Η έξωση συνιστά την πιο ακραία παρέμβαση στο δικαίωμα σεβασμού της κατοικίας! Μια ενδιαφέρουσα απόφαση του Στρασβούργου για έξωση αποστράτων αξιωματικών
ΑΠΟΦΑΣΗ
Lushkin κ.α. κατά Ρωσίας της 15.12.2020 (αρ. προσφ. 29775/14 και 29967/14)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Δικαίωμα στην κατοικία, έξωση και αναλογικότητα της παρέμβασης σε μία δημοκρατική κοινωνία.
Η υπόθεση αφορούσε έξωση προσφευγόντων αξιωματικών και των συζύγων τους, από τις κατοικίες που τους είχε παραχωρήσει ο στρατός όταν ήταν εν ενεργεία. Μετά την αποστράτευση τους, κλήθηκαν να αποχωρήσουν από τα συγκεκριμένα διαμερίσματα με αντάλλαγμα την παραχώρηση άλλων νεόδμητων διαμερισμάτων. Η μετεγκατάσταση τους αναβλήθηκε χωρίς δική τους υπαιτιότητα, με απόφαση του Δημάρχου γιατί τα νέα διαμερίσματα κατασκευάστηκαν χωρίς πολεοδομική άδεια. Άσκησαν καταγγελία για παραβίαση του δικαιώματος σεβασμού της κατοικίας τους, γιατί δεν είχαν κατάλυμα να εγκατασταθούν.
Κατά το Δικαστήριο του Στρασβούργου η έξωση από την κατοικίας είναι η πιο ακραία μορφή παρέμβασης. Έτσι η διαδικασία λήψης απόφασης για έξωση πρέπει να παρέχει τη δέουσα τήρηση των συμφερόντων που προστατεύονται.Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι τα εγχώρια δικαστήρια δεν στάθμισαν επαρκώς τα συμφέροντα του Δήμου έναντι του δικαιώματος των προσφευγόντων για σεβασμό της κατοικίας τους. Εξέτασαν μονόπλευρα την συμφωνία παραχώρησης που υπογράφηκε με τον Δήμο χωρίς να σταθμίσουν τα συμφέροντα των προσφευγόντων γιατί στην πράξη δεν είχαν κατοικία για να μείνουν.
Το Δικαστήριο θεώρησε ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν κατάφεραν να καθορίσουν την αναλογικότητα της παρέμβασης στο δικαίωμα των προσφευγόντων για σεβασμό της κατοικίας τους και διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ.
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε 5.000 ευρώ για ηθική βλάβη σε κάθε παντρεμένο ζευγάρι.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 8
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες Sergey Alekseyevich Lushkin, Svetlana Nikolayevna Lushkina, Aleksandr Vladimirovich Nagulov και η Olga Kuzminichna Nagulova, είναι Ρώσοι υπήκοοι οι οποίοι γεννήθηκαν το 1962, 1962, 1950 και 1955 αντίστοιχα και ζουν στην περιοχή του Μούρμανσκ (Ρωσία). Είναι δύο παντρεμένα ζευγάρια.
Η υπόθεση αφορούσε την έξωση των προσφευγόντων από τα καταλύματά τους.
Οι κ.κ. Lushkin και Nagulov υπηρέτησαν στο στρατό. Ως αποτέλεσμα, αυτοί και οι σύντροφοί τους ζούσαν σε διαμερίσματα τα οποία τα παραχωρούσε ο στρατός και ήταν εντός ενός οικισμού από τη δεκαετία του 1980 και μετά. Κατά τη αποστράτευση τους στα τέλη της δεκαετίας του 1990 δεν είχαν πλέον το δικαίωμα να διαμένουν στον οικισμό. Το 2006 συμμετείχαν σε ένα πρόγραμμα του Δήμου και το οποίο χρηματοδοτούνταν από το κράτος ώστε να μετεγκατασταθούν αλλού. Ο Δήμος κατασκεύασε μέσω ιδιωτικής εταιρείας μια πολυκατοικία, μεταβιβάζοντας στη συνέχεια το δικαίωμα κυριότητας επί των διαμερισμάτων του συγκροτήματος στους προσφεύγοντες. Ως αντάλλαγμα, οι προσφεύγοντες ανέλαβαν να αποχωρήσουν από τα παλιά τους διαμερίσματα.
Ωστόσο, η αρμόδια κρατική αρχή αρνήθηκε να καταχωρήσει τους προσφεύγοντες ως ιδιοκτήτες με την αιτιολογία ότι η πολυκατοικία είχε κατασκευαστεί χωρίς πολεοδομική άδεια.
Το 2009 και το 2011 η κυριότητα των προσφευγόντων αναγνωρίστηκε από τα δικαστήρια.
Το 2011, με μια απόφαση για κατάχρηση εξουσίας, η κατασκευή των νέων διαμερισμάτων και η διαδικασία υποβολής προσφορών των διαμερισμάτων κρίθηκε ότι ήταν παράνομες, ενώ κρίθηκε ότι τα δικαιώματα των προσφευγόντων είχαν παραβιαστεί επειδή δεν μπορούσαν να εγκατασταθούν στα νέα διαμερίσματα.
Το 2013 ο Δήμος κίνησε διαδικασία έξωσης εναντίον των προσφευγόντων. Το Επαρχιακό Δικαστήριο Polyarnyy Murmansk διέταξε να αποχωρήσουν οι προσφεύγοντες εντός έξι μηνών. Η απόφαση κατέστη τελεσίδικη. Το Ανώτατο Δικαστήριο αρνήθηκε να εξετάσει την αναίρεση που άσκησαν οι προσφεύγοντες. Η εκτέλεση της απόφασης αναβλήθηκε μία φορά από το Επαρχιακό Δικαστήριο, το οποίο αρνήθηκε να την αναβάλει περαιτέρω για το 2014. Οι προσφεύγοντες βρίσκονται ακόμα στα παλιά τους διαμερίσματα.
Βασιζόμενοι στο άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της κατοικίας) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, οι προσφεύγοντες παραπονέθηκαν ότι η απόφαση έξωσης παραβίασε τα δικαιώματά τους.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο θεώρησε ότι οι αποφάσεις για έξωση της 2ας και 11ης Ιουλίου 2013 ισοδυναμούσαν με παρέμβαση στο δικαίωμα των προσφευγόντων για σεβασμό της κατοικίας, παρά το γεγονός ότι οι αποφάσεις δεν έχουν ακόμη εκτελεστεί. Δεν αμφισβητήθηκε ότι η παρέμβαση ήταν σύμφωνη με το νόμο και επιδίωκε τον νόμιμο στόχο της προστασίας των δικαιωμάτων του Δήμου. Το Δικαστήριο δεν είχε κανένα λόγο να κρίνει διαφορετικά. Το κεντρικό ερώτημα ήταν επομένως εάν η παρέμβαση ήταν ανάλογη με τον επιδιωκόμενο στόχο και, ως εκ τούτου, αν ήταν «απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία».
Η εκτίμηση της αναγκαιότητας της παρέμβασης σε υποθέσεις που αφορούν την απώλεια κατοικίας για την προώθηση του δημοσίου συμφέροντος περιλαμβάνει όχι μόνο ζητήματα ουσίας αλλά και διαδικασίας. Εάν δηλαδή η διαδικασία λήψης αποφάσεων ήταν τέτοια ώστε να παρέχει τη δέουσα τήρηση των συμφερόντων που προστατεύονται βάσει του άρθρου 8 της Σύμβασης.
Δεδομένου ότι η απώλεια της κατοικίας είναι η πιο ακραία μορφή παρέμβασης στο δικαίωμα σεβασμού αυτής, κάθε άτομο που κινδυνεύει από παρέμβαση αυτού του μεγέθους θα πρέπει κατ’ αρχήν να μπορεί να εμπεριέχει την αναλογικότητα του μέτρου που καθορίζεται από ένα ανεξάρτητο δικαστήριο υπό το πρίσμα των σχετικών αρχών βάσει του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ, παρά το γεγονός ότι, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο, το δικαίωμα κατοχής είχε λήξει. Ειδικότερα, εφόσον είχαν προβληθεί επιχειρήματα σχετικά με την αναλογικότητα της παρέμβασης από τους προσφεύγοντες, τα εθνικά δικαστήρια όφειλαν να τα εξετάσουν λεπτομερώς και να αιτιολογήσουν επαρκώς.
Εν προκειμένω, οι προσφεύγοντες έθεσαν το ζήτημα του δικαιώματός τους για σεβασμό της κατοικίας τους ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων και παρουσίασαν επιχειρήματα που αμφισβητούσαν ουσιαστικά την αναλογικότητα της έξωσής τους. Η ουσία του επιχειρήματός τους ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων ήταν ότι, στην περίπτωσή τους, παρά το γεγονός ότι είχαν λάβει πιστοποιητικά ιδιοκτησίας για τα νέα διαμερίσματα, αυτά τα διαμερίσματα ήταν ακατάλληλα για κατοίκηση και δεν μπορούσαν να εκκενώσουν τα παλιά διαμερίσματα τους έως ότου το νεόδμητο συγκρότημα άρχιζε να λειτουργεί.
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι, στη διαδικασία έξωσης, τα εγχώρια δικαστήρια δεν στάθμισαν επαρκώς τα συμφέροντα του δήμου έναντι του δικαιώματος των προσφευγόντων για σεβασμό της κατοικίας τους. Μόλις τα εγχώρια δικαστήρια διαπίστωσαν ότι οι προσφεύγοντες είχαν την υποχρέωση να τηρήσουν τη συμφωνία παραχώρησης που υπεγράφη με τον Δήμο και να εγκαταλείψουν τα παλιά διαμερίσματα, έδωσαν σε αυτή την πτυχή ύψιστη σημασία χωρίς να επιδιώξουν να την σταθμίσουν με τα επιχειρήματα των προσφευγόντων. Υπό αυτές τις συνθήκες, το Δικαστήριο εκτίμησε ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν κατάφεραν να καθορίσουν την αναλογικότητα της παρέμβασης στο δικαίωμα των προσφευγόντων για σεβασμό της κατοικίας τους.
Συνεπώς, λόγω της αδυναμίας στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων, το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του δικαιώματος σεβασμού της κατοικίας των προσφευγόντων (άρθρο 8 της ΕΣΔΑ).
Δίκαιη ικανοποίηση: Το Στρασβούργο επιδίκασε για ηθική βλάβη ποσό 5.000 ευρώ στον κ. Lushkin και την κα Lushkina από κοινού και 5.000 ευρώ στον κ. Nagulov και τη κα Nagulova επίσης από κοινού (επιμέλεια echrcaselaw.com)
