Εφαρμογή κινητού τηλεφώνου για φωτογράφιση και διάδοση στο διαδίκτυο άκυρων ψηφοδελτίων και ελευθερία της έκφρασης
ΑΠΟΦΑΣΗ
Magyar Kétfarkú Kutya Párt κατά Ουγγαρίας της 20.01.2020 (αριθ. προσφ. 201/17) (ΤΜΗΜΑ ΕΥΡΕΙΑΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ελευθερία έκφρασης και χρήση ηλεκτρονικής εφαρμογής σε δημοψήφισμα. Δημοψήφισμα για τη μετανάστευση και εφαρμογή κινητού τηλεφώνου χορηγούμενη από πολιτικό κόμμα, η οποία επέτρεπε στους ψηφοφόρους να φωτογραφίζουν, να «ανεβάζουν» και να σχολιάζουν άκυρες ψήφους. Ισχυρισμός του κόμματος ότι δε θα μπορούσαν να γνωρίζουν ότι φωτογραφίζοντας και δημοσιοποιώντας φωτογραφίες από τη ψηφοφορία με ανώνυμο τρόπο θα παραβιαζόταν ο εκλογικός νόμος, δεδομένου ότι δεν υπήρχε συγκεκριμένη διάταξη που να το προβλέπει.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ειδικότερα ότι η διάταξη του εγχώριου εκλογικού δικαίου που επικαλούνται οι αρχές (παραβίαση της αρχής της άσκησης των δικαιωμάτων σύμφωνα με τον σκοπό τους) δεν είχε επιτρέψει στο προσφεύγον πολιτικό κόμμα να προβλέψει ότι θα μπορούσε να τιμωρηθεί για την παροχή μιας τέτοιας εφαρμογής, το οποίο αποτελούσε ενάσκηση της ελευθερίας της έκφρασης.
Η σημαντική αβεβαιότητα σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις της νομοθετικής διάταξης του εκλογικού νόμου, είχε υπερβεί το αποδεκτό όριο από τη Σύμβαση. Η δε έλλειψη επαρκούς ακρίβειας του για αποκλεισμό της αυθαιρεσίας και η μη δυνατότητα του προσφεύγοντος κόμματος να ρυθμίσει τη συμπεριφορά του, οδήγησε σε παραβίαση της ΕΣΔΑ.
Το Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινε, με 16 ψήφους υπέρ έναντι μίας κατά, ότι υπήρξε παραβίαση του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης (άρθρο 10 της ΕΣΔΑ).
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 10
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Το προσφεύγον, Magyar Kétfarkú Kutya Párt, είναι ουγγρικό πολιτικό κόμμα, εγγεγραμμένο στη Βουδαπέστη.
Τον Σεπτέμβριο του 2016 το κόμμα, το οποίο σατιρίζει το πολιτικό κατεστημένο και την κυβέρνηση, ανέπτυξε μια εφαρμογή για τα κινητά τηλέφωνα, η οποία επέτρεπε στους ψηφοφόρους να δείχνουν και να σχολιάζουν μη έγκυρα ψηφοδέλτια κατά τη διάρκεια ενός δημοψηφίσματος για τα σχέδια μετεγκατάστασης των μεταναστών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το δημοψήφισμα, που πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβρη του 2016, διεξήχθη από την κυβέρνηση και έθεσε την εξής ερώτηση: «Θέλετε να έχει η Ευρωπαϊκή Ένωση το δικαίωμα να διατάξει την υποχρεωτική εγκατάσταση μη Ούγγρων πολιτών στην Ουγγαρία χωρίς τη συγκατάθεση του Κοινοβουλίου;».
Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας, πολλά κόμματα της αντιπολίτευσης κάλεσαν τους ψηφοφόρους να μποϋκοτάρουν το δημοψήφισμα ή να υποβάλλουν άκυρα ψηφοδέλτια που δεν θα υπολογίζονταν, αλλά θα μπορούσαν ακόμα να ερμηνευτούν ως άρνηση της ιδέας του δημοψηφίσματος. Το προσφεύγον κόμμα ανέπτυξε την εφαρμογή, που ονομάζεται «Ρίξτε/ Διαδώστε ένα άκυρο ψηφοδέλτιο», στο πλαίσιο αυτής της αντίδρασης.
Οι ψηφοφόροι θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την εφαρμογή για να δημοσιεύσουν ανώνυμες φωτογραφίες των ψηφοδελτίων, άκυρων ή έγκυρων, και να αιτιολογούν τη ψήφο τους. Μετά από καταγγελία από έναν ιδιώτη, η Εθνική Εκλογική Επιτροπή (NEC) επέβαλε πρόστιμο στο προσφεύγον κόμμα, αφού διαπίστωσε ότι η εφαρμογή αποτελούσε μέσω εκστρατείας και είχε παραβιάσει κανόνες για δίκαιες εκλογές, το μυστικό χαρακτήρα της ψηφοφορίας και την άσκηση των εκλογικών δικαιωμάτων σύμφωνα με τους ανωτέρω σκοπούς.
Το Kúria (το ανώτατο δικαστήριο) τελικά επικύρωσε την απόφαση για την άσκηση των δικαιωμάτων σύμφωνα με το σκοπό τους αλλά μείωσε το επιδικασθέν πρόστιμο. Καταγγελία προς το Συνταγματικό Δικαστήριο κρίθηκε απαράδεκτη.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι το προσφεύγον κόμμα ασκούσε το δικαίωμά του στην ελευθερία έκφρασης μέσω της προώθησης της εφαρμογής και ενθαρρύνοντας τους ψηφοφόρους να ρίξουν άκυρα ψηφοδέλτια. Οι ενέργειες των αρχών είχαν παρεμποδίσει το δικαίωμα αυτό, το οποίο θα μπορούσε να δικαιολογηθεί μόνο υπό ορισμένες συνθήκες, μεταξύ άλλων, από νόμο ο οποίος είναι προβλέψιμος ως προς το αποτέλεσμά του.
Οι αρχές και τα δικαστήρια στηρίχθηκαν ιδίως στο άρθρο 2 παράγραφος 1 στοιχείο ε) του νόμου περί εκλογικής διαδικασίας (EPA), σχετικά με την άσκηση των δικαιωμάτων σύμφωνα με τον σκοπό τους, ως μία από τις αρχές των εκλογικών διαδικασιών και στη παράγραφο 218 της ΕΡΑ για τα πρόστιμα για παραβιάσεις των κανόνων εκστρατείας.
Τα εν λόγω νομικά κείμενα ήταν επαρκώς προσβάσιμα αλλά το βασικό ζήτημα για το Δικαστήριο ήταν αν το προσφεύγον κόμμα θα μπορούσε να γνωρίζει ότι φωτογραφίζοντας και δημοσιοποιώντας φωτογραφίες από τη ψηφοφορία με ανώνυμο τρόπο θα παραβίαζε τον εκλογικό νόμο όταν δεν υπήρχε συγκεκριμένη διάταξη στη νομοθεσία που να ρυθμίζει τέτοιες πράξεις.
Σύμφωνα με απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου του 2008, η ΕΡΑ δεν όρισε τι θεωρείται παραβίαση της αρχής της άσκησης των δικαιωμάτων σύμφωνα με τον σκοπό τους, η οποία εμπίπτει στην αρμοδιότητα της Εθνικής Εκλογικής Επιτροπής και στα δικαστήρια να καθορίσουν αυτά τα ερωτήματα κατά περίπτωση.
Η έλλειψη σαφήνειας της διάταξης σήμαινε έτσι ότι οι εγχώριες αρχές έπρεπε να ασκήσουν ιδιαίτερη προσοχή κατά την ερμηνεία της, λαμβάνοντας υπόψη τους πιθανούς κινδύνους για την άσκηση των δικαιωμάτων που σχετίζονται με το δικαίωμα ψήφου, συμπεριλαμβανομένης της ελεύθερης συζήτησης των δημόσιων υποθέσεων.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι το Συνταγματικό Δικαστήριο και το Kúria είχαν διαπιστώσει σε ορισμένες περιπτώσεις ότι η διάταξη παραβιάζονταν αν η συμπεριφορά που συνδέεται με τη λήψη αποφάσεων είχε «αρνητικές συνέπειες» για τρίτους, συμπεριλαμβανομένης της παραβίασης των δικαιωμάτων τους. Στην υπόθεση του προσφεύγοντος κόμματος, το Kúria είχε απορρίψει ορισμένους από τις ισχυρισμούς της NEC (Εθνικής Εκλογικής Επιτροπής) για εικαζόμενες παραβιάσεις του εκλογικού νόμου, αλλά δεν εξήγησε ποτέ πώς οι ενέργειες του κόμματος θα είχαν «αρνητικές συνέπειες».
Ενώ η Εθνική Εκλογική Επιτροπή είχε εκδώσει κατευθυντήριες γραμμές οι οποίες απαγόρευαν τη λήψη φωτογραφιών των ψηφοδελτίων, αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές δεν ήταν νομικά δεσμευτικές. Επιπλέον, το Kuria είχε διευκρινίσει μόνο τη σημασία και τα νομικά αποτελέσματα των κατευθυντήριων γραμμών μετά το δημοψήφισμα.
Το Δικαστήριο επισήμανε ότι η υπόθεση του προσφεύγοντος κόμματος ήταν η πρώτη φορά όπου οι εθνικές αρχές είχαν εφαρμόσει την αρχή της άσκησης των δικαιωμάτων σύμφωνα με τον σκοπό τους στη χρήση εφαρμογής κινητού τηλεφώνου σχετικά με την ανάρτηση φωτογραφιών των ψηφοδελτίων με ανώνυμο τρόπο.
Ενώ η εφαρμογή για πρώτη φορά μιας διάταξης δεν καθιστούσε από μόνη της την ερμηνεία του εν λόγω νόμου απρόβλεπτη – κάθε νομική διάταξη θα έπρεπε σε κάποιο σημείο να εφαρμοστεί για πρώτη φορά – η πιθανότητα πρόβλεψης εκ μέρους του προσφεύγοντος ήταν ιδιαίτερα σημαντική, καθώς αφορούσε περιορισμούς στην ελευθερία έκφρασης ενός πολιτικού κόμματος σε εκλογές ή δημοψήφισμα.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η αβεβαιότητα σχετικά με τα πιθανά αποτελέσματα των νομικών διατάξεων που εφαρμόστηκαν από τις εγχώριες αρχές είχαν υπερβεί το αποδεκτό όριο από τη Σύμβαση. Κατέληξε επίσης στο συμπέρασμα ότι ο εφαρμοστέος νόμος για τον περιορισμό της ελευθερίας έκφρασης του προσφεύγοντος δεν είχαν διατυπωθεί με επαρκή ακρίβεια ώστε να αποκλείεται οποιαδήποτε αυθαιρεσία και να επιτρέπεται στο προσφεύγον κόμμα να ρυθμίζει ανάλογα τη συμπεριφορά του. Συνεπώς, υπήρξε παραβίαση του άρθρου 10 § 2 της Σύμβασης και δεν χρειάστηκε να εξεταστούν τα άλλα επιχειρήματα του προσφεύγοντος κόμματος.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ουγγαρία έπρεπε να καταβάλει στον προσφεύγον κόμμα 330 ευρώ ως αποζημίωση και 7.615 ευρώ για έξοδα και δαπάνες.
Μειοψηφούσες απόψεις
Ο δικαστής Dedov εξέφρασε χωριστή άποψη, η οποία επισυνάπτεται στην απόφαση.
