Η καταδίκη μάρτυρα για χρήση θρησκευτικής καλύπτρας σε δικαστήριο δεν ήταν αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία
ΑΠΟΦΑΣΗ
Hamidović κατά Βοσνίας και Ερζεγοβίνης της 5.12.2017 (αριθ. 57792/15)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Άρνηση μάρτυρα να βγάλει την καλύπτρα του στη δικαστική αίθουσα με διαταγή του δικαστή, καθώς απαγορεύονταν τα θρησκευτικά σύμβολα. Καταδίκη του σε πρόστιμο για ασέβεια στο δικαστήριο. Η τιμωρία που του επιβλήθηκε δεν ήταν αναγκαία σε μία δημοκρατική κοινωνία. Παραβίαση ελευθερίας θρησκευτικής συνείδησης.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 9 (ελευθερία της θρησκείας)
Άρθρο 14 (απαγόρευση διακρίσεων)
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Husmet Hamidović, είναι πολίτης της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης ο οποίος γεννήθηκε το 1976 και ζει στο Gornja Maoča (Βοσνία-Ερζεγοβίνη).
Η υπόθεση αφορά την άρνησή του να αφαιρέσει την καλύπτρα του, ενώ παράλληλα κατέθετε ενώπιον του ποινικού δικαστηρίου, το οποίο εξέταζε μια υπόθεση σχετικά με επίθεση η οποία έλαβε χώρα κατά της αμερικανικής πρεσβείας στο Σεράγεβο το 2011. Μέλος τοπικής ομάδας Wahhabi / Salafi του Ισλάμ τελικά κρίθηκε ένοχος κατά τη διάρκεια των διαδικασιών και καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης 15 ετών ενώ δύο άλλοι κατηγορούμενοι αθωώθηκαν. Όλοι οι κατηγορούμενοι ανήκαν στην ίδια θρησκευτική κοινότητα, η οποία αντιτάσσονταν στην έννοια του κοσμικού κράτους και αναγνώριζε μόνο το νόμο και το δικαστήριο του Θεού. Έτσι, οι κατηγορούμενοι αρνήθηκαν να σηκωθούν όρθιοι κατά την είσοδο του δικαστή στο χώρο κατά τη διάρκεια της δίκης τους, και ο προεδρεύων δικαστής διέταξε την απομάκρυνσή τους μέχρις ότου αυτοί αλλάξουν γνώμη.
Τον Σεπτέμβριο του 2012 ο κ. Hamidović, ο οποίος ανήκε επίσης στην ίδια ομάδα Wahhabi / Salafi, κλήθηκε να παραστεί ως μάρτυρας κατά τη διάρκεια της διαδικασίας. Λίγο πριν καταθέσει, ο Προεδρεύων Δικαστής του ζήτησε να αφαιρέσει τη καλύπτρα του. Ο δικαστής εξήγησε ότι η χρήση καπέλου/ καλύπτρας στο χώρο του δικαστηρίου ερχόταν σε αντίθεση με τον κώδικα ένδυσης εντός των δικαστικών ιδρυμάτων καθώς κανένα θρησκευτικό σύμβολο ή ενδυμασία δεν επιτρέπετο στο χώρο του δικαστηρίου. Ωστόσο, ο κ. Hamidović τελικά αρνήθηκε, υποστηρίζοντας ότι η θρησκεία του του υπαγόρευε να φοράει πάντα καλύπτρα. Συνεπώς, ο δικαστής τον απέβαλε από την αίθουσα του δικαστηρίου, τον καταδίκασε για περιφρόνηση του δικαστηρίου και του επέβαλε πρόστιμο.
Τον Οκτώβριο του 2012 επικυρώθηκε η πρωτοβάθμια απόφαση από το τμήμα προσφυγών του ίδιου δικαστηρίου, υποστηρίζοντας ότι η απαίτηση αφαίρεσης της καλύπτρας στους δημόσιους χώρους αποτελούσε βασική προϋπόθεση συμβίωσης σε μια κοινωνία και σε ένα κοσμικό κράτος όπως η Βοσνία και Ερζεγοβίνη όπου οποιαδήποτε θρησκευτική εκδήλωση σε μια δικαστική αίθουσα απαγορεύονταν.
Το πρόστιμο μετατράπηκε στη συνέχεια σε φυλάκιση 30 ημερών, επειδή ο κ. Hamidović δεν το κατέβαλε. Εξέτισε τη ποινή του.
Τον Ιούλιο του 2015 το Συνταγματικό Δικαστήριο της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης αποδέχτηκε πλήρως τη συλλογιστική των εγχώριων δικαστηρίων, διαπιστώνοντας ειδικότερα ότι η επιβολή προστίμου στον κ. Hamidović για περιφρόνηση δικαστηρίου ήταν νόμιμη και δεν παραβίασε το δικαίωμά του να εκδηλώνει τη θρησκεία του.
Βασιζόμενος στα άρθρα 9 (ελευθερία της θρησκείας) και 14 (απαγόρευση διακρίσεων) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ο κ. Hamidović καταγγέλλει ειδικότερα ότι η ποινή του για περιφρόνηση του δικαστηρίου ήταν δυσανάλογη.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Πρώτον, το Δικαστήριο υπογράμμισε τον θεμελιώδη επικουρικό ρόλο του μηχανισμού της σύμβασης, υπενθυμίζοντας ότι οι εθνικές αρχές ήταν καταρχήν σε καλύτερη θέση να αξιολογήσουν τις τοπικές ανάγκες και συνθήκες, ιδίως όταν διακυβεύεται η σχέση κράτους και θρησκείας. Επομένως, το κράτος θα πρέπει γενικά να διαθέτει σημαντικό περιθώριο ελιγμών («ευρύ περιθώριο εκτίμησης») για να αποφασίσει εάν και σε ποιο βαθμό ο περιορισμός του δικαιώματος έκφρασης της θρησκείας ήταν απαραίτητος.
Εντούτοις, η υπόθεση του κ. Hamidović έπρεπε να διαχωριστεί από τις υποθέσεις που αφορούσαν τα θρησκευτικά σύμβολα και τα ρούχα με θρησκευτικό χαρακτήρα στο χώρο εργασίας, ιδίως από δημόσιους υπαλλήλους. Οι δημόσιοι υπάλληλοι, αντίθετα με τους ιδιώτες όπως ο κ. Hamidović, θα μπορούσαν να υπαχθούν στην υποχρέωση της διακριτικής ευχέρειας, ουδετερότητας και αμεροληψίας, συμπεριλαμβανομένου του καθήκοντος να μην φορούν θρησκευτικά σύμβολα και ρούχα ενώ ασκούν επίσημη εξουσία.
Επιπλέον, το Δικαστήριο δεν είχε κανένα λόγο να αμφισβητήσει ότι η άρνηση του κ. Hamidović προέρχονταν από τη θρησκευτική του πεποίθηση ότι έπρεπε να φοράει τη καλύπτρα του πάντα, χωρίς να έχει τη πρόθεση να υποτιμήσει το δικαστήριο, να υποκινήσει άλλους να απορρίψουν τη κοσμική και δημοκρατική ζωή ή να προκαλέσει αναταραχή. Πράγματι, σε αντίθεση με άλλα μέλη της θρησκευτικής του ομάδας κατά τη διάρκεια της δίκης, είχε εμφανιστεί ενώπιον του δικαστηρίου όταν κλήθηκε και είχε σηκωθεί όταν ζητήθηκε, συνεπώς υπακούοντας σαφώς στους νόμους και στα δικαστήρια της χώρας. Επιπλέον, δεν υπήρχε τίποτα που να υποδεικνύει ότι ήταν ασεβής.
Υπό τις συνθήκες αυτές, το Δικαστήριο διαπίστωσε την τιμωρία του κ. Hamidović για περιφρόνηση του δικαστηρίου με την δικαιολογία ότι αρνήθηκε να αφαιρέσει τη καλύπτρα του δεν ήταν αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία. Επομένως, οι εθνικές αρχές υπερέβησαν το «ευρύ περιθώριο εκτίμησης» που τους παρασχέθηκε, παραβιάζοντας το θεμελιώδες δικαίωμα του κ. Hamidović βάσει του άρθρου 9 της Σύμβασης να εκδηλώσει τη θρησκεία του.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε επίσης ότι δεν ήταν αναγκαίο να εξεταστεί η υπόθεση υπό το πρίσμα του άρθρου 14 της Σύμβασης.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Βοσνία και Ερζεγοβίνη οφείλει να καταβάλει στον προσφεύγοντα 4.500 ευρώ για ηθική βλάβη.
Ξεχωριστές απόψεις
Οι δικαστές De Gaetano και Bošnjak εξέφρασαν συναφείς απόψεις και ο δικαστής Ranzoni εξέφρασε αντίθετη άποψη. Οι γνώμες αυτές επισυνάπτονται στην απόφαση(επιμέλεια echrcaselaw.com).
