Διάλυση αθλητικής ένωσης εξαιτίας δικαστικής απόφασης από δικαστήριο αμφισβητούμενης αμεροληψίας. Διαπίστωση έλλειψη αμεροληψίας δικαστηρίου και παραβίασης δικαιώματος του συνεταιρίζεσθαι
ΑΠΟΦΑΣΗ
Croatian Golf Federation κατά Κροατίας της 17.12.2020 (αριθ. προσφ. 66994/14)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και έννομη προστασία του δικαιώματος. Δικαίωμα σε δίκαιη δίκη από αμερόληπτο δικαστήριο.
Η προσφεύγουσα αθλητική ένωση κηρύχθηκε σε πτώχευση λόγω οφειλών. Ο εκκαθαριστής πρότεινε σχέδιο εξυγίανσης που επικυρώθηκε από το πτωχευτικό δικαστήριο. Παρά ταύτα οι εγχώριες αρχές κατόπιν αμετάκλητων δικαστικών αποφάσεων, διέταξαν την διάλυση της ένωσης και την διαγραφή της από την Ευρωπαϊκή Ένωση Γκολφ. Στην σύνθεση του Συνταγματικού Δικαστηρίου που εκδικάστηκε η προσφυγή της ένωσης κατά της απόφασης διάλυσης, συμμετείχε δικαστής, της οποίας ο σύζυγος ήταν Πρόεδρος ενός αθλητικού club που όφειλε στην προσφεύγουσα ένωση. Με την διάλυση της ένωσης αποσβένονταν το χρέος του αθλητικού club. Η ένωση άσκησε καταγγελία για παραβίαση της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι και για παραβίαση της δίκαιης δίκης υπό την ειδικότερη έκφανσή της της έλλειψης αμεροληψίας του Συνταγματικού Δικαστηρίου.
Το Στρασβούργο επανέλαβε την πάγια νομολογία του ότι μία τέτοια έσχατη παρέμβαση όπως είναι η οριστική διάλυση μίας ένωσης πρέπει να είναι σύμφωνη με τον νόμο, ο νόμος να είναι σαφής και προβλέψιμος και η παρέμβαση πρέπει να απαραίτητη σε μία δημοκρατική κοινωνία τηρουμένης της αρχής της αναλογικότητας.
Στην υπό κρίση υπόθεση το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η απόφαση διάλυσης, δεν τήρησε την αρχή της αναλογικότητας. Η προσφεύγουσα πρότεινε το βασικό της επιχείρημα ότι βρίσκονταν στο στάδιο της εξυγίανσης, που όμως δεν εξετάστηκε από τις εγχώριες αρχές. Η απόφαση για τη διάλυση της, άφησε τους πιστωτές της, χωρίς δυνατότητα ικανοποίησης των αξιώσεών τους. Αυτός ο λόγος αρκούσε για το δικαστήριο να διαπιστώσει ότι η διάλυση της ένωσης παραβίασε την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι.
Όσον αφορά την καταγγελία για αμεροληψία δικαστή, το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η προσωπική σχέση της δικαστού που συμμετείχε στην σύνθεση του Συνταγματικού δικαστηρίου είχε εγείρει θεμιτές αμφιβολίες αμεροληψίας. Διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 6§1 της ΕΣΔΑ.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 11
Άρθρο 6§1
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η προσφεύγουσα Κροατική Ομοσπονδία Γκολφ, είναι μια ένωση η οποία ιδρύθηκε το 1992 και είχε καταχωρηθεί στο Ζάγκρεμπ.
Η προσφυγή αφορούσε τη διάλυση της προσφεύγουσας ένωσης από τις αρχές παρά το γεγονός ότι βρίσκονταν σε διαδικασία πτώχευσης που θα δεν είχε περατωθεί και θα έπρεπε να συνεχιστούν οι δραστηριότητες της και οι δικαστικές διαδικασίες.
Το 2009 κινήθηκαν διαδικασίες πτώχευσης κατά της προσφεύγουσας ένωσης λόγω μη πληρωμής χρεών και αφερεγγυότητας. Οι πιστωτές της αποφάσισαν ότι η ένωση πρέπει να συνεχίσει να λειτουργεί και να μην εκποιηθούν τα περιουσιακά της στοιχεία. Στις 26 Ιανουαρίου 2010, ο διαχειριστής της διαδικασίας πτώχευσης έλαβε εντολή να καταρτίσει σχέδιο εξυγίανσης, το οποίο εγκρίθηκε και στη συνέχεια επικυρώθηκε από το πτωχευτικό δικαστήριο. Η διαδικασία πτώχευσης τερματίστηκε. Το Γραφείο Γενικής Διοίκησης του Δήμου του Ζάγκρεμπ, το οποίο ήταν υπεύθυνο για την εγγραφή των ενώσεων ενημερώθηκε για τις εξελίξεις στη διαδικασία, όπως και τα μέλη του γκολφ και η Κροατική Ολυμπιακή Επιτροπή.
Με απόφαση της 26.02.2009, το Δημοτικό Γραφείο του Ζάγκρεμπ διαπίστωσε ότι η ένωση έπαυσε τις δραστηριότητές της, γεγονός που αποτελούσε λόγο διάλυσης. Ασκήθηκε έφεση από την προσφεύγουσα ένωση η οποία απορρίφθηκε. Μια μεταγενέστερη συνταγματική καταγγελία από την προσφεύγουσα κρίθηκε απαράδεκτη στις 20.03.2014. Στις 27.01.2014, το Δημοτικό Γραφείο του Ζάγκρεμπ διέγραψε την προσφεύγουσα ένωση από το μητρώο των ενώσεων. Η απόφαση αυτή επικυρώθηκε από το Υπουργείο Διοίκησης. Στη συνέχεια το Διοικητικό Δικαστήριο του Ζάγκρεμπ απέρριψε το αίτημα για δικαστικό έλεγχο της απόφασης, με την απόφαση να καθίσταται αμετάκλητη στις 09.08.2018.
Μεταξύ του 2010 και του 2012, η προσφεύγουσα ένωση δεν ήταν πλέον μέλος της Κροατικής Ολυμπιακής Επιτροπής, και στη συνέχεια αντικαταστάθηκε από μια άλλη ένωση γκολφ. Το 2010 η προσφεύγουσα ένωση διαγράφηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση Γκολφ.
Η προσφεύγουσα ένωση ισχυρίσθηκε ότι συνέχισε τις δραστηριότητές της καθ΄ όλη τη διάρκεια της εν λόγω περιόδου, συγκεκριμένα διοργανώνοντας ατομικά και ομαδικά πρωταθλήματα γκολφ στη Κροατία και συμμετέχοντας στο Παγκόσμιο Ομαδικό Πρωτάθλημα και σε διεθνείς συναντήσεις διατηρώντας την ιδιότητα μέλους της.
Η προσφεύγουσα ισχυρίσθηκε επίσης ότι κίνησε διαδικασία εκτέλεσης τον Απρίλη του 2011 εναντίον ενός γκολφ κλαμπ του οποίου ο Πρόεδρος ήταν ο σύζυγος μιας δικαστίνας που προέδρευε κατά την εξέταση της συνταγματικής καταγγελίας της ένωσης.
Βασιζόμενη στο άρθρο 11 (ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι) και στο άρθρο 6 § 1 (δικαίωμα πρόσβασης σε δικαστήριο το οποίο συστάθηκε από το νόμο) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, η προσφεύγουσα οργάνωση διαμαρτυρήθηκε για τη διάλυση και ισχυρίστηκε ότι η σύνθεση του Συνταγματικού Δικαστηρίου δεν ήταν αμερόληπτη.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι οποιαδήποτε παρέμβαση στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι δεν δικαιολογείται βάσει των όρων του άρθρου 11 της Σύμβασης, εκτός εάν «ορίζεται από το νόμο», επιδιώκει έναν ή περισσότερους από τους νόμιμους στόχους που ορίζονται στην παράγραφο 2 του εν λόγω άρθρου, και είναι «απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία» για την επίτευξη αυτού του σκοπού ή σκοπών.
(i) Αν η παρέμβαση ορίζεται από το νόμο
Όσον αφορά τη νομιμότητα της παρέμβασης, το Δικαστήριο σημείωσε κατ΄αρχήν ότι είχε νομική βάση στο εσωτερικό δίκαιο, ιδίως στο άρθρο 28 παρ. 1 του νόμου περί αθλητικών ενώσεων. Το Δικαστήριο επανέλαβε επίσης ότι η έκφραση «που ορίζεται από το νόμο» δεν απαιτούσε μόνο το επίδικο μέτρο να έχει κάποια βάση στο εσωτερικό δίκαιο, αλλά επίσης αναφέρεται και στην ποιότητα της νομοθεσίας. Ο νόμος πρέπει να είναι προσιτός στους ενδιαφερόμενους και να διατυπώνεται με επαρκή ακρίβεια ώστε να είναι προβλέψιμος ως προς τα αποτελέσματά του.
Η προσφεύγουσα ένωση ισχυρίστηκε ότι η παρέμβαση στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι δεν ήταν προβλέψιμη, λαμβάνοντας υπόψη τόσο ότι το κείμενο των σχετικών διατάξεων του νόμου περί ενώσεων ήταν «ασαφές, δημιουργούσε σύγχυση και κακώς διατυπωμένο», αλλά και τον τρόπο με τον οποίο εφαρμόστηκε και ερμηνεύτηκε στην υπόθεσή του, πράγμα που υποδήλωνε ότι οι εγχώριες αρχές δεν είχαν σαφή εικόνα ως προς το αν οι λόγοι διάλυσης ήταν η παύση δραστηριοτήτων ή η χρεοκοπία.
(ii) Αν η παρέμβαση επιδιώκει θεμιτό σκοπό και αν ήταν απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία
Όσον αφορά έναν θεμιτό σκοπό, λαμβανομένης υπόψη της νομολογίας του (και των σχετικών πράξεων του Συμβουλίου της Ευρώπης), το Δικαστήριο θεώρησε ότι, καταρχήν, η διάλυση μιας ένωσης λόγω πτώχευσης ή παρατεταμένης αδράνειας μπορεί να θεωρηθεί ότι επιδιώκει έναν από τους νόμιμους στόχους που ορίζονται στο άρθρο 11 § 2 της Σύμβασης, συγκεκριμένα εκείνους που σχετίζονται με την πρόληψη της αναταραχής και την προστασία των δικαιωμάτων και ελευθεριών άλλων.
Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο όφειλε να εξετάσει περαιτέρω εάν η παρέμβαση αυτή ήταν «απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία» για την επίτευξη ενός από αυτούς τους στόχους. Η έννοια της αναγκαιότητας συνεπάγεται ότι οποιαδήποτε παρέμβαση στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι πρέπει να αντιστοιχεί σε μια «επιτακτική κοινωνική ανάγκη» και ότι πρέπει να είναι ανάλογη με τον θεμιτό επιδιωκόμενο σκοπό.
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι η διάλυση μιας ένωσης είναι ένα σκληρό και ιδιαίτερα εκτεταμένο μέτρο που συνεπάγεται σημαντικές συνέπειες, οι οποίες μπορούν να δικαιολογηθούν μόνο σε αυστηρά περιορισμένες περιστάσεις. Προκειμένου να ικανοποιηθεί η αρχή της αναλογικότητας σε περιπτώσεις που αφορούν τη διάλυση, οι αρχές πρέπει να αποδείξουν ότι δεν υπάρχουν άλλα μέσα για την επίτευξη των ίδιων στόχων που θα μπορούσαν να επηρεάσουν λιγότερο σοβαρά την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι. Εν προκειμένω, η κυβέρνηση ισχυρίστηκε ότι η διάλυση της προσφεύγουσας ένωσης ήταν αναγκαία διότι, λόγω της πτώχευσης, δεν μπορούσε πλέον να ασκήσει το ρόλο ή να εκπληρώσει τον σκοπό μιας εθνικής αθλητικής ομοσπονδίας. Το Δικαστήριο δεν είναι πεπεισμένο ότι αυτός ο στόχος δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί στερώντας από την προσφεύγουσα ένωση την ιδιότητά της ως εθνικής αθλητικής ομοσπονδίας και, ως εκ τούτου, δεν είναι πεπεισμένο ότι ο στόχος αυτός δεν είχε ήδη επιτευχθεί με τον αποκλεισμό της προσφεύγουσας από την Κροατική Ολυμπιακή Επιτροπή .
Το Δικαστήριο σημείωσε επίσης ότι οι εγχώριες αρχές εφάρμοσαν αυτοματοποιημένα τις σχετικές διατάξεις του νόμου περί ενώσεων, καθώς το συμπέρασμά τους ότι η προσφεύγουσα ένωση διέκοψε τις δραστηριότητές της στηριζόταν στο γεγονός ότι είχε κινηθεί εναντίον της διαδικασία πτώχευσης. Τα αντίθετα επιχειρήματα της προσφεύγουσας ένωσης δεν εξετάστηκαν.
Έχοντας υπόψη την απόφαση, πρώτα από τον εκκαθαριστή της πτώχευσης και, στη συνέχεια, από τους πιστωτές της, να συνεχίσει τις δραστηριότητες η ένωση, τα αποδεικτικά στοιχεία που υπέβαλε η προσφεύγουσα προς στήριξη του επιχειρήματός της ότι συνέχισε τις δραστηριότητές της κατά τη διάρκεια της διαδικασίας πτώχευσης, και σύμφωνα με τα πορίσματα του High Trade Court σε άσχετες αστικές διαδικασίες, το Δικαστήριο θεώρησε ότι οι αποφάσεις των εθνικών αρχών στο πλαίσιο της διαδικασίας διάλυσης, και ιδίως η διαπίστωσή τους ότι η προσφεύγουσα ένωση διέκοψε τις δραστηριότητές της, δεν βασίστηκαν σε αποδεκτή αξιολόγηση των σχετικών γεγονότων, πόσο μάλλον σε επιτακτικά στοιχεία.
Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι στο σχέδιο εξυγίανσης συμφωνήθηκε ότι όλες οι απαιτήσεις των πιστωτών θα έπρεπε να ικανοποιηθούν μέχρι το τέλος του 2023. Ωστόσο, οι εγχώριες αρχές δεν θεώρησαν καν ότι η απόφασή τους για τη διάλυση της προσφεύγουσας ένωσης άφησε τους πιστωτές της χωρίς τέτοια δυνατότητα ικανοποίησης των αξιώσεών τους. Οι ανωτέρω σκέψεις αρκούν για να επιτρέψει στο Δικαστήριο να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η παρέμβαση στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι της προσφεύγουσας δεν ήταν δικαιολογημένη. Ως εκ τούτου, διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 11 της Σύμβασης.
Άρθρο 6 § 1
Η δικαστής D.Š. συμμετείχε σε σύνθεση τριών δικαστών του Συνταγματικού Δικαστηρίου και αποφάσισε τη συνταγματική καταγγελία της προσφεύγουσας κατά της απόφασης των διοικητικών αρχών να διαλύσουν την ένωση. Οι αμφιβολίες της προσφεύγουσας ένωσης σχετικά με την αμεροληψία της, βασίζονταν στο γεγονός ότι ο σύζυγός της δικαστίνας που συμμετείχε στη σύνθεση του Συνταγματικού Δικαστηρίου ήταν Πρόεδρος του γκολφ κλαμπ κατά του οποίου η προσφεύγουσα ένωση κίνησε διαδικασίες εκτέλεσης με σκοπό την είσπραξη μη καταβληθέντων τελών μέλους.
Είναι αλήθεια ότι οι δύο διαδικασίες δεν είχαν σχέση μεταξύ τους. Ωστόσο, δεν μπορούσε να παραβλεφθεί ότι η διάλυση της προσφεύγουσας ένωσης ήταν αποφασιστικής σημασίας για την ύπαρξη του χρέους του εν λόγω κλαμπ, δεδομένου ότι το χρέος εξαλείφεται εάν ο πιστωτής δεν υφίσταται πλέον.
Είναι επίσης αλήθεια ότι η απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της 20.03.2014 δεν συνιστούσε τη διάλυση, αλλά είχε ως αποτέλεσμα την απόφαση των διοικητικών αρχών να διαλύσουν την υποψήφια ένωση. Ωστόσο, το Δικαστήριο δεν μπορούσε να αγνοήσει το γεγονός ότι, όταν το Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε απαράδεκτη τη συνταγματική καταγγελία της προσφεύγουσας ένωσης, η απόφαση των διοικητικών αρχών για διάλυση έγινε μη αναστρέψιμη και το χρέος του γκολφ κλαμπ του οποίου ο πρόεδρος ήταν σύζυγος του δικαστή D.Š. σίγουρα αποσβέστηκε.
Το Δικαστήριο θεώρησε ότι, στο πλαίσιο αυτό και λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία των πραγματικών περιστατικών, το γεγονός ότι η δικαστίνα ήταν μέλος της σύνθεσης του Συνταγματικού Δικαστηρίου που εκδίκασε την συνταγματική καταγγελία της προσφεύγουσας ένωσης, μπορούσε να εγείρει θεμιτές αμφιβολίες ως προς την αμεροληψία της. Κατά συνέπεια, έπρεπε να είχε υποβάλει αίτημα εξαίρεσης από την σύνθεση του δικαστηρίου αλλά δεν το έπραξε. Επομένως, οι φόβοι της προσφεύγουσας ένωσης όσον αφορά την αμεροληψία της μπορούσαν να θεωρηθούν αντικειμενικά δικαιολογημένοι.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του δικαιώματος σε αμερόληπτο δικαστήριο (άρθρο 6 § 1 της Σύμβασης).
Δίκαιη ικανοποίηση: Το ΕΔΔΑ επιδίκασε ποσό 10.000 για ηθική βλάβη και ποσό 2.500 ευρώ για έξοδα και δαπάνες (επιμέλεια echrcaselaw.com).
