Η προστασία της ιδιωτικής ζωής των δημοσίων προσώπων από βαριές κατηγορίες που αναρτήθηκαν στο Instagram
ΑΠΟΦΑΣΗ
Egill Einarsson κατά Ισλανδίας της 7.11.2017 (αρ. 24703/15)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ο προσφεύγων που είναι δημόσιο πρόσωπο (συγγραφέας) κατηγορήθηκε για βιασμό και για σεξουαλικό αδίκημα. Οι Εισαγγελείς έθεσαν τις υποθέσεις στο αρχείο γιατί δεν υπήρχαν αποδεικτικά στοιχεία για τα αδικήματα αυτά. Ένας πολίτης στο Instagram ανέγραψε για τον προσφεύγοντα «fuck you bastard βιαστή». Ο προσφεύγων υπέβαλε μήνυση σε βάρος του για δυσφήμιση. Τα εθνικά δικαστήρια απέρριψαν τους ισχυρισμούς τους εκτιμώντας ότι η φράση αυτή ήταν αξιολογική κρίση και δεν τον είχε δυσφημίσει. Το Δικαστήριο του Στρασβούργου υπογράμμισε ότι το άρθρο 8 έπρεπε να ερμηνεύεται ότι ακόμη και τα δημόσια πρόσωπα δεν πρέπει να ανεχτούν να κατηγορούνται για βίαιες πράξεις χωρίς οι εν λόγω δηλώσεις να υποστηρίζονται από γεγονότα. Διαπίστωσε δε παράβαση της ιδιωτικής ζωής του προσφεύγοντος δεδομένου ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν κατάφεραν να επιτύχουν την απαιτούμενη δίκαιη ισορροπία μεταξύ των αντικρουόμενων δικαιωμάτων του προσφεύγοντος και του αναγράψαντος την φράση στο Instagram σύμφωνα με το άρθρο 8 και το άρθρο 10 αντίστοιχα.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 8
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η υπόθεση αφορά μια καταγγελία από τον Ισλανδό υπήκοο Egill Einarsson, σχετικά με μια απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου, στην οποία η έκφραση «fuck you bastard βιαστή» στο Instagram δεν τον είχε δυσφημίσει. Οι εισαγγελείς είχαν προηγουμένως απορρίψει τις κατηγορίες εναντίον του για βιασμό και σεξουαλικό αδίκημα.
Ο κ. Einarsson, γεννημένος το 1980, ήταν τότε γνωστός συγγραφέας blog, άρθρων και βιβλίων, ο οποίος είχε μάλιστα εμφανιστεί και στην τηλεόραση. Κατηγορήθηκε για βιασμό το 2011 και στις αρχές του 2012 ότι διέπραξε άλλο σεξουαλικό αδίκημα λίγα χρόνια νωρίτερα. Οι εισαγγελείς έθεσαν τις υποθέσεις στο αρχείο ελλείψει αποδεικτικών στοιχείων. Τον Νοέμβριο του 2012 ο κ. Einarsson έδωσε μια συνέντευξη σε ένα τοπικό περιοδικό, το οποίο συμπεριέλαβε την εικόνα του στην πρώτη σελίδα και τα σχόλιά του σχετικά με τη κατηγορία βιασμού. Δήλωσε πολλές φορές ότι οι εν λόγω κατηγορίες ήταν ψευδείς.
Την ίδια ημέρα με τη συνέντευξη, ο X δημοσίευσε μια τροποποιημένη έκδοση της φωτογραφίας του κ. Einarsson από το περιοδικό στο Instagram, συνοδευόμενη από τη λεζάντα «fuck you bastard βιαστή». Ο Χ είχε αλλάξει την εικόνα ζωγραφίζοντας έναν ανάποδο σταυρό στο μέτωπο του κ. Einarsson και γράφοντας «ηττημένος» σε όλο του το πρόσωπό.
Ο δικηγόρος του κ. Einarsson έγραψε στον Χ ζητώντας του να αποσύρει τη δήλωση, να ζητήσει συγνώμη από τα ΜΜΕ και να πληρώσει αποζημίωση. Ο δικηγόρος του Χ απάντησε σε μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ότι ο X δεν είχε διανείμει την εικόνα στο διαδίκτυο καθώς δημοσιεύθηκε σε μια κλειστή ομάδα στο Instagram και είχε διανεμηθεί από άλλους. Το email έλεγε επίσης ότι ο X λυπόταν και ότι η εικόνα είχε μοιραστεί χωρίς τη συγκατάθεσή του και χωρίς να το γνωρίζει.
Ο κ. Einarsson κίνησε τις διαδικασίες δυσφήμησης ενώπιον του περιφερειακού δικαστηρίου του Ρέικιαβικ τον Δεκέμβριο του 2012, επιδιώκοντας την τιμωρία του Χ σύμφωνα με τον Ποινικό Κώδικα για την τροποποίηση της εικόνας και τη δημοσίευσή της στο Instagram με το σχόλιο. Ζήτησε επίσης τα λόγια στη λεζάντα να διαγραφούν και να δοθεί από τον Χ αποζημίωση.
Το Επαρχιακό Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα του κ. Einarsson τον Νοέμβριο του 2013, απόφαση η οποία επικυρώθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο ένα χρόνο αργότερα. Το Ανώτατο Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι παρατηρήσεις του Χ δεν ήταν δήλωση πραγματικότητας, αλλά μια εκτίμηση και γνώμη η οποία δεν ήταν δυσφημιστική. Αποφάνθηκε ότι οι λέξεις έπρεπε να εξεταστούν στο πλαίσιο μιας δημόσιας συζήτησης που υποκίνησε νωρίτερα ο κ. Einarsson.
Βασιζόμενος στο άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής), ο κ. Einarsson διαμαρτύρεται σχετικά με την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου, η οποία λέει ότι θα μπορούσε να χαρακτηριστεί βιαστής χωρίς να είναι κατηγορούμενος ή να έχει καταδικαστεί για ένα τέτοιο έγκλημα και χωρίς να μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η ουσία της υπόθεσης ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων ήταν κατά πόσο η έκφραση «fuck you bastard βιαστή» αποτέλεσε αξιολογική κρίση ή πραγματικό γεγονός. Τα εγχώρια δικαστήρια διαπίστωσαν ότι οι παρατηρήσεις αποτελούσαν αξιολογική κρίση όταν λαμβάνονταν υπόψη «σε ένα ευρύτερο πλαίσιο», αναφερόμενοι σε ένα «αδυσώπητο δημόσιο διάλογο» που είχε υποκινήσει ο κ. Einarsson όταν είχε κάνει σχόλια στη συνέντευξη που δόθηκε στο περιοδικό για τις κατηγορίες σχετικά με τις σεξουαλικές αδικίες εναντίον του.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι η λέξη «βιαστής» ήταν αντικειμενική και πραγματική και ότι ένας ισχυρισμός περί βιασμού μπορούσε να αποδειχθεί. Αν και δεν απέκλειε την πιθανότητα με βάση τα συμφραζόμενα, να ταξινομηθεί ως αξιολογική κρίση, τα συμφραζόμενα στοιχεία που οδηγούν σε ένα τέτοιο συμπέρασμα έπρεπε να είναι πειστικά όταν επρόκειτο για τη λέξη «βιαστής».
Το ΕΔΔΑ παρατήρησε ότι τα εθνικά δικαστήρια στην απόφασή τους βασίστηκαν κυρίως στην συμμετοχή του κ. Einarsson σε δημόσιο διάλογο ως το σχετικό πλαίσιο για το σχόλιο του στο Instagram και τη διαπίστωσή τους ότι η δήλωση ήταν αξιολογική κρίση. Εντούτοις, τα εθνικά δικαστήρια δεν έλαβαν υπόψη τη χρονολογία των εν λόγω γεγονότων: Οι διαδικασίες για ένα από τον ισχυρισμό των σεξουαλικών αδικημάτων είχαν σταματήσει μόλις μία εβδομάδα πριν από το σχόλιο στο Instagram. Αυτό σήμαινε ότι το πραγματικό πλαίσιο της δήλωσης ήταν η ποινική διαδικασία στην οποία ήταν κατηγορούμενος ο κ. Einarsson για την πράξη στην οποία αναφέρεται το σχόλιο στο Instagram, αλλά η οποία είχε τεθεί στο αρχείο λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν έλαβαν υπόψη σχετικά και επαρκή στοιχεία για να δικαιολογήσουν το συμπέρασμά τους ότι οι αμφισβητούμενες παρατηρήσεις ήταν αξιολογική κρίση. Ακόμη και αν υποτεθεί ότι το Δικαστήριο δέχθηκε το συμπέρασμα αυτό, σημείωσε ότι, σύμφωνα με τη νομολογία του, η δήλωση θα χρειαζόταν επαρκή βάση πραγματικών περιστατικών. Ωστόσο, τα εθνικά δικαστήρια δεν εξήγησαν επαρκώς την πραγματική βάση για την απόφασή τους δεδομένου ότι η διαδικασία σεξουαλικής παράβασης διακόπηκε. Το Δικαστήριο υπογράμμισε ότι το άρθρο 8 έπρεπε να ερμηνεύεται ότι ακόμη και τα δημόσια πρόσωπα που είχαν ξεκινήσει έντονη συζήτηση δεν έπρεπε να ανεχτούν να κατηγορούνται για βίαιες πράξεις χωρίς οι εν λόγω δηλώσεις να υποστηρίζονται από γεγονότα.
Συνολικά, τα εθνικά δικαστήρια δεν κατάφεραν να επιτύχουν την απαιτούμενη δίκαιη ισορροπία μεταξύ των αντικρουόμενων δικαιωμάτων του κ. Einarsson και του Χ, σύμφωνα με το άρθρο 8 και το άρθρο 10 αντίστοιχα. Επομένως υπήρξε παραβίαση του άρθρου 8.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η διαπίστωση παραβίασης αποτελούσε από μόνη της επαρκή δίκαιη ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που υπέστη ο κ. Einarsson.
Μειοψηφούσες απόψεις
Οι δικαστές Lemmens και Mourou-Vikström εξέφρασαν διαφωνούσες απόψεις. Αυτές οι ξεχωριστές γνωμοδοτήσεις επισυνάπτονται στην απόφαση(επιμέλεια echrcaselaw.com).
