Η απαγόρευση του ισλαμικού πέπλου σε δημόσιους χώρους και η εξισορρόπηση θεμελιωδών δικαιωμάτων σε μία δημοκρατική κοινωνία

ΑΠΟΦΑΣΗ

Dakir κατά Βελγίου της 11-07-2017 (αριθμ. προσφ. 4619/12)

βλ. εδώ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η προσφεύγουσα, γεννήθηκε και ζει στο Βέλγιο. Τον Ιούνιο του 2008 οι δήμοι Pepinster, Dison και Verviers με νόμο απαγόρευσαν  τα ενδύματα ή τα ρούχα  που έκρυβαν το πρόσωπο όλες τις ώρες, σε όλους τους δημόσιους χώρους.

Τον Αύγουστο του 2008, η προσφεύγουσα, η οποία ήταν μουσουλμάνα, και με δική της πρωτοβουλία αποφάσισε να φορέσει niqab – ένα πέπλο που καλύπτει όλο το πρόσωπο εκτός από τα μάτια – και προσέφυγε στο Συμβούλιο του Κράτους με σκοπό να αρθεί η απαγόρευση. Ισχυρίστηκε, μεταξύ άλλων, ότι η νομική διάταξη αναφέρονταν αποκλειστικά στο ισλαμικό πέπλο που φορούσε και ότι η απαγόρευση συνιστούσε παρέμβαση στα δικαιώματα που διασφαλίζονται στα άρθρα 8, 9, 10 και 14 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Το Δικαστήριο απέρριψε ως απαράδεκτη την προσφυγή της.

Η προσφεύγουσα κατέφυγε στο ΕΔΔΑ, που έκρινε ότι η απαγόρευση θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι είναι ανάλογη προς τον επιδιωκόμενο στόχο, ήτοι τη διατήρηση των συνθηκών διαβίωσης ως στοιχείο της «προστασίας των δικαιωμάτων και των ελευθεριών τρίτων» και απεφάνθη ότι ο επίδικος περιορισμός μπορούσε να θεωρηθεί ως «αναγκαίος σε μια δημοκρατική κοινωνία». Μη παραβίαση των άρθρων 8 και 9 της Σύμβασης.

Το Στρασβούργο  όμως έκρινε  ότι η απόφαση του Συμβουλίου του Κράτους να κηρύξει την προσφυγή απαράδεκτη ήταν υπερβολικά τυπολατρική και κατά συνέπεια, έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 6 § 1 της Σύμβασης.

ΔΙΑΤΑΞΗ

Άρθρο 8

Άρθρο 9

Άρθρο 6 παρ. 1

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Η προσφεύγουσα, Fouzia Dakir, είναι υπήκοος του Βελγίου, η οποία γεννήθηκε το 1977 και ζει στο Dison (Βέλγιο). Τον Ιούνιο του 2008 οι δήμοι Pepinster, Dison και Verviers υιοθέτησαν νομοσχέδιο, σύμφωνα με τον οποίο στο άρθρο 113^α, δεν επιτρέπονταν τα ενδύματα ή τα ρούχα να κρύβουν το πρόσωπο όλες τις ώρες, σε όλους τους δημόσιους χώρους.

Τον Αύγουστο του 2008, η κα Dakir, η οποία ήταν μουσουλμάνα, και με δική της πρωτοβουλία αποφάσισε να φορέσει niqab (ένα πέπλο που καλύπτει όλο το πρόσωπο εκτός από τα μάτια) και προσέφυγε στο Συμβούλιο του Κράτους με σκοπό να αρθεί η απαγόρευση. Ισχυρίστηκε, μεταξύ άλλων, ότι η νομική διάταξη αναφέρονταν αποκλειστικά στο ισλαμικό πέπλο που φορούσε και ότι η απαγόρευση συνιστούσε παρέμβαση στα δικαιώματα που διασφαλίζονται στα άρθρα 8, 9, 10 και 14 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Η ίδια υποστήριξε ότι η επέμβαση δεν είχε νόμιμο στόχο, καθώς ο κοσμικός χαρακτήρας δεν αποτελούσε συνταγματική αρχή και η ενδυμασία του πέπλου δεν θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο γενικής απαγόρευσης. Τον Ιούνιο του 2011 το Συμβούλιο του Κράτους απέρριψε την υπόθεση λόγω παραβάσεως της προϋποθέσεως περί του παραδεκτού.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ….

Τα άρθρα 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής) και 9 (δικαίωμα στην ελευθερία της σκέψης, συνείδησης ​​και θρησκείας)

Το Δικαστήριο υπενθύμισε, πρώτον, ότι η προσβαλλόμενη απαγόρευση είχε νομική βάση – τη κοινή νομοθεσία που υιοθέτησαν οι δήμοι της περιοχής Vesdre – και έτσι πληρούσε τα κριτήρια που ορίζει η νομολογία σχετικά με τα άρθρα 8 και 9 της Σύμβασης.

Δεύτερον, όπως και στην περίπτωση S.A.S. κατά Γαλλίας, το Δικαστήριο έκρινε ότι ο στόχος της εξασφάλισης της τήρησης των ελάχιστων απαιτήσεων εντός της κοινωνικής ζωής θα μπορούσε να χαρακτηριστεί τρόπος προστασίας των δικαιωμάτων και ελευθεριών τρίτων και ότι η προσβαλλόμενη απαγόρευση θα μπορούσε να δικαιολογείται από την αρχή της συμβίωσης σε μια κοινωνία. Τρίτον, το Δικαστήριο ανέφερε ότι, λόγω της άμεσης και συνεχούς επαφής με τις ζωτικές δυνάμεις των χωρών τους, οι κρατικές αρχές ήταν καταρχήν σε καλύτερη θέση από ένα διεθνές δικαστήριο να αξιολογήσουν τις τοπικές ανάγκες και συνθήκες. Σε θέματα γενικής πολιτικής, επί των οποίων οι απόψεις εντός μιας δημοκρατικής κοινωνίας θα μπορούσαν ευλόγως να διαφέρουν, ο ρόλος του εγχώριου διαμορφωτή πολιτικής έχει ιδιαίτερο βάρος. Όσον αφορά το άρθρο 9 της Σύμβασης, το κράτος πρέπει, κατ’ αρχήν, να έχει ευρύ περιθώριο εκτιμήσεως ώστε να αποφανθεί κατά πόσον και σε ποιο βαθμό ένας περιορισμός του δικαιώματος της έκφρασης της θρησκείας ή των πεποιθήσεων ήταν «αναγκαίος».

Εν προκειμένω, το βελγικό κράτος είχε την πρόθεση να αντιμετωπίσει, εγκρίνοντας τις προσβαλλόμενες διατάξεις τις πρακτικές τις οποίες το κράτος θεωρεί ασυμβίβαστες ως προς τη βέλγικη κοινωνία, σύμφωνα με τους βασικούς κανόνες της κοινωνικής επικοινωνίας και, γενικότερα, με τη δημιουργία ανθρώπινων σχέσεων που ήταν απαραίτητες στη διαβίωση εντός της κοινωνίας. Το κράτος επιδίωξε να προστατεύσει την αρχή της αλληλεπίδρασης μεταξύ των ατόμων, αρχή η οποία ήταν κατά την άποψή του, ουσιώδους σημασίας για τη λειτουργία μιας δημοκρατικής κοινωνίας. Από αυτή την προοπτική, και σε παρόμοια υπόθεση με αυτή που είχε προηγουμένως εξεταστεί στη Γαλλία (S.A.S. κατά Γαλλίας), φαίνεται ότι το ερώτημα κατά πόσον πρέπει ή όχι να επιτρέπεται το νικάμπ σε δημόσιους χώρους αποτελεί επιλογή της κοινωνίας. Επιπλέον, ενώ ήταν αλήθεια ότι το πεδίο εφαρμογής της απαγόρευσης ήταν ευρύ, καθώς αναφέρονταν σε όλους τους δημόσιους χώρους που είχε πρόσβαση το κοινό, οι προσβαλλόμενες διατάξεις δεν εμπόδιζαν κανέναν να φορέσει οποιοδήποτε ένδυμα ή είδους ρουχισμού- με ή χωρίς θρησκευτική ελευθερία-το οποίο όμως δεν θα απέκρυπτε το πρόσωπο. Τέλος, δεν υπήρχε συναίνεση μεταξύ των κρατών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης σχετικά με το κατά πόσον πρέπει ή όχι να υπάρξει γενική απαγόρευση πέπλου(νικάμπ) το οποίο καλύπτει ολόκληρο το πρόσωπο σε δημόσιους χώρους, γεγονός που δικαιολογούσε, κατά τη γνώμη του Δικαστηρίου, την ύπαρξη σημαντικού περιθωρίου ελιγμού στο κράτος («ένα πολύ μεγάλο περιθώριο εκτίμησης»).

Ως εκ τούτου, το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η απαγόρευση που επιβάλλεται από το κοινό δίκαιο των δήμων της περιοχής Vesdre, θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι είναι ανάλογη προς τον επιδιωκόμενο στόχο, ήτοι τη διατήρηση των συνθηκών διαβίωσης ως στοιχείο της «προστασίας των δικαιωμάτων και των ελευθεριών τρίτων». Κατά συνέπεια, έκρινε ότι ο επίδικος περιορισμός μπορούσε να θεωρηθεί ως «αναγκαίος σε μια δημοκρατική κοινωνία» και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρξε παραβίαση των άρθρων 8 και 9 της Σύμβασης.

Το άρθρο 6 § 1 (δικαίωμα πρόσβασης σε δικαστήριο) και το άρθρο 13 (δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής)

Το Συμβούλιο του κράτους απέρριψε την προσφυγή της κας Dakir με το σκεπτικό ότι βασίστηκε αποκλειστικά στο άρθρο 113α του νόμου, χωρίς να γίνεται αναφορά στο άρθρο 113.

Το Δικαστήριο σημείωσε ότι το άρθρο 113 θα μπορούσε να θεωρηθεί ως γενική διάταξη και ότι το άρθρο 113^α αντιπροσώπευε τον τρόπο εφαρμογής του. Οι εν λόγω δήμοι χρησιμοποίησαν το άρθρο 113bis του νομοσχεδίου επειδή έκριναν ότι το άρθρο 113 ήταν ανεπαρκές στην απαγόρευση της χρήσης της Burqa. Σημείωσε επίσης ότι οι παρατηρήσεις επί της ουσίας που διατύπωσε η κα Dakir είχαν αναλυθεί με  τεκμηριωμένο και δομημένο τρόπο και είχαν ιδιαίτερη σημασία και εξετάστηκαν και συζητήθηκαν στο πλαίσιο της γραπτής διαδικασίας ενώπιον του Συμβουλίου του Κράτους.

Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο έκρινε ότι η απόφαση του Συμβουλίου του Κράτους να κηρύξει την προσφυγή απαράδεκτη ήταν υπερβολικά τυπολατρική και φορμαλιστική και ότι η πρόσβαση της κας Dakir στο Συμβούλιο του Κράτους περιορίστηκε σε τέτοιο βαθμό, ώστε να διαταράξει τη δίκαιη ισορροπία που έπρεπε να επιτευχθεί μεταξύ, αφενός της επιθυμίας εξασφάλισης επίσημης διαδικασίας προσφυγής στα δικαστήρια και, αφετέρου, του δικαιώματος πρόσβασης στα δικαστήρια. Κατά συνέπεια, έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 6 § 1 της Σύμβασης.

Το Δικαστήριο έκρινε ότι το Βέλγιο όφειλε να καταβάλει στην κα Dakir 800 ευρώ για έξοδα και δαπάνες.