Για τη στοιχειοθέτηση της υπεύθυνης δημοσιογραφίας συνεκτιμάται εκτός από την ακριβή και αξιόπιστη πληροφόρηση που οφείλει να έχει ένας δημοσιογράφος και η συμπεριφορά του. Η μη υπεύθυνη δημοσιογραφία δεν καλύπτεται από την προστασία της ελευθερίας της έκφρασης
ΑΠΟΦΑΣΗ
Zarubin κ.α. κατά Λιθουανίας της 19-12-2019 (αριθ. Προσφ. 69111/17, 69112/17, 69113/17 και 69114/17)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Προστασία δημοσίου συμφέροντος και ελευθερία της έκφρασης. Απέλαση από τη Λιθουανία και απαγόρευση επανεισόδου τεσσάρων Ρώσων δημοσιογράφων που εργάζονταν για το Ρωσικό κρατικό ραδιοτηλεοπτικό φορέα μετά τις ενέργειές τους σε συνέδριο στο Βίλνιους.
Το Δικαστήριο ήταν διατεθειμένο να δεχθεί ότι τα μέτρα εναντίον των προσφευγόντων αποτελούσαν προσβολή του δικαιώματός τους στην ελευθερία έκφρασης σύμφωνα με το άρθρο 10.
Εντούτοις, έκρινε ότι οι αρχές απέδειξαν ότι τα μέτρα ήταν αναγκαία για τη προστασία των συμφερόντων της εθνικής ασφάλειας και αναλογικά. Συγκεκριμένα, η συμπεριφορά των προσφευγόντων στην διάσκεψη – που χαρακτηρίστηκε από τις αρχές ως επιθετική και προκλητική – δεν είχε διεξαχθεί σύμφωνα με τις αρχές της υπεύθυνης δημοσιογραφίας. Η απέλαση των προσφευγόντων δεν είχε διαταχθεί λόγω της διάδοσης οποιωνδήποτε ιδεών, αλλά λόγω των προκλητικών ενεργειών τους. Μη παραβίαση της ΕΣΔΑ.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 10
Άρθρο 6
Άρθρο 4 του 4ου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες, ο Pavel Zarubin, ο Alexander Makarov, ο Andrey Melnikov και ο Alexey Kazakov, είναι Ρώσοι υπήκοοι που γεννήθηκαν το 1981, το 1988, το 1966 και το 1978 αντίστοιχα και ζουν στη Μόσχα.
Οι προσφεύγοντες απασχολούνται όλοι από το ρωσικό κρατικό ραδιοτηλεοπτικό φορέα Rossiya-24. Αυτοί είναι αντιστοίχως ρεπόρτερ, ηχολήπτης, εικονολήπτης και αρχισυντάκτης.
Τον Μάρτιο του 2016 στάλθηκαν στη Λιθουανία για να καλύψουν το Φόρουμ της Ρωσίας του Βίλνιους, γεγονός που συνδιοργανώθηκε από το Υπουργείο Εξωτερικών της Λιθουανίας, το οποίο ασχολήθηκε με διάφορα θέματα σχετικά με τη Ρωσία και συμπεριελάμβανε Ρώσους ακτιβιστές αντιπολίτευσης . Ο εργοδότης είχε αναθέσει στους προσφεύγοντες το καθήκον να καλύψουν τις εκδηλώσεις στο φόρουμ και να πάρουν συνεντεύξεις από τους συμμετέχοντες σε αυτό. Δεν είχαν κάποια διαπίστευση, αλλά απέκτησαν πρόσβαση στους χώρους του Φόρουμ. Τα λιθουανικά μέσα ενημέρωσης στη συνέχεια ανέφεραν ότι προκάλεσαν περιστατικά και αναταραχές.
Το Τμήμα Μετανάστευσης εξέδωσε αποφάσεις για την απέλαση των προσφευγόντων και την απαγόρευση εισόδου τους για ένα έτος. Οι αποφάσεις ανέφεραν πληροφορίες από το υπουργείο Δημόσιας Ασφάλειας της Λιθουανίας ότι άνδρες, εκπρόσωποι του τηλεοπτικού σταθμού Rossiya-24, θα μπορούσαν να αποτελέσουν απειλή για την εθνική ασφάλεια. Επίσης αναφέρθηκαν στις «επιθέσεις» τους κατά τη διάρκεια του Φόρουμ, όπως αναφέρθηκαν από τα τοπικά μέσα ενημέρωσης και καταγράφηκαν από την αστυνομία.
Οι προσφεύγοντες έφυγαν από τη Λιθουανία, αλλά άσκησαν έφεση κατά των αποφάσεων απέλασης. Υποστήριξαν ότι άσκησαν ειρηνικά το δημοσιογραφικό τους έργο, επιδιώκοντας να πάρουν συνέντευξη και να κινηματογραφήσουν το Φόρουμ αλλά ότι είχαν επιτεθεί από ορισμένους από τους διοργανωτές και τους συμμετέχοντες στη διάσκεψη.
Συγκεκριμένα, είχαν παρεμποδιστεί να πάρουν συνέντευξη από τον γνωστό ακτιβιστή Garry Kasparov.
Οι εφέσεις των προσφευγόντων απορρίφθηκαν τόσο από το περιφερειακό διοικητικό δικαστήριο του Βίλνιους όσο και από το Μάρτιο του 2017, από το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο.
Το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο διαπίστωσε ειδικότερα ότι η δημοσιογραφική ομάδα βρισκόταν εκεί χωρίς τα απαραίτητα διαπιστευτήρια και είχαν αποκτήσει πρόσβαση στο χώρο του Φόρουμ με απατηλές ενέργειες, γεγονός που προκάλεσε επεισόδια με τους φρουρούς ασφαλείας. Στο περιστατικό με τον κ. Kasparov, οι προσφεύγοντες είχαν χρησιμοποιήσει κινητά τηλέφωνα και όχι κάποιο επαγγελματικό εξοπλισμό, αποδεικνύοντας ότι δεν είχαν την πρόθεση να συγκεντρώσουν πληροφορίες, αλλά να προβούν σε προκλητικές ενέργειες.
Επιπλέον, οι διεθνείς εκθέσεις έδειξαν ισχυρή συσχέτιση μεταξύ της ρωσικής κυβέρνησης και των ρωσικών κρατικών μέσων ενημέρωσης. Ως εκ τούτου, το δικαστήριο έκρινε ότι οι διαθέσιμες στο κοινό πληροφορίες μαζί με απόρρητες πληροφορίες από το Τμήμα Κρατικής Ασφαλείας, στις οποίες τα δικαστήρια είχαν πλήρη πρόσβαση, ήταν επαρκείς λόγοι για να θεωρήσουν ότι οι προσφεύγοντες αποτελούσαν απειλή για την εθνική ασφάλεια.
Τέλος, τα δικαστήρια και στους δύο βαθμούς δικαιοδοσίας τόνισαν ότι η απέλαση των προσφευγόντων δεν είχε διαταχθεί λόγω της διάδοσης οποιωνδήποτε ιδεών αλλά λόγω των προκλητικών ενεργειών τους. Διαπίστωσαν επίσης ότι τα μέτρα δεν εμπόδισαν τους προσφεύγοντες να λάβουν ή να προσκομίσουν οποιεσδήποτε πληροφορίες, και ότι, εν πάση περιπτώσει, η ελευθερία έκφρασης δεν ήταν απεριόριστο δικαίωμα και θα μπορούσε να περιορίζεται από την προστασία άλλων σημαντικών συμφερόντων.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 6 § 1
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η καταγγελία που υποβλήθηκε βάσει της διάταξης αυτής είναι απαράδεκτη καθώς είχε προηγουμένως κρίνει ότι οι αποφάσεις σχετικά με την είσοδο, τη διαμονή ή την απέλαση αλλοδαπών δεν αφορούσαν την αναγνώριση των πολιτικών δικαιωμάτων του προσφεύγοντος ή την ποινική δίωξη.
Άρθρο 10
Οι προσφεύγοντες ισχυρίστηκαν ότι είχαν απελαθεί από τη Λιθουανία και ότι τους είχε απαγορευτεί η είσοδος στη χώρα λόγω της εργασίας τους ως δημοσιογράφοι. Δηλώνουν ότι είχαν ενεργήσει με σεβασμό στο φόρουμ και δεν είχαν ξεπεράσει τα όρια της αποδεκτής δημοσιογραφικής δραστηριότητας.
Το Δικαστήριο εξέφρασε αμφιβολίες ως προς το αν το άρθρο 10 εφαρμόζεται στην περίπτωση των προσφευγόντων: οι αρχές διέταξαν την απέλαση τους λόγω επιθετικών και προκλητικών ενεργειών και όχι για τις απόψεις, δηλώσεις ή δημοσιεύσεις τους. Ωστόσο, δεν εξέδωσε οριστική απόφαση επί του θέματος, καθώς ούτως ή άλλως θεώρησε την ένσταση απαράδεκτη.
Παρατήρησε ότι τα μέτρα που ελήφθησαν εναντίον των προσφευγόντων βασίστηκαν στο γεγονός ότι αποτελούσαν απειλή για την εθνική ασφάλεια λόγω της συμπεριφοράς τους στο φόρουμ. Συγκεκριμένα, οι εγχώριες αρχές είχαν καθορίσει ότι οι προσφεύγοντες είχαν λάβει εντολή από τον εργοδότη τους να συγκεντρώσουν πληροφορίες σχετικά με εξέχοντες Ρώσους ακτιβιστές της αντιπολίτευσης που συμμετείχαν στο φόρουμ. Δεν είχαν λάβει ή προσπαθήσει να λάβουν πιστοποίηση, αλλά είχαν αποκτήσει πρόσβαση στους χώρους της εκδήλωσης με απατηλές ενέργειες και είχαν έρθει σε αντιπαράθεση με τους φύλακες και τους συμμετέχοντες. Παρά το γεγονός ότι η αστυνομία ενημερώθηκε, την επόμενη μέρα είχαν επιχειρήσει να βιντεοσκοπήσουν τους συμμετέχοντες από κινητό τηλέφωνο, και υπήρχαν πληροφορίες ότι είχαν πιθανώς προγραμματίσει να προκαλέσουν άλλο ένα συμβάν την τελευταία ημέρα του Φόρουμ.
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι οι εγχώριες αρχές είχαν το δικαίωμα να ορίσουν τα δικά τους εθνικά συμφέροντα αλλά κατά την εξέταση των περιπτώσεων παρέμβασης στο δικαίωμα στην ελευθερία έκφρασης το Δικαστήριο έλαβε υπόψη το δίκαιο χαρακτήρα των σχετικών διαδικασιών.
Σημείωσε ότι τα αποδεικτικά στοιχεία στην υπόθεση των προσφευγόντων περιείχαν διαβαθμισμένες πληροφορίες από τις υπηρεσίες ασφαλείας. Ωστόσο, τα εθνικά δικαστήρια είχαν πλήρη πρόσβαση στις πληροφορίες αυτές, πράγμα το οποίο επιπλέον ότι δεν ήταν αποφασιστικής σημασίας, όπως επιβεβαιώθηκε από το δημοσίως διαθέσιμο υλικό. Το Δικαστήριο ήταν ικανοποιημένο – ότι τα δικαστήρια δεν βασίστηκαν σε αποφασιστικό σημείο σε διαβαθμισμένες πληροφορίες και ότι οι προσφεύγοντες είχαν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν τους πραγματικούς λόγους για τις αποφάσεις εναντίον τους.
Δεν υπήρχε τίποτα στο φάκελο της υπόθεσης που να δείχνει ότι τα δικαστήρια είχαν υποπέσει σε σφάλμα στην εκτίμησή τους ή είχαν εφαρμόσει τον νόμο με αυθαίρετο τρόπο, επομένως το Δικαστήριο δεν είχε λόγους να διαφωνήσει με το πόρισμά τους ότι η απαγόρευση απέλασης και εισόδου ήταν αναγκαία για λόγους εθνικής ασφάλειας.
Οι αρχές είχαν επίσης ενεργήσει κατά τρόπο ανάλογο: δεν απαγορεύτηκε στους προσφεύγοντες να προβούν σε δηλώσεις ή να διαδώσουν δηλώσεις σχετικά με το Φόρουμ, παρά μόνο είχαν απελαθεί και τους απαγορεύτηκε η είσοδός τους στη χώρα λόγω επιθετικών και προκλητικών ενεργειών. Τα δικαστήρια είχαν επίσης εξετάσει το ζήτημα της αναλογικότητας και είχαν σταθμίσει τα διακυβευόμενα συμφέροντα.
Τέλος, το Δικαστήριο επανέλαβε ότι η προστασία που παρέχει το άρθρο 10 στους δημοσιογράφους υπόκειται στην προϋπόθεση ότι ενήργησαν με καλή πίστη, προκειμένου να παρέχουν ακριβείς και αξιόπιστες πληροφορίες σύμφωνα με τις αρχές της υπεύθυνης δημοσιογραφίας. Αυτό δεν περιοριζόταν μόνο στο περιεχόμενο, αλλά και στη συμπεριφορά του δημοσιογράφου. Στην υπό κρίση υπόθεση, το Δικαστήριο δεν μπόρεσε να δεχθεί ότι οι συμπεριφορές των προσφευγόντων ήταν συμβατή με την έννοια της υπεύθυνης δημοσιογραφίας.
Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι εθνικές αρχές απέδειξαν ότι τα μέτρα κατά των προσφευγόντων ήταν αναγκαία προς το συμφέρον της εθνικής ασφάλειας και είχαν επιδιώξει νόμιμο στόχο. Επομένως, η καταγγελία ήταν προδήλως αβάσιμη και έπρεπε να απορριφθεί ως απαράδεκτη.
Άρθρο 4 του 4ου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου
Το Δικαστήριο επεσήμανε ότι, σύμφωνα με τη νομολογία του, η έννοια αυτής της διάταξης της Σύμβασης θα έπρεπε να νοείται ως οποιοδήποτε μέτρο που αναγκάζει αλλοδαπούς ως ομάδα να εγκαταλείψουν μια χώρα, εκτός εάν τέτοιο μέτρο λήφθηκε με βάση μια λογική και αντικειμενική εξέταση της υπόθεσης του κάθε ατόμου.
Διαπίστωσε ότι, μολονότι οι διαταγές κατά των προσφευγόντων χρησιμοποίησαν ουσιαστικά την ίδια διατύπωση, αυτό δεν σημαίνει ότι οι μεμονωμένες καταστάσεις τους δεν είχαν εξεταστεί. Πράγματι, οι προσφεύγοντες είχαν καταφτάσει ως ομάδα, είχαν ενεργήσει μαζί με κοινό σκοπό και οι πράξεις τους ήταν συντονισμένες.
Οι προσφεύγοντες είχαν επίσης τη δυνατότητα να υποβάλουν επιχειρήματα κατά των αποφάσεων, οι οποίες είχαν εξεταστεί επαρκώς από τις αρχές. Το Δικαστήριο δεν βρήκε κανένα λόγο να διαφωνήσει με τα πορίσματα των εγχωρίων δικαστηρίων. Επομένως, η υπόθεση αυτή δεν μπορεί να συγκριθεί με εκείνη που σχετίζονταν με εκδιώξεις μεγάλων ομάδων αλλοδαπών χωρίς να εξετάσει την ατομική κατάσταση των προσφευγόντων. Η καταγγελία αυτή ήταν επίσης προδήλως αβάσιμη και απαράδεκτη.
Λοιπά άρθρα
Το Δικαστήριο δεν μπορούσε να διαπιστώσει παραβίαση των καταγγελιών των προσφευγόντων βάσει του άρθρου 13, Άρθρο 14 ή το άρθρο 18 και τις απέρριψε ως προδήλως αβάσιμη.
