Η δημόσια δήλωση εισαγγελέα για ενοχή παραβίασε το τεκμήριο αθωότητας. Απαγόρευση επικοινωνίας κρατούμενου με συγγενείς. Παραβίαση ιδιωτικής ζωής

ΑΠΟΦΑΣΗ

Mirgadirov κατά Αζερμπαϊτζάν και Τουρκίας της 17.09.2020  (αρ. προσφ.  62775/14)

βλ. εδώ 

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Δικαστικός έλεγχος νομιμότητας προσωρινής κράτησης, τεκμήριο αθωότητας και δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής κρατουμένου.

Ο προσφεύγων, πολιτικός δημοσιογράφος και πολιτικός αναλυτής, συνελήφθη  και κρατήθηκε επιστρέφοντας στην χώρα καταγωγής του το Αζερμπαϊτζάν, μετά από την απέλαση του από την Τουρκία.

Κατηγορήθηκε για εσχάτη προδοσία για φερόμενη παροχή μυστικών πληροφοριών σε Αρμένιους πράκτορες. Καταδικάστηκε σε ποινή κάθειρξης  6 ετών.

Κρατήθηκε προσωρινά για 16 ώρες χωρίς δικαστική απόφαση. Κατά την διάρκεια της προσωρινής κράτησης, δεν του επιτράπηκε η επαφή με την οικογένεια του πλην του δικηγόρου του. Ο Εισαγγελέας προέβη σε δημόσια  δήλωση τον Ιούλιο του 2014 από που άφηνε την εντύπωση χωρίς αμφιβολία ότι είχε  την πεποίθηση  ότι ο προσφεύγων είχε διαπράξει το αδίκημα της προδοσίας.

Ο προσφεύγων άσκησε καταγγελία κατά των δυο κρατών, για παραβίαση του δικαιώματος στην προσωπική ελευθερία και ασφάλεια, για παραβίαση της ιδιωτικής ζωής και του τεκμηρίου αθωότητας.

Όσον αφορά την προσφυγή κατά Αζερμπαϊτζάν:

α) Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν είχε αποτύχει να παρουσιάσει οποιοδήποτε υλικό που πληροί το ελάχιστο πρότυπο και  θα έπειθε έναν αντικειμενικό παρατηρητή  ότι ο προσφεύγων  ενδέχεται να διέπραξε ποινικό αδίκημά και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 5§1 (γ). Επίσης κρατήθηκε προσωρινά χωρίς δικαστική απόφαση. Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 5§1,

β) Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε επίσης ότι τα εγχώρια Δικαστήρια  δεν είχαν πραγματοποιήσει πραγματική αξιολόγηση της «νομιμότητας» της κράτησής του και δεν απάντησαν σε κανένα προβαλλόμενο ισχυρισμό του προσφεύγοντα. Συνεπώς  διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 5 § 4 ,

γ) Έκρινε επίσης παραβίαση του τεκμηρίου αθωότητας (άρθρο 6§2) λόγω των δηλώσεων του Εισαγγελέα που ουσιαστικά τον κατονόμαζαν ως ένοχο, και

δ) Τέλος διαπίστωσε παραβίαση σεβασμού της ιδιωτικής του ζωής  (άρθρο  8) λόγω της απαγόρευσης επικοινωνίας με τον έξω κόσμο όσο τελούσε υπό κράτηση.

Όσον αφορά την προσφυγή κατά Τουρκίας:

Το Στρασβούργο έκρινε ως απαράδεκτες τις καταγγελίες που αφορούσαν την Τουρκία λόγω μη εξάντλησης των εγχώριων ενδίκων μέσων.

ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

Άρθρο 5§1 και 5§1(γ)

Άρθρο 5§3,

Άρθρο 5§4,

Άρθρο 6§2,

Άρθρο 8

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Ο προσφεύγων, Rauf Habibula oglu Mirgadirov, είναι υπήκοος του Αζερμπαϊτζάν γεννημένος το 1961. Σήμερα ζει στο Thalwil της Ελβετίας.

Κατά τη περίοδο στην οποία ο προσφεύγων, γνωστός δημοσιογράφος, εργαζόταν ως ανταποκριτής για μια εφημερίδα από Αζερμπαϊτζάν στην Τουρκία, οι τουρκικές αρχές τον Απρίλιο του 2014 απέσυραν τα διαπιστευτήριά του και την  άδεια διαμονής και τελικά τον απέλασαν στη χώρα του.

Κατά την άφιξή του στο αεροδρόμιο του Μπακού, τέθηκε υπό κράτηση από πράκτορες του Υπουργείου Εθνικής Ασφάλειας του Αζερμπαϊτζάν  («το MNS»). Δύο ημέρες αργότερα κατηγορήθηκε για υψίστη προδοσία για φερόμενη παροχή μυστικών πληροφοριών σε Αρμένιους πράκτορες.

Τέθηκε υπό κράτηση εν αναμονή της δίκης από τον Απρίλιο του 2014 έως την τον Δεκέμβριο του 2015, οπόταν καταδικάστηκε από το Κακουργιοδικείο του Μπακού, το οποίο τον καταδίκασε σε ποινή κάθειρξης έξι ετών. Τον Μάρτιο του 2016 το Εφετείο του Μπακού ανέστειλε την εκτέλεση της ποινής για πέντε χρόνια και ο ίδιος αποφυλακίστηκε  την ίδια ημέρα.

Κατά τη διάρκεια της προσωρινής  κράτησης τέθηκαν διάφοροι περιορισμοί στον προσφεύγοντα, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος να χρησιμοποιήσει το τηλέφωνο και για να συναντήσει ή να επικοινωνήσει με οποιονδήποτε άλλο εκτός από τους δικηγόρους του. Τα εγχώρια δικαστήρια απέρριψαν τις εφέσεις του κατά της προσωρινής του κράτησης και των περιορισμών.

Τον Ιούλιο του 2014, το MNS και το Γραφείο του Γενικού Εισαγγελέα εξέδωσε δήλωση που ανέφερε, μεταξύ άλλων, ότι ο προσφεύγων είχε παράσχει διάφορα στοιχεία σχετικά με την ασφάλεια του Αζερμπαϊτζάν σε έναν πρώην Υπουργό Εθνικής Ασφάλειας της Αρμενίας.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

Καταγγελίες κατά του Αζερμπαϊτζάν

Άρθρο 5 §§ 1 και 3

Το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο προσφεύγων κατηγορήθηκε για εσχάτη προδοσία μετά από συνάντηση με τον L.B., ο οποίος σύμφωνα με τις αρχές ήταν πράκτορας των αρμενικών μυστικών υπηρεσιών, καθώς και με άλλα άτομα σε διάφορες ημερομηνίες μεταξύ 2008 και 2009. Οι συναντήσεις αυτές πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο διεθνών συνεδρίων στα οποία ο προσφεύγων είχε συμμετάσχει ως πολιτικός αναλυτής και δημοσιογράφος.

Η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν είχε δηλώσει ότι είχε τεθεί υπό κράτηση για εύλογη υποψία διάπραξης ποινικού αδικήματος όπως επιβεβαιώνεται από πληροφορίες και αποδεικτικά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων βιντεοσκοπήσεων των  συναντήσεων του με εκπροσώπους ξένων μυστικών υπηρεσιών και των αποδείξεων παραλαβής χρημάτων από αυτούς. Η κυβέρνηση είχε επίσης αναφερθεί σε διαδικαστικές αποφάσεις που είχαν αποδείξει  ότι οι εισαγγελικές αρχές είχαν σχετικές πληροφορίες και τις είχαν υποβάλει στα δικαστήρια.

Ωστόσο, το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο προσφεύγων δεν είχε κατηγορηθεί για προδοσία εξαιτίας των  συναντήσεών του με τον L.B. και με τρίτους, αλλά λόγω της φερόμενης κατασκοπείας του στην παροχή μυστικών και απόρρητων πληροφοριών μαζί με φωτογραφίες και τεχνικά σχέδια.

Η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν αναφέρθηκε επίσης γενικά σε πληροφορίες και αποδεικτικά στοιχεία που φέρεται να επιβεβαίωσε την ύπαρξη εύλογης υποψίας εναντίον του προσφεύγοντος για υψίστη προδοσία, χωρίς να διευκρινιστεί το περιεχόμενο αυτών των πληροφοριών και αποδεικτικών στοιχείων. Το μοναδικό αποδεικτικό στοιχείο στα οποία αναφέρθηκε ρητά η κυβέρνηση ήταν οι βιντεοσκοπήσεις και η υποτιθέμενη παραλαβή χρημάτων. Ωστόσο, δεν προέκυψε από την πρώτη δικαστική απόφαση σχετικά με την  κράτηση του προσφεύγοντα τον Απρίλιο του 2014 ή οποιαδήποτε μεταγενέστερη απόφαση σχετικά με το ζήτημα ότι κάποιο βίντεο είχε υποβληθεί στα δικαστήρια, δεδομένου ότι οι αποφάσεις τους δεν αναφέρονται σε αυτό το είδος υλικού.

Επιπλέον, καμία από τις αποφάσεις του δικαστηρίου για την παράταση της προσωρινής κράτησης του προσφεύγοντος δεν είχε αναφερθεί στο φερόμενο γεγονός της αλληλογραφίας στο Διαδίκτυο μεταξύ του προσφεύγοντος και του L.B. ως επιβεβαίωση της λογικής υποψίας για προδοσία. Η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν είχε επίσης αποτύχει, ακόμη και στις διαδικασίες ενώπιον του Δικαστηρίου, να παρουσιάσει οποιοδήποτε υλικό που θα έπειθε έναν αντικειμενικό παρατηρητή  ότι ο προσφεύγων  ενδέχεται να διέπραξε ποινικό αδίκημα.

Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το υλικό που παρουσιάστηκε ενώπιον του  δεν πληρούσε τις ελάχιστες απαιτήσεις που όριζε το  άρθρο 5 § 1 (γ) της Σύμβασης για την εύλογη υποψία που απαιτείται όταν ένα άτομο συλλαμβάνεται και η κράτησή του παρατείνεται και συνεπώς υπήρξε παραβίαση αυτής της διάταξης. Δεδομένου του εν λόγω πορίσματος, δεν θεώρησε απαραίτητο να εξετάσει χωριστά την καταγγελία σύμφωνα με το άρθρο 5 § 3.

Από τον φάκελο της υπόθεσης ήταν επίσης σαφές ότι ο προσφεύγων τέθηκε υπό κράτηση για 16 ώρες, από τα μεσάνυχτα  στις 19 Νοεμβρίου έως τις 4 μ.μ. στις 20 Νοεμβρίου 2014, χωρίς καμία δικαστική απόφαση να διατάζει τη κράτησή του. Η κράτηση ήταν επομένως παράνομη και είχε παραβιάσει το άρθρο 5 § 1.

Άρθρο 5 § 4

Ο προσφεύγων υποστήριξε ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν απαντήσει σε κανένα από τα σχετικά επιχειρήματα εναντίον κράτησής του που είχε επανειλημμένα εγείρει. Οι δικηγόροι του δεν είχαν επίσης ενημερωθεί για την ακροαματική διαδικασία του περιφερειακού δικαστηρίου στις 20 Νοεμβρίου 2014. Η κυβέρνηση απέρριψε αυτούς τους ισχυρισμούς.

Το Δικαστήριο σημείωσε ότι τα δικαστήρια είχαν χρησιμοποιήσει σύντομους, ασαφείς και στερεότυπους τύπους για την απόρριψη των καταγγελιών του προσφεύγοντος για την προσωρινή του κράτηση, περιορίζοντας το ρόλο τους στην αυτόματη αποδοχή των προτάσεων της εισαγγελίας. Επομένως, δεν είχαν πραγματοποιήσει πραγματική αξιολόγηση της «νομιμότητας» της κράτησής του και υπήρξε παραβίαση του Άρθρου 5 § 4. Δεν θεώρησε απαραίτητο να εξετάσει χωριστά την καταγγελία σχετικά με την ακρόαση του Νοεμβρίου 2014.

Άρθρο 6 § 2

Το Δικαστήριο έκρινε ότι η δήλωση που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2014 από το MNS και την εισαγγελία δεν έλαβε χώρα  με την απαραίτητη διακριτική ευχέρεια και επιμέλεια και ότι ο συνολικός τρόπος με τον οποίο είχε διατυπωθεί είχε αφήσει στον αναγνώστη χωρίς αμφιβολία, την πεποίθηση  ότι ο προσφεύγων είχε διαπράξει το αδίκημα της προδοσίας. Υπήρξε επομένως παραβίαση του Άρθρου 6 § 2 της Σύμβασης.

Άρθρο 8

Ο προσφεύγων στηρίχθηκε στα άρθρα 8 και 10 στην καταγγελία του σχετικά με τους περιορισμούς που του επιβλήθηκαν κατά τη διάρκεια της προσωρινής κράτησης, αλλά το Δικαστήριο εξέτασε τα ζητήματα που τέθηκαν μόνο βάσει του άρθρου 8.

Αρχικά διαπίστωσε ότι η παρέμβαση στο δικαίωμα του προσφεύγοντος να εγγραφεί και να λαμβάνει κοινωνικοπολιτικές εφημερίδες ή περιοδικά δεν ήταν σύμφωνη με το νόμο κατά την έννοια του άρθρου 8 παράγραφος 2.

Τα μέτρα ισοδυναμούσαν επίσης εκ των πραγμάτων με πλήρη απαγόρευση οποιασδήποτε κοινωνικής επαφής (συναντήσεις, τηλεφωνικές κλήσεις ή αλληλογραφία) με τον έξω κόσμο, πέρα των δικηγόρων του. Ούτε ο  ανακριτής που είχε ζητήσει τους περιορισμούς, ούτε τα δικαστήρια είχαν προβεί σε οποιαδήποτε σχετική αιτιολόγηση για την υποστήριξη τέτοιων σκληρών και συνολικών μέτρων. Η κυβέρνηση είχε επίσης αποτύχει να υποβάλει οποιαδήποτε σχετική εξήγηση για το λόγο που  ήταν απαραίτητο να απομακρυνθεί ο προσφεύγων από την οικογένειά του και τον έξω κόσμο.

Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι λόγοι που έδωσαν οι εγχώριες αρχές υπέρ του περιορισμού των δικαιωμάτων του προσφεύγοντα δεν ήταν σχετικοί και επαρκςίς και υπήρξε παραβίαση του άρθρου 8.

Άρθρο 18 σε συνδυασμό με το άρθρο 5

Ο προσφεύγων υποστήριξε ότι οι περιορισμοί που του επιβλήθηκαν συνδέονταν με την εργασία του ως δημοσιογράφου και πολιτικού αναλυτή. Η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν υποστήριξε ότι οι περιορισμοί δεν είχαν εφαρμοστεί για οποιονδήποτε άλλο σκοπό εκτός από αυτόν που προβλέπεται στο άρθρο 5.

Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι ο προσφεύγων είχε καταγγείλει εν συντομία και γενικά ότι οι εν λόγω περιορισμοί είχαν εφαρμοστεί από την κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν με σκοπό την απομόνωσή του  ως δημοσιογράφου και πολιτικού αναλυτή, από την επαγγελματική του δραστηριότητα. Ωστόσο, είχε αποτύχει να προσδιορίσει τι θα μπορούσε να βρίσκεται πίσω από τους περιορισμούς που του επιβλήθηκαν.

Λαμβάνοντας υπόψη τους ισχυρισμούς του προσφεύγοντος και όλο το υλικό που έχει στη διάθεσή του, το Δικαστήριο δε είχε αμφιβολία ότι η κράτησή του καθώς και η σύλληψή του είχαν επιδιώξει κάποιον απώτερο σκοπό.

Συνεπώς, δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 18 σε συνδυασμό με το άρθρο 5.

Καταγγελίες κατά της Τουρκίας

Άρθρο 5 και άρθρο 10

Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι καταγγελίες του προσφεύγοντος βάσει του άρθρου 5 §§ 1, 2, 3 και 4 ήταν είτε απαράδεκτες  (σύμφωνα με το άρθρο 5 § 3), ότι δεν απαιτείται εξέταση (άρθρο 5 § 4) ή ότι δεν είχε εξαντλήσει τα εγχώρια ένδικα μέσα (καταγγελίες σύμφωνα με το άρθρο 5 §§ 1 και 2 και το άρθρο 10).

Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)

Το Δικαστήριο έκρινε ότι το Αζερμπαϊτζάν έπρεπε να καταβάλει στον προσφεύγοντα 20.000 ευρώ για ηθική βλάβη. (επιμέλεια echrcaselaw.com).