάλει ότι ακόμη και πριν από τη σύσταση της ειδικής υπηρεσίας διεθνούς προστασίας στο Beni Enzar την 1η Σεπτεμβρίου 2014, υπήρξε νομική υποχρέωση αποδοχής αιτήσεων ασύλου στο εν λόγω σημείο διέλευσης των συνόρων, και δυνατότητα υποβολής τέτοιων αιτήσεων. Το γεγονός – το οποίο δεν αμφισβητήθηκε από την Κυβέρνηση – ότι μόνο λίγα αιτήματα ασύλου είχαν υποβληθεί στη Beni Enzar πριν από την 1η Σεπτεμβρίου 2014, δεν επέτρεψε να συναχθεί το συμπέρασμα ότι το εναγόμενο κράτος δεν παρέσχε πραγματική και αποτελεσματική πρόσβαση στο εν λόγω σημείο διέλευσης των συνόρων. Κατά την έγγραφη διαδικασία ενώπιον της Ολομέλειας, οι προσφεύγοντες δεν ισχυρίστηκαν ότι προσπάθησαν ποτέ να εισέλθουν στο ισπανικό έδαφος με νόμιμα μέσα. Μόνο στην ακρόαση της Ολομέλειας δήλωσαν ότι επιχείρησαν να προσεγγίσουν τη Beni Enzar αλλά είχαν «κυνηγηθεί από μαροκινούς αξιωματούχους». Εκτός από τις αμφιβολίες σχετικά με τον ισχυρισμό αυτό, λόγω του γεγονότος ότι είχε γίνει πολύ αργά, το Δικαστήριο σημείωσε ότι σε καμία περίπτωση οι προσφεύγοντες δεν υποστήριξαν ότι τα εμπόδια που αντιμετώπισαν ήταν ευθύνη των ισπανικών αρχών.
Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο δεν ήταν πεπεισμένο ότι, κατά τον χρόνο των πραγματικών περιστατικών, οι προσφεύγοντες είχαν τους απαιτούμενους εύλογους λόγους για να μη χρησιμοποιήσουν το σημείο διέλευσης Beni Enzar ώστε να αιτιολογήσουν κατά την απέλαση τους κατά τρόπο ορθό και νόμιμο.
Το άρθρο 4 του Πρωτοκόλλου αριθ. 4 δεν συνεπαγόταν γενική υποχρέωση για ένα συμβαλλόμενο κράτος να φέρει τα πρόσωπα που υπάγονται στη δικαιοδοσία άλλου κράτους εντός της δικής του δικαιοδοσίας. Ακόμα και αν υποτεθεί ότι υπήρχαν δυσκολίες στο να προσεγγίσει φυσικά το σημείο διέλευσης Beni Enzar από την πλευρά του Μαρόκου, δεν υπήρξε ευθύνη της κυβέρνησης που καθιερώθηκε η κατάσταση αυτή. Η διαπίστωση αυτή αρκούσε για να καταλήξει στο Δικαστήριο ότι δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 4 του Πρωτοκόλλου αριθ. 4 στην παρούσα υπόθεση. Εξετάζοντας τις δυνατότητες που ανέφερε η ισπανική κυβέρνηση για πρόσβαση σε ισπανικές πρεσβείες και προξενεία σε περίπτωση υποβολής αίτησης διεθνούς προστασίας, το Δικαστήριο παρατήρησε ότι το ισπανικό προξενείο στο Ναντόρ ήταν μόνο 13,5 χλμ. από το Beni Enzar και, ως εκ τούτου, οι περιφράξεις στις 13 Αυγούστου 2014. Οι προσφεύγοντες οι οποίοι δήλωσαν ότι παρέμειναν στο στρατόπεδο Gurugu για δύο χρόνια (στην περίπτωση του ND) και για ένα έτος και εννέα μήνες (στην υπόθεση NT), θα μπορούσαν εύκολα να ταξιδέψουν εκεί εάν επιθυμούσαν να υποβάλουν αίτηση για διεθνή προστασία. Δεν έδωσαν καμία εξήγηση στο Δικαστήριο σχετικά με το γιατί δεν το είχαν πράξει, ούτε ισχυρίστηκαν ότι είχαν εμποδιστεί να κάνουν χρήση αυτής της δυνατότητας. Τέλος, οι προσφεύγοντες δεν αμφισβήτησαν την πραγματική και αποτελεσματική δυνατότητα υποβολής αίτησης θεώρησης σε άλλες ισπανικές πρεσβείες, είτε στις χώρες καταγωγής τους είτε σε μια από τις χώρες που είχαν ταξιδέψει από το 2012. Στην περίπτωση του ΝΔ, μια ειδική συνθήκη μεταξύ της Ισπανίας και του Μάλι είχε ακόμη τη δυνατότητα να αποκτήσει ειδική θεώρηση εργασίας.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι οι προσφεύγοντες είχαν όντως βρεθεί σε κίνδυνο, συμμετέχοντας στις βόμβες των συνοριακών περιφράξεων της Μελίλιας στις 13 Αυγούστου 2014, εκμεταλλευόμενοι τον μεγάλο αριθμό των ομάδων και χρησιμοποιώντας δύναμη. Δεν χρησιμοποίησαν τις υφιστάμενες νομικές διαδικασίες για την απόκτηση νόμιμης εισόδου στο ισπανικό έδαφος σύμφωνα με τις διατάξεις του κώδικα συνόρων του Σένγκεν σχετικά με τη διέλευση των εξωτερικών συνόρων του χώρου Σένγκεν. Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο έκρινε ότι η έλλειψη ατομικών αποφάσεων απέλασης μπορούσε να αποδοθεί στο γεγονός ότι οι προσφεύγοντες δεν είχαν χρησιμοποιήσει τις επίσημες διαδικασίες εισόδου που υφίσταντο για το σκοπό αυτό και ότι συνεπώς ήταν συνέπεια της συμπεριφοράς τους.
Συνεπώς, έκρινε ομόφωνα δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 4 του Πρωτοκόλλου αριθ. 4.
Άρθρο 13 σε συνδυασμό με το άρθρο 4 του πρωτοκόλλου αριθ. 4
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι το ισπανικό δίκαιο προσέφερε τη δυνατότητα προσφυγής κατά των αποφάσεων απέλασης στα σύνορα, αλλά ότι και οι ίδιοι οι προσφεύγοντες υποχρεώθηκαν να συμμορφωθούν με τους κανόνες για την υποβολή τέτοιας προσφυγής κατά της απέλασης τους.
Στο μέτρο που το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η έλλειψη εξατομικευμένης διαδικασίας για την απέλασης τους οφειλόταν στη συμπεριφορά των προσφευγόντων να τεθούν σε παράνομη κατάσταση με διέλευση των δομών προστασίας των συνόρων Melilla στις 13 Αυγούστου 2014, ως μέλη ενός μεγάλου γκρουπ και σε μη εξουσιοδοτημένο σημείο, δεν θα μπορούσε να καταστήσει καθυστερημένο το αρμόδιο κράτος υπεύθυνο για την απουσία νομικής προσφυγής στη Μελίλια που θα τους επέτρεπε να αμφισβητήσουν την απόφαση αυτή.
Στο μέτρο που η καταγγελία των προσφευγόντων σχετικά με τους κινδύνους που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν στη χώρα προορισμού, το Μαρόκο, είχε απορριφθεί κατά την έναρξη της διαδικασίας, όταν η καταγγελία του άρθρου 3 είχε κηρυχθεί απαράδεκτη, η έλλειψη ενός τέτοιου μέτρου δεν αποτελεί από μόνο του παραβίαση του άρθρου 13.
Το Δικαστήριο έκρινε ομόφωνα ότι δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 13 της Σύμβασης σε συνδυασμό με το άρθρο 4 του Πρωτοκόλλου αριθ. 4.
Ο δικαστής Pejchal εξέφρασε μια σύμφωνη γνώμη. Ο δικαστής Koskelo εξέφρασε μια εν μέρει αντίθετη άποψη. Οι γνώμες αυτές επισυνάπτονται στην απόφαση.(επιμέλεια echrcaselaw.com).
