Απόφαση για την ένοπλη σύγκρουση μεταξύ Γεωργίας και Ρωσίας τον Αύγουστο του 2008. Καταδίκη της Ρωσίας για πολλαπλές παραβιάσεις της ΕΣΔΑ
ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΥΡΕΙΑΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ
Γεωργία κατά Ρωσίας (II) της 21.01.2021 (αρ. προσφ. 38263/08)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η κυβέρνηση της Γεωργίας προσέφυγε στο ΕΔΔΑ κατά Ρωσίας με διακρατική προσφυγή που αφορούσε διοικητικές πρακτικές της Ρωσικής Ομοσπονδίας που κατά τους ισχυρισμούς της συνεπάγονταν διάφορες παραβιάσεις της Σύμβασης, σε σχέση με την ένοπλη σύγκρουση μεταξύ Γεωργίας και Ρωσικής Ομοσπονδίας τον Αύγουστο του 2008.
Το ΕΔΔΑ έκρινε:
α) με 11 ψήφους υπέρ, έναντι 6 κατά, ότι τα γεγονότα που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της ενεργού φάσης των εχθροπραξιών (8 έως 12 Αυγούστου 2008) δεν ενέπιπταν στη δικαιοδοσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας σύμφωνα με το άρθρο 1 της ΕΣΔΑ,
Β) με 16 ψήφους υπέρ, έναντι 1 κατά, ότι τα γεγονότα που συνέβησαν μετά τη διακοπή των εχθροπραξιών (μετά τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός της 12ης Αυγούστου 2008) ενέπιπταν στη δικαιοδοσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας,
γ) με 16 ψήφους υπέρ, έναντι 1 κατά, ότι υπήρξε διοικητική πρακτική αντίθετη προς τα άρθρα 2, 3 και 8 της Σύμβασης και το άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ,
δ) ομόφωνα, ότι οι γεωργιανοί πολίτες που συνελήφθησαν από τις δυνάμεις της Νότιας Οσετίας στο Tskhinvali μεταξύ περίπου 10 και 27 Αυγούστου 2008 ενέπιπταν στη δικαιοδοσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας για τους σκοπούς του άρθρου 1 ΕΣΔΑ,
ε) ομόφωνα, ότι υπήρξε διοικητική πρακτική αντίθετη προς το άρθρο 3 όσον αφορά τις συνθήκες κράτησης περίπου 160 Γεωργιανών πολιτών και τις ταπεινωτικές πράξεις που τους προκάλεσαν και συνιστούσαν απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση.
στ) ομόφωνα, ότι υπήρξε διοικητική πρακτική αντίθετη προς το άρθρο 5 όσον αφορά την αυθαίρετη κράτηση Γεωργιανών πολιτών τον Αύγουστο του 2008.
ζ) ομόφωνα, ότι οι γεωργιανοί αιχμάλωτοι πολέμου που κρατήθηκαν στο Tskhinvali μεταξύ 8 και 17 Αυγούστου 2008 από τις δυνάμεις της Νότιας Οσετίας ενέπιπταν στη δικαιοδοσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας για τους σκοπούς του άρθρου 1.
η) με 16 ψήφους υπέρ, έναντι 1 κατά, ότι υπήρξε διοικητική πρακτική αντίθετη προς το άρθρο 3 όσον αφορά τις πράξεις βασανιστηρίων που είχαν υποστεί οι γεωργιανοί αιχμάλωτοι πολέμου.
θ) με δεκ16αέξι ψήφους υπέρ, έναντι 1 κατά, ότι οι γεωργιανοί πολίτες που δεν τους επέτρεπαν να επιστρέψουν στη Νότια Οσετία ή την Αμπχαζία ήταν στη δικαιοδοσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
ι) με 16 ψήφους υπέρ, έναντι 1 κατά, ότι υπήρξε διοικητική πρακτική αντίθετη προς το άρθρο 2 του 4ου Πρωτοκόλλου όσον αφορά την αδυναμία των γεωργιανών πολιτών να επιστρέψουν στα σπίτια τους.
ια) ομόφωνα, ότι δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 2 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου.
ιβ) ομόφωνα, ότι η Ρωσική Ομοσπονδία είχε διαδικαστική υποχρέωση σύμφωνα με το άρθρο 2 της Σύμβασης να διενεργήσει επαρκή και αποτελεσματική έρευνα όχι μόνο για τα γεγονότα που συνέβησαν μετά την παύση των εχθροπραξιών (μετά τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός της 12ης Αυγούστου 2008) αλλά και στα γεγονότα που είχαν συμβεί κατά την ενεργό φάση των εχθροπραξιών (8-12 Αυγούστου 2008),
ιγ)με δεκαέξι ψήφους υπέρ, έναντι μίας κατά, ότι υπήρξε παραβίαση της διαδικαστικής πτυχής του άρθρου 2,
ιδ) ομόφωνα, ότι δεν υπήρχε ανάγκη να εξεταστεί ξεχωριστά η καταγγελία της προσφεύγουσας κυβέρνησης σύμφωνα με το άρθρο 13 σε συνδυασμό με άλλα άρθρα,
ιε) με 16 ψήφους υπέρ έναντι 1 κατά, ότι το προσφεύγον κράτος δεν είχε συμμορφωθεί με τις υποχρεώσεις του βάσει του άρθρου 38 ,και ομόφωνα, ότι το ζήτημα της εφαρμογής του άρθρου 41 της Σύμβασης δεν ήταν ώριμο για να εκδοθεί απόφαση ως προς αυτό και ως εκ τούτου, το ΕΔΔΑ θα έπρεπε να επιφυλαχθεί.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι έπρεπε να γίνει διάκριση μεταξύ των στρατιωτικών επιχειρήσεων που διεξήχθησαν κατά τη διάρκεια της ενεργού φάσης των εχθροπραξιών (από 8 έως 12 Αυγούστου 2008) και των γεγονότων που συνέβησαν μετά την παύση της ενεργού φάσης των εχθροπραξιών – δηλαδή, μετά τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός της 12ης Αυγούστου 2008.
Το Δικαστήριο έλαβε υπόψη τις παρατηρήσεις και πολλά άλλα έγγραφα που υπέβαλαν τα μέρη, καθώς και τις εκθέσεις διεθνών κυβερνητικών και μη κυβερνητικών οργανώσεων. Επιπλέον, έλαβε υπόψιν του τα στοιχεία από συνολικά 33 μάρτυρες. Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα, ότι τα γεγονότα που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της ενεργού φάσης των εχθροπραξιών (8 έως 12 Αυγούστου 2008) δεν ενέπιπταν στη δικαιοδοσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας για τους σκοπούς του άρθρου 1 της Σύμβασης και κήρυξαν εν μέρει την προσφυγή απαράδεκτη.
Ωστόσο, το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η Ρωσική Ομοσπονδία είχε ασκήσει «αποτελεσματικό έλεγχο» επί της Νότιας Οσετίας, της Αμπχαζίας και της «ς ζώνης» κατά την περίοδο από 12 Αυγούστου έως 10 Οκτωβρίου 2008, ημερομηνία επίσημης απόσυρσης των ρωσικών στρατευμάτων. Μετά από αυτήν την περίοδο, η ισχυρή παρουσία της Ρωσίας και η εξάρτηση των αρχών της Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας από τη Ρωσική Ομοσπονδία έδειξαν ότι υπήρχε συνεχής «αποτελεσματικός έλεγχος» στη Νότια Οσετία και την Αμπχαζία. Το Δικαστήριο κατέληξε επομένως στο συμπέρασμα ότι τα γεγονότα που συνέβησαν μετά την παύση των εχθροπραξιών – δηλαδή, μετά τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός της 12ης Αυγούστου 2008 – εμπίπτουν στη δικαιοδοσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας για τους σκοπούς του άρθρου 1 της Σύμβασης (υποχρέωση σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ).
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρα 1, 2, 3, 5, 8, 13, 38, 41 της ΕΣΔΑ
Άρθρα 1, 2 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου
Άρθρο 2 του 4ου Πρωτοκόλλου
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η προσφυγή υποβλήθηκε στο πλαίσιο της ένοπλης σύγκρουσης που συνέβη μεταξύ της Γεωργίας και της Ρωσικής Ομοσπονδίας τον Αύγουστο του 2008 μετά από μια παρατεταμένη περίοδο συνεχώς αυξανόμενων εντάσεων, προκλήσεων και περιστατικών μεταξύ των δύο χωρών.
Το βράδυ της 7ης και 8ης Αυγούστου 2008, οι γεωργιανές δυνάμεις ξεκίνησαν μια επίθεση πυροβολικού στην πόλη Tskhinvali, τη διοικητική πρωτεύουσα της Νότιας Οσετίας. Από τις 8 Αυγούστου 2008 οι ρωσικές δυνάμεις εδάφους διείσδυσαν στη Γεωργία διασχίζοντας την Αμπχαζία και τη Νότια Οσετία πριν εισέλθουν στις γειτονικές περιοχές σε αδιαμφισβήτητη γεωργιανή επικράτεια.
Στις 12 Αυγούστου 2008 συνήφθη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός μεταξύ της Ρωσικής Ομοσπονδίας και της Γεωργίας υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία διευκρίνιζε ότι τα μέρη θα απέχουν από τη χρήση βίας, θα τερματίσουν τις εχθροπραξίες και θα παρέχουν πρόσβαση σε ανθρωπιστική βοήθεια και ότι οι στρατιωτικές δυνάμεις της Γεωργίας θα αποσυρθούν στις συνήθεις βάσεις τους και οι ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις στις γραμμές πριν από το ξέσπασμα των εχθροπραξιών.
Λόγω της καθυστέρησης της εφαρμογής της εν λόγω συμφωνίας από τη Ρωσική Ομοσπονδία, μία νέα συμφωνία κατάπαυσης του πυρός (η συμφωνία Σαρκοζί-Μεντβέντεφ) υπεγράφη στις 8 Σεπτεμβρίου 2008.
Στις 10 Οκτωβρίου 2008 η Ρωσία απέσυρε τα στρατεύματά της που βρίσκονταν στην ζώνη, εκτός από το χωριό Perevi (συνοικία Sachkhere), που βρίσκεται σε αδιαμφισβήτητο γεωργιανό έδαφος, από το οποίο τα ρωσικά στρατεύματα αποσύρθηκαν στις 18 Οκτωβρίου 2010.
Το Δικαστήριο έκρινε σκόπιμο να εξετάσει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις που διεξήχθησαν κατά τη διάρκεια της ενεργού φάσης των εχθροπραξιών ξεχωριστά από τα άλλα γεγονότα μετά τη διακοπή της ενεργού φάσης των εχθροπραξιών.
Καταγγελίες, διαδικασία και σύνθεση του Δικαστηρίου
Η προσφεύγουσα κυβέρνηση υποστήριξε ότι:
α) οι στρατιωτικές επιχειρήσεις των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων ή / και των δυνάμεων της Νότιας Οσετίας κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης παραβίασαν το άρθρο 2 (δικαίωμα στη ζωή) ·
β) είχαν λάβει χώρα δολοφονίες, κακομεταχείριση, λεηλασίες και κάψιμο σπιτιών πραγματοποιήθηκαν από τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις και τις δυνάμεις της Νότιας Οσετίας στη Νότια Οσετία και την παρακείμενη προστατευόμενη ζώνη, κατά παράβαση των άρθρων 2, 3 (απαγόρευση βασανιστηρίων και απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης) και 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής) της σύμβασης και του άρθρου 1 του Πρώτου Πρόσθετου (προστασία περιουσίας) ·
γ) οι δυνάμεις της Νότιας Οσετίας είχαν κρατήσει παράνομα 160 πολίτες (κυρίως γυναίκες και ηλικιωμένους) σε απαράδεκτες συνθήκες για περίπου δεκαπέντε ημέρες πριν τους απελευθερώσουν όλους στις 27 Αυγούστου 2008, και ορισμένοι από τους κρατούμενους είχαν επίσης υποστεί κακομεταχείριση, που ισοδυναμούσε με παραβίαση του άρθρου 3 και του άρθρου 5 (δικαίωμα ελευθερίας και ασφάλειας) της Σύμβασης ·
δ) περισσότεροι από 30 γεωργιανοί αιχμάλωτοι πολέμου είχαν υποστεί κακομεταχείριση και βασανιστήρια από τις δυνάμεις της Ρωσίας και της Νότιας Οσετίας τον Αύγουστο του 2008, πράγμα που ισοδυναμούσε με παράβαση του άρθρου 3 της σύμβασης ·
ε) η Ρωσική Ομοσπονδία και οι αρχές της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας είχαν εμποδίσει την επιστροφή περίπου 23.000 εκτοπισμένων γεωργιανής εθνικότητας, γεγονός που συνιστά παραβίαση του άρθρου 2 του 4ου Πρωτοκόλλου (ελεύθερη κυκλοφορία) ·
στ) τα ρωσικά στρατεύματα και οι αυτονομιστικές αρχές λεηλάτησαν και κατέστρεψαν δημόσια σχολεία και βιβλιοθήκες και εκφόβισαν μαθητές και καθηγητές από τη Γεωργία, γεγονός που ισοδυναμεί με παραβίαση του άρθρου 2 του πρωτοκόλλου αριθ. 1 (δικαίωμα στην εκπαίδευση) και
ε) η Ρωσική Ομοσπονδία δεν είχε διεξαγάγει έρευνες για τα γεγονότα σχετικά με το άρθρο 2 της Σύμβασης.
Τέλος, βασιζόμενη στο άρθρο 13 (δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής), η προσφεύγουσα κυβέρνηση διαμαρτυρήθηκε για έλλειψη αποτελεσματικών ενδίκων μέσων όσον αφορά τις καταγγελίες τους σύμφωνα με τα άρθρα 3, 5 και 8 της σύμβασης, τα άρθρα 1 και 2 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου και το άρθρο 2 του 4ου Πρωτοκόλλου. Στις 11 Αυγούστου 2008, η Γεωργία υπέβαλε προσφυγή στο Δικαστήριο κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας και ζήτησε την εφαρμογή προσωρινού μέτρου (άρθρο 39 του Κανονισμού του Δικαστηρίου). Στις 12 Αυγούστου 2008, ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου αποφάσισε να εφαρμόσει τον Κανόνα 39, καλώντας και τα δύο Υψηλά Συμβαλλόμενα Μέρη να συμμορφωθούν με τις δεσμεύσεις τους, ιδίως όσον αφορά τα άρθρα 2 και 3 της Σύμβασης. Η εφαρμογή του άρθρου 39 διευρύνθηκε αρκετές φορές.
Η προσφυγή κηρύχθηκε εν μέρει παραδεκτή στις 13 Δεκεμβρίου 2011. Στις 3 Απριλίου 2012, το Τμήμα παραιτήθηκε από τη δικαιοδοσία υπέρ του Τμήματος Ευρείας Σύνθεσης. H ακρόαση πραγματοποιήθηκε στις 23 Μαΐου 2018.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Όσον αφορά την εκτίμηση των αποδεικτικών στοιχείων και τη διαπίστωση των πραγματικών περιστατικών, το Δικαστήριο αναφέρθηκε στις αρχές που συνοψίζονται στην υπόθεση Γεωργία κατά Ρωσίας (I). Στηρίχθηκε στις παρατηρήσεις και σε πολλά άλλα έγγραφα που υπέβαλαν τα μέρη. Έλαβε επίσης υπόψη τις εκθέσεις διεθνών κυβερνητικών και μη κυβερνητικών οργανώσεων. Ζήτησε από τα μέρη να παράσχουν πρόσθετες αναφορές.
Το Δικαστήριο έλαβε επίσης υπόψη τις δηλώσεις μαρτύρων και πραγματογνωμόνων κατά τη διάρκεια ακρόασης που πραγματοποιήθηκε στο Στρασβούργο από τις 6 έως τις 17 Ιουνίου 2016. Εξέτασε συνολικά 33 μάρτυρες.
- Ενεργή φάση εχθροπραξιών από τις 8 έως τις 12 Αυγούστου 2008 – Άρθρο 2
Το Δικαστήριο έκρινε ότι σε περίπτωση στρατιωτικών επιχειρήσεων που διεξήχθησαν κατά τη διάρκεια διεθνούς ένοπλης σύγκρουσης, δεν ήταν δυνατό να μιλάμε για «αποτελεσματικό έλεγχο» σε μια περιοχή. Η ίδια η πραγματικότητα της ένοπλης αντιπαράθεσης και της μάχης μεταξύ των εχθρικών στρατιωτικών δυνάμεων που επιδιώκουν να καθιερώσουν τον έλεγχο μιας περιοχής σε ένα πλαίσιο χάους σήμαινε ότι δεν υπήρχε έλεγχος σε αυτήν την περιοχή. Αυτό ισχύει και στην παρούσα υπόθεση, καθώς η πλειοψηφία των μαχών πραγματοποιήθηκε σε περιοχές που προηγουμένως ήταν υπό τον έλεγχο της Γεωργίας.
Συνεπώς, το Δικαστήριο απέδωσε το βάρος στο γεγονός ότι η ίδια η πραγματικότητα της ένοπλης αντιπαράθεσης και της μάχης μεταξύ εχθρικών στρατιωτικών δυνάμεων που επιδιώκουν να καθιερώσουν έλεγχο σε μια περιοχή σε ένα πλαίσιο χάους όχι μόνο σήμαινε ότι δεν υπήρχε «αποτελεσματικός έλεγχος» σε αυτήν την περιοχή, αλλά αποκλείει επίσης οποιαδήποτε μορφή «κρατικής εξουσίας και ελέγχου» έναντι των ατόμων. Έκρινε επομένως ότι οι προϋποθέσεις που είχε εφαρμόσει στη νομολογία του για τον καθορισμό της άσκησης της εξωεδαφικής δικαιοδοσίας από ένα κράτος δεν είχαν τηρηθεί για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις που έπρεπε να εξετάσει εν προκειμένω σχετικά με την ενεργό φάση των εχθροπραξιών στο το πλαίσιο μιας διεθνούς ένοπλης σύγκρουσης. Αυτό δεν σήμαινε ότι τα κράτη μπορούσαν να ενεργήσουν εκτός οποιουδήποτε νομικού πλαισίου. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, υποχρεώθηκαν να συμμορφωθούν με τους λεπτομερείς κανόνες του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου.
Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα γεγονότα που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της ενεργού φάσης των εχθροπραξιών (8 έως 12 Αυγούστου 2008) δεν ενέπιπταν στη δικαιοδοσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας για τους σκοπούς του Άρθρου 1 της Σύμβασης και κήρυξε αυτό το μέρος της προσφυγής απαράδεκτο.
- Φάση κατοχής μετά την παύση των εχθροπραξιών (από τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός της 12ης Αυγούστου 2008) – Άρθρα 2, 3 και 8 της Σύμβασης και άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η Ρωσική Ομοσπονδία είχε ασκήσει «αποτελεσματικό έλεγχο», εντός της νομολογίας του (Λοϊζίδου κατά Τουρκίας, Κύπρου κατά Τουρκίας, Ιλάσκου κ.λπ. κατά Μολδαβίας και Ρωσίας, Αλ Σκιίνι κ.λπ. κατά Ηνωμένου Βασιλείου και Catan κ.λπ. κατά Δημοκρατίας της Μολδαβίας και Ρωσίας), στη Νότια Οσετία, την Αμπχαζία και στη «προστατεόμενη ζώνη» κατά την περίοδο από 12 Αυγούστου έως 10 Οκτωβρίου 2008, ημερομηνία επίσημης απόσυρσης των ρωσικών στρατευμάτων. Μετά από αυτήν την περίοδο, η ισχυρή παρουσία της Ρωσίας και η εξάρτηση των αρχών της Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας από τη Ρωσική Ομοσπονδία απέδειξε ότι υπήρχε συνεχής «αποτελεσματικός έλεγχος» στη Νότια Οσετία και την Αμπχαζία.
Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα γεγονότα που συνέβησαν μετά την παύση των εχθροπραξιών (μετά την κατάπαυση του πυρός της 12ης Αυγούστου 2008) εμπίπτουν στη δικαιοδοσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας για τους σκοπούς του άρθρου 1 της Σύμβασης.
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι οι πληροφορίες που εμφανίζονται σε πηγές, συμπεριλαμβανομένων των εκθέσεων της αποστολής διερεύνησης της ΕΕ, του ΟΑΣΕ, του Επιτρόπου του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, της Διεθνούς Αμνηστίας και του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ήταν συνεπείς όσον αφορά την ύπαρξη, μετά την παύση των ενεργών εχθροπραξιών, μιας συστηματικής εκστρατείας καύσης και λεηλασίας σπιτιών σε χωριά της Γεωργίας στη Νότια Οσετία και στη «προστατευόμενη ζώνη». Τέτοιες πληροφορίες ήταν επίσης σύμφωνες με τις δορυφορικές εικόνες από τις 9 Οκτωβρίου 2008 που δείχνουν ότι τα σπίτια είχαν καεί. Αυτή η εκστρατεία συνοδεύτηκε από καταχρήσεις εναντίον αμάχων, και ιδίως συνοπτικές εκτελέσεις. Τρεις Γεωργιανοί μάρτυρες που εξετάστηκαν από το Δικαστήριο ανέφεραν επίσης κάψιμο και λεηλασία σπιτιών από πολιτοφυλακές της Νότιας Οσετίας, ενώ τα χωριά τους ήταν υπό ρωσικό έλεγχο, καθώς και καταχρήσεις εναντίον πολιτών της Γεωργίας.
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι μια διοικητική πρακτική ορίστηκε όχι μόνο από την «επανάληψη πράξεων», αλλά και από την «επίσημη ανοχή»: «οι παράνομες πράξεις γίνονται ανεκτές όταν οι ανώτεροι που είναι άμεσα υπεύθυνοι, αν και γνωρίζουν για τέτοιες πράξεις, δεν λαμβάνουν μέτρα για να τους τιμωρήσουν ή να αποτρέψουν την επανάληψή τους · ή ότι μια ανώτερη αρχή, ενόψει πολλών ισχυρισμών,εκδηλώνει αδιαφορία αρνούμενη οποιαδήποτε έρευνα για την αλήθεια ή την ορθότητα τους , ή ότι σε δικαστικές διαδικασίες δεν επιτρέπεται η δίκαιη ακρόαση τέτοιων καταγγελιών» (βλ., για παράδειγμα, Γεωργία κατά Ρωσίας (I) ).
Αν και ορισμένες δηλώσεις μαρτύρων έδειξαν ότι κατά καιρούς τα ρωσικά στρατεύματα παρενέβησαν για να σταματήσουν τις καταχρήσεις εναντίον αμάχων, σε πολλές περιπτώσεις τα ρωσικά στρατεύματα ήταν παθητικά παρόντα κατά τη διάρκεια σκηνών λεηλασίας. Παρά την εντολή που δόθηκε στις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις για την προστασία του πληθυσμού και τη διεξαγωγή επιχειρήσεων διατήρησης της ειρήνης και επιβολής του νόμου στο έδαφος, τα μέτρα που έλαβαν οι ρωσικές αρχές είχαν αποδειχθεί ανεπαρκή για την αποτροπή των φερόμενων παραβιάσεων. Αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί ως «επίσημη ανοχή» από τις ρωσικές αρχές, όπως αποδεικνύεται επίσης από το γεγονός ότι οι τελευταίες δεν είχαν πραγματοποιήσει αποτελεσματικές έρευνες για τις φερόμενες παραβιάσεις.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι διέθετε επαρκή αποδεικτικά στοιχεία για να μπορέσει να αποδείξει πέραν πάσης αμφιβολίας ότι υπήρξε μια διοικητική πρακτική αντίθετη προς τα άρθρα 2 και 8 της Σύμβασης και το άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου που αφορά δολοφονίες αμάχων και την πυρπόληση και λεηλασίες σπιτιών σε χωριά της Γεωργίας στη Νότια Οσετία και την «προστατευόμενη ζώνη». Έχοντας υπόψη τη σοβαρότητα των καταχρήσεων που διαπράχθηκαν, οι οποίες θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως «απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση» λόγω της αγωνίας και της ταλαιπωρίας που υπέστησαν τα θύματα – που είχαν χαρακτηριστεί ως εθνική ομάδα – το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι αυτή η διοικητική πρακτική ήταν επίσης αντίθετη με το άρθρο 3 της Σύμβασης. Ο κανόνας εξάντλησης των εγχώριων ενδίκων μέσων δεν ισχύει σε περίπτωση ύπαρξης διοικητικής πρακτικής.
Υπήρξε συνεπώς παραβίαση των άρθρων 2, 3 και 8 της Σύμβασης και του άρθρου 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου, και η Ρωσική Ομοσπονδία ήταν υπεύθυνη για αυτήν την παραβίαση.
Μεταχείριση πολιτικών κρατουμένων και νομιμότητα της κράτησής τους – Άρθρα 3 και 5
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι δεν αμφισβητήθηκε ότι 160 γεωργιανοί πολίτες, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν αρκετά ηλικιωμένοι και το ένα τρίτο από αυτούς ήταν γυναίκες, είχαν τεθεί υπό κράτηση από τις δυνάμεις της Νότιας Οσετίας στο υπόγειο του «Υπουργείου Εσωτερικών της Νότιας Οσετίας» στο Tskhinvali μεταξύ περίπου 10 και 27 Αυγούστου 2008. Δεδομένου ότι οι γεωργιανοί άμαχοι είχαν τεθεί υπό κράτηση κυρίως μετά τη διακοπή των εχθροπραξιών, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι εμπίπτουν στη δικαιοδοσία της Ρωσίας Ομοσπονδίας.
Οι μαρτυρίες πολιτών της Γεωργίας σχετικά με τις συνθήκες κράτησής τους ήταν συνεπείς με τις πληροφορίες από διάφορες πηγές που διαθέτει το Δικαστήριο. Ο επικεφαλής του «κέντρου κράτησης» είχε αναγνωρίσει κατά την ακρόαση του μάρτυρα, ότι το υπόγειο του «Υπουργείου Εσωτερικών της Νότιας Οσετίας» δεν είχε σχεδιαστεί για να φιλοξενήσει τόσους πολλούς κρατουμένους. Άνδρες και γυναίκες είχαν κρατηθεί μαζί για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, δεν υπήρχαν αρκετά κρεβάτια και δεν είχαν ικανοποιηθεί οι βασικές απαιτήσεις των κρατουμένων για την υγεία τους και την υγιεινή.
Παρόλο που η άμεση συμμετοχή των ρωσικών δυνάμεων δεν είχε αποδειχθεί σαφώς, το γεγονός ότι οι γεωργιανοί πολίτες εμπίπτουν στη δικαιοδοσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας σήμαινε ότι οι τελευταίοι ήταν επίσης υπεύθυνοι για τις ενέργειες των αρχών της Νότιας Οσετίας. Αν και ήταν παρόντες, οι ρωσικές δυνάμεις δεν είχαν παρέμβει για να αποτρέψουν την καταγγελία για την αντιμετώπισή της.
Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρξε διοικητική πρακτική αντίθετη προς το άρθρο 3 όσον αφορά τους όρους κράτησης περίπου 160 πολιτών της Γεωργίας και τις ταπεινωτικές πράξεις τις οποίες είχαν υποστεί, οι οποίες τους προκάλεσαν αναμφισβήτητα πόνο και έπρεπε να θεωρηθούν απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση. Σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου, ο κανόνας της εξάντλησης των εγχώριων ενδίκων μέσων δεν ίσχυε σε περίπτωση ύπαρξης διοικητικής πρακτικής.
Ως εκ τούτου, υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 της Σύμβασης και η Ρωσική Ομοσπονδία ήταν υπεύθυνη για αυτήν την παραβίαση.
Σύμφωνα με την κυβέρνηση, οι πολίτες της Γεωργίας είχαν τεθεί υπό κράτηση για την ασφάλειά τους, λόγω πιθανών επιθέσεων από τους Νότιους Οσετίτες που επιδιώκουν να εκδικηθούν τους Γεωργιανούς για την επίθεση στο Τσκίνβαλι. Αυτή η δικαιολογία, η οποία επιπλέον αμφισβητήθηκε στην πραγματικότητα, δεν έγινε δεκτή ως λόγος κράτησης. Επιπλέον, οι κρατούμενοι δεν είχαν ενημερωθεί για τους λόγους της σύλληψής τους και της κράτησής τους.
Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρξε διοικητική πρακτική αντίθετη προς το άρθρο 5 όσον αφορά την αυθαίρετη κράτηση πολιτών της Γεωργίας τον Αύγουστο του 2008 και ότι η Ρωσική Ομοσπονδία ήταν υπεύθυνη για την παραβίαση που προέκυψε.
Αντιμετώπιση των αιχμαλώτων πολέμου – Άρθρο 3
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι περιπτώσεις κακομεταχείρισης και βασανιστηρίων κρατουμένων πολέμου από τις δυνάμεις της Νότιας Οσετίας είχαν αναφερθεί στις διάφορες πηγές που διαθέτει. Κατά την ακρόαση των μαρτύρων στο Στρασβούργο, δύο μάρτυρες είχαν περιγράψει λεπτομερώς τη μεταχείριση τους από τις δυνάμεις της Νότιας Οσετίας και τις ρωσικές δυνάμεις.
Το Δικαστήριο θεώρησε ότι διέθετε επαρκή αποδεικτικά στοιχεία που του επέτρεπαν να συμπεράνει ότι οι γεωργιανοί αιχμάλωτοι πολέμου είχαν πέσει θύματα μεταχείρισης που αντιβαίνει στο άρθρο 3 της Σύμβασης από τις δυνάμεις της Νότιας Οσετίας. Παρόλο που η άμεση συμμετοχή των ρωσικών δυνάμεων δεν είχε αποδειχθεί σαφώς σε όλες τις περιπτώσεις, το γεγονός ότι οι αιχμάλωτοι πολέμου εμπίπτουν στη δικαιοδοσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας σήμαινε ότι οι τελευταίοι ήταν επίσης υπεύθυνοι για τις ενέργειες των δυνάμεων της Νότιας Οσετίας. Αν και ήταν παρόντες στη σκηνή, οι ρωσικές δυνάμεις δεν είχαν παρέμβει για να την αποτρέψουν.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η κακομεταχείριση που υπέστησαν οι γεωργιανοί αιχμάλωτοι πολέμου έπρεπε να θεωρηθούν πράξεις βασανιστηρίων κατά την έννοια του άρθρου 3 της Σύμβασης. Τέτοιες πράξεις ήταν ιδιαίτερα σοβαρές, δεδομένου ότι είχαν διαπραχθεί εναντίον αιχμαλώτων πολέμου, οι οποίοι απολάμβαναν ειδικό προστατευόμενο καθεστώς βάσει του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου.
Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρξε διοικητική πρακτική αντίθετη προς το άρθρο 3 της Σύμβασης όσον αφορά τις πράξεις βασανιστηρίων για τις οποίες υπήρξαν θύματα πολέμου της Γεωργίας. Υπήρξε επομένως παραβίαση του άρθρου 3 και η Ρωσική Ομοσπονδία ήταν υπεύθυνη για αυτήν την παραβίαση.
Ελεύθερη κυκλοφορία των εκτοπισθέντων – Άρθρο 2 του 4ου Πρωτοκόλλου
Οι πληροφορίες από τις διάφορες πηγές που διαθέτει το Δικαστήριο ήταν συνεπείς σχετικά με την άρνηση των αρχών της Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας να επιτρέψουν στους Γεωργιανούς να επιστρέψουν στα αντίστοιχα σπίτια τους, ακόμη και αν η επιστροφή στην περιοχή της Akhalgori είχε εγκριθεί . Οι διαπραγματεύσεις άρχισαν στη Γενεύη με σκοπό την εξεύρεση πολιτικής λύσης. Εν τω μεταξύ, οι de facto αρχές της Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας και η Ρωσική Ομοσπονδία, οι οποίες είχαν αποτελεσματικό έλεγχο επί των περιοχών αυτών, είχαν καθήκον βάσει της Σύμβασης να επιτρέψουν τους κατοίκους με καταγωγή τη Γεωργία να επιστρέψουν στα αντίστοιχα σπίτια τους.
Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρξε διοικητική πρακτική αντίθετη προς το άρθρο 2 του 4ου Πρωτοκόλλου.
Η κατάσταση σχετικά με την αδυναμία των Γεωργιανών υπηκόων να επιστρέψουν στα αντίστοιχα σπίτια τους ήταν ακόμη σε εξέλιξη στις 23 Μαΐου 2018, ημερομηνία της ακρόασης στην παρούσα υπόθεση.
Ως εκ τούτου, υπήρξε παραβίαση του Άρθρου 2 του 4ου Πρωτοκόλλου τουλάχιστον έως τις 23 Μαΐου 2018 και η Ρωσική Ομοσπονδία ήταν υπεύθυνη για αυτήν την παραβίαση.
Δικαίωμα στην εκπαίδευση – Άρθρο 2 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου
Το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν διέθετε επαρκή αποδεικτικά στοιχεία για να καταλήξει σε συμπέρασμα, πέραν της εύλογης αμφιβολίας, ότι υπήρχαν συμβάντα αντίθετα με το άρθρο 2 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου. Επομένως, δεν υπήρξε παραβίαση αυτού του άρθρου.
Υποχρέωση διερεύνησης – Άρθρο 2
Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Ρωσική Ομοσπονδία είχε την υποχρέωση να διενεργήσει επαρκή και αποτελεσματική έρευνα όχι μόνο για τα γεγονότα που συνέβησαν μετά την παύση των εχθροπραξιών, αλλά και για τα γεγονότα που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της ενεργού φάσης των εχθροπραξιών.
Λαμβάνοντας υπόψη τη σοβαρότητα των εγκλημάτων που φέρεται να διαπράχθηκαν κατά την ενεργό φάση των εχθροπραξιών και την κλίμακα και τη φύση των παραβιάσεων που διαπιστώθηκαν κατά την περίοδο της κατοχής, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι έρευνες που διενήργησαν οι ρωσικές αρχές δεν πληρούσαν τις προϋποθέσεις του άρθρου 2 της Σύμβασης.
Ως εκ τούτου, υπήρξε παραβίαση της διαδικαστικής πτυχής του άρθρου 2 της Σύμβασης
Αποτελεσματική Επανόρθωση-Άρθρο 13
Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω συμπεράσματα, το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν υπήρχε ανάγκη ξεχωριστής εξέτασης της καταγγελίας της προσφεύγουσας κυβέρνησης σύμφωνα με το άρθρο 13 σε συνδυασμό με τα άρθρα 3, 5 και 8 της Σύμβασης και με τα άρθρα 1 και 2 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου και του άρθρου 2 του 4ου Πρωτοκόλλου.
Άρθρο 38
Αφού εξέτασε τα έγγραφα που υποβλήθηκαν στο Δικαστήριο κατόπιν της προσφυγής από την προσφεύγουσα κυβέρνηση, το Δικαστήριο εξέτασε αν η κυβέρνηση είχε συμμορφωθεί με την υποχρέωσή της να συνεργαστεί βάσει του άρθρου 38 της Σύμβασης. Η προσφεύγουσα κυβέρνηση είχε αρνηθεί να υποβάλει «αναφορές για τη μάχη», με την αιτιολογία ότι τα εν λόγω έγγραφα αποτελούσαν «κρατικό μυστικό», παρά τις ρυθμίσεις που πρότεινε το Δικαστήριο για την υποβολή μη εμπιστευτικών αποσπασμάτων. Ούτε υπέβαλαν πρακτικές προτάσεις στο Δικαστήριο που θα τους επέτρεπαν να εκπληρώσουν την υποχρέωσή τους να συνεργαστούν διατηρώντας παράλληλα τον μυστικό χαρακτήρα ορισμένων πληροφοριών. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η προσφεύγουσα Κυβέρνηση δεν εκπλήρωσε την υποχρέωσή της να παράσχει στο Δικαστήριο όλες τις απαραίτητες διευκολύνσεις στο πλαίσιο της διαπίστωσης των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης, όπως απαιτείται βάσει του άρθρου 38 της Σύμβασης.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι το ζήτημα της εφαρμογής του άρθρου 41 δεν ήταν ώριμο προς απόφαση και συνεπώς επιφυλάχθηκε.
Μειοψηφία
Ο δικαστής Keller εξέφρασε σύμφωνη γνώμη. Ο δικαστής Serghides εξέφρασε εν μέρει σύμφωνη γνώμη. Οι δικαστές Lemmens, Grozev, Pinto de Albuquerque, Dedov και Chanturia εξέφρασαν ο καθένας εν μέρει διαφορετική γνώμη. Οι δικαστές Yudkivska , Pinto de Albuquerque και Chanturia εξέφρασαν μία κοινή εν μέρει αντίθετη γνώμη· και οι δικαστές Yudkivska , Wojtyczek και Chanturia εξέφρασαν μία κοινή εν μέρει αντίθετη γνώμη (επιμέλεια echrcaselaw.com).
