Απέλαση πριν την εκδίκαση ενδίκου μέσου και παρά την δικαστική αναστολής της απέλασης. Καταδίκη για αναποτελεσματική προσφυγή και για το διαδικαστικό σκέλος του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ
ΑΠΟΦΑΣΗ
M.A. κατά Βελγίου της 27.10.2020 (αριθ. προσφ. 19656/18)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Απέλαση του προσφεύγοντος στο Σουδάν από τις βελγικές αρχές παρά την ύπαρξη δικαστικής απόφασης με την οποία διατάχθηκε η προσωρινή αναστολή του μέτρου και παρά την εκκρεμή εκδίκαση αίτησης από το δικαστήριο για να αφεθεί ελεύθερος .
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η ξαφνική απέλαση του προσφεύγοντος παρά τη δικαστική απόφαση για αναστολή του μέτρου και παρά την δικαστική εκκρεμότητα εκδίκασης σχετικού αιτήματος να αφεθεί ελεύθερος ο προσφεύγων κατέστησε αναποτελεσματικό το ένδικο μέσο που άσκησε και έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 13 (δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής) σε συνδυασμό με το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ.
Κατά το ΕΔΔΑ η απέλαση του προσφεύγοντος εξαιτίας κυρίως διαδικαστικών ελαττωμάτων που οφείλονται στις βέλγικες αρχές πριν από την απέλαση, του είχε στερήσει το δικαίωμα να υποστηρίξει με επάρκεια την αίτηση ασύλου που υπέβαλε στο Βέλγιο, ενώ οι βελγικές αρχές δεν είχαν επαρκώς αξιολογήσει τους πραγματικούς κινδύνους που θα αντιμετώπιζε στο Σουδάν.
Το ΕΔΔΑ έκρινε, επίσης, ότι οι συνθήκες υπό τις οποίες διεξήχθη η προκαταρκτική έρευνα της υπόθεσης του προσφεύγοντος προκαλούσαν ανησυχία. Ο αστυνομικός που του είχε πάρει συνέντευξη δεν γνώριζε άπταιστα αραβικά και ο προσφεύγων δεν είχε ενημερωθεί από πριν ότι θα πραγματοποιηθεί μια τέτοια συνέντευξη.
Το Στρασβούργο διαπίστωσε επίσης παραβίαση του διαδικαστικού σκέλους του άρθρου 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης) της ΕΣΔΑ.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 3
Άρθρο 13
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων M. A. είναι Σουδανός υπήκοος ο οποίος γεννήθηκε το 1993.
Ο M A. εισήλθε παράνομα στο Βέλγιο σε άγνωστη ημερομηνία, αφού πέρασε από την Ιταλία και με πρόθεση να πάει στο Ηνωμένο Βασίλειο. Κοιμήθηκε στο Parc Maximilien στις Βρυξέλλες με περίπου 100 άλλους Σουδανούς μετανάστες. Ενώ προσπαθούσε να φτάσει στο Ηνωμένο Βασίλειο, τον σταμάτησε η βελγική αστυνομία στις 18.08.2017. Εκδόθηκε διαταγή να εγκαταλείψει τη χώρα και να κρατηθεί εν αναμονή απέλασης. Την ίδια ημέρα, οι βελγικές αρχές τον μετέφεραν σε ένα κέντρο κράτησης μεταναστών κοντά στο Αεροδρόμιο των Βρυξελλών. Ασκώντας το δικαίωμά του να εξεταστεί πριν από την απέλασή του, ο M.A. είπε σε έναν αστυνομικό στο κέντρο ότι είχε φύγει λόγω της κατάστασης στη χώρα του, όπου ήταν καταζητούμενος. Στις 06.09.2017 υπέβαλε αίτηση ασύλου η οποία περιέχει τις δηλώσεις του. Λίγο αργότερα, τα κοινωνικά μέσα και ο Σουδανικός τύπος μετέδωσαν μια ανακοίνωση από τις βελγικές αρχές βάση της οποία οι εθνικές αρχές συνεργάζονταν με τις σουδανικές αρχές για να ταυτοποιήσουν και να επαναπατρίσουν Σουδανούς υπηκόους που είχαν εισέλθει παράνομα στο Βέλγιο.
Ο M.A. απέσυρε την αίτησή του λίγες μέρες αργότερα, αναφερόμενος σε αυτές τις εξελίξεις και στο γεγονός ότι δεν είχε δικηγόρο. Στις 27.09.2017, στο κέντρο κράτησης, ο M.A. ήταν παρών σε συνάντηση με μέλη της σουδανικής πρεσβείας και της σουδανικής αποστολής αναγνώρισης, μετά την οποία η πρεσβεία του εξέδωσε άδεια ταξιδιού για να επιστρέψει στη χώρα του. Μετά από διαβούλευση με δικηγόρο στις 30.09.2017, ο M.A. υπέβαλε αίτημα να αφεθεί ελεύθερος στο Πρωτοδικείο της Louvain.
Στις 12.10.2017, προτού εξεταστεί το αίτημα, ενημερώθηκε ότι θα έπρεπε να επιβιβαστεί σε πτήση προς για το Σουδάν. Εξετάζοντας αίτηση του προσφεύγοντα, ο Πρόεδρος του Πρωτοδικείου στις Βρυξέλλες έκρινε ότι το βελγικό κράτος δεν μπορούσε να απελάσει τον προσφεύγοντα προτού τα δικαστήρια αποφανθούν σχετικά με το αίτημα απελευθέρωσής του, με την επιφύλαξη ενός προστίμου 10.000 ευρώ. Η απέλαση, που είχε προγραμματιστεί για την επόμενη ημέρα, ακυρώθηκε, αλλά ο M.A. παρ’ όλα αυτά μεταφέρθηκε στο αεροδρόμιο. Ισχυρίστηκε ότι τον είχε συναντήσει ένας άνδρας με στολή, ο οποίος του εξήγησε στα Αραβικά ότι εάν αρνούνταν να επιβιβασθεί στο αεροπλάνο, θα λαμβάνονταν περαιτέρω μέτρα ώστε να απελαθεί και ότι επίσης απειλήθηκε με καταστολή μέσω ηρεμιστικών σε περίπτωση άρνησής του. Ο προσφεύγων υπέγραψε δήλωση στην οποία συμφώνησε με την αναχώρησή του και επιβιβάστηκε στην πτήση.
Βασιζόμενος στο άρθρο 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα δικαιώματα, ο προσφεύγων παραπονέθηκε ότι δεν υπήρχε προηγούμενη εξέταση πριν από την απέλασή του των πιθανών κινδύνων που θα αντιμετώπιζε στο Σουδάν. Σύμφωνα με το άρθρο 13 (δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής), ισχυρίστηκε επίσης ότι δεν είχε κανένα αποτελεσματικό μέσο για να υποβάλει τις καταγγελίες του σύμφωνα με το άρθρο 3 ή κάποιο ανασταλτικό μέσο ώστε να αποτραπεί η απέλασή του. Ισχυρίστηκε επίσης ότι οι αρχές του Βελγίου είχαν παραβιάσει τα δικαιώματά του σύμφωνα με το άρθρο 6 § 1 (δικαίωμα σε δίκαιη ακρόαση / δικαίωμα πρόσβασης σε δικαστήριο) παραβιάζοντας τη δικαστική απόφαση. Τέλος, παραπονέθηκε ότι η κράτησή του ήταν ασυμβίβαστη με το άρθρο 5 (δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια).
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης)
Όσον αφορά τις διαθέσιμες πληροφορίες για την κατάσταση στο Σουδάν, ήταν γνωστό ότι η γενική κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπήρξε προβληματική εκείνη την εποχή. Υπό αυτές τις συνθήκες, δεν μπορούσε εύκολα να υποστηριχθεί, όπως είχε κάνει η κυβέρνηση, ότι η ύπαρξη σοβαρού και τεκμηριωμένου κινδύνου για τον προσφεύγοντα έπρεπε να αποκλειστεί. Το Δικαστήριο τόνισε ότι μια απόφαση η οποία εκδόθηκε μετά την απέλαση στην οποία διαπιστώθηκε ότι ο προσφεύγων δεν διατρέχει κανένα κίνδυνο στη χώρα προέλευσής του, όπως έγινε στην παρούσα υπόθεση, δεν θα μπορούσε να χρησιμεύσει αναδρομικά στην μη ανάληψη των διαδικαστικών υποχρεώσεων των εθνικών αρχών κατά τη διαδικασία απέλασης.
Ως προς το εάν ο προσφεύγων είχε μια πραγματική και αποτελεσματική ευκαιρία να υποβάλει παρατηρήσεις σχετικά με προσωπικούς κινδύνους που θα αντιμετώπιζε εάν επέστρεφε στο Σουδάν, το Δικαστήριο σημείωσε ότι είχε επανειλημμένα εκφράσει τους φόβους του. Επανέλαβε ότι, ενώ το βάρος της απόδειξης σχετικά με την τεκμηρίωση των ατομικών κινδύνων βαρύνουν το άτομο που υποβάλλει αίτηση ασύλου, οι κανόνες σχετικά με το βάρος της απόδειξης δεν πρέπει να καταστήσουν αναποτελεσματικά τα δικαιώματα που προστατεύονται βάσει του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ. Ήταν επίσης σημαντικό να ληφθούν υπόψη οι πρακτικές δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας αλλοδαπός κατά την υποστήριξη της αίτησης ασύλου.
Το Δικαστήριο επισήμανε τον ισχυρισμό του προσφεύγοντος ότι δεν είχε συμβουλευτεί δικηγόρο κατά τη διάρκεια των πρώτων βδομάδων κράτησής του, γεγονός που δεν αντικρούεται από τα στοιχεία. Σημείωσε επίσης ότι κατά τη διάρκεια της συνέντευξης που οργανώθηκε κατά την άφιξη του προσφεύγοντος στο κέντρο κράτησης, κανένας διερμηνέας δεν ήταν παρών, παρόλο που καταλάβαινε μόνο τα αραβικά. Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι αυτά τα γεγονότα αποτελούσαν αναμφίβολα εμπόδια που θα μπορούσαν να εξηγήσουν την ασυνεπή στάση του προσφεύγοντος και τις ελλιπείς πληροφορίες που είχε παράσχει στις αρχές και ότι δεν του δόθηκε μια ρεαλιστική προοπτική πρόσβασης στη διεθνή προστασία. Διαφαίνεται από τη φόρμα που είχε συμπληρωθεί με βάση τις δηλώσεις του, ότι μόνο γενικές ερωτήσεις του έγιναν για τους κινδύνους που μπορεί να αντιμετωπίσει, χωρίς καμία αναφορά ή ερώτηση σχετικά με την περιοχή καταγωγής του, την εθνοτική καταγωγή του, ή τους λόγους εγκατάλειψης του Σουδάν. Το Δικαστήριο ήταν επομένως πεπεισμένο ότι η κυβέρνηση δεν είχε πραγματοποιήσει επαρκή προηγούμενη εκτίμηση των κινδύνων που θα αντιμετώπιζε ο προσφεύγων σύμφωνα με το άρθρο 3.
Επιπλέον, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι συνθήκες υπό τις οποίες εξετάστηκε από την αστυνομία ο προσφεύγων προκαλούσαν ανησυχία. Ο αστυνομικός που του είχε πάρει συνέντευξη δεν γνώριζε άπταιστα αραβικά, την γλώσσα στην οποία διεξήχθη η συνέντευξη και ο προσφεύγων δεν είχε ενημερωθεί εκ των προτέρων ότι θα πραγματοποιηθεί μια τέτοια συνέντευξη.
Υπό το πρίσμα αυτών των διαδικαστικών ελαττωμάτων, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3.
Άρθρο 13 (δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής) σε συνδυασμό με το άρθρο 3
Σχετικά με το αν είχε δοθεί στον προσφεύγοντα αποτελεσματική πρόσβαση στα διαθέσιμα ένδικα μέσα αναφορικά με την αυθαίρετη απέλαση, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι λαμβάνοντας υπόψη τη συλλογιστική που το οδήγησε να αποφανθεί ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 στην παρούσα υπόθεση, δεν υπήρχε λόγος για χωριστή εξέταση των ιδίων γεγονότων και καταγγελιών σύμφωνα με το άρθρο 13.
Όσον αφορά τον ισχυρισμό του προσφεύγοντος ότι δεν του χορηγήθηκε κάποιο ανασταλτικό μέτρο κατά της απέλασης του, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι στην παρούσα υπόθεση υπήρξε συνδυασμός του ένδικου μέσου που είχε ασκήσει – αίτηση να αφεθεί ελεύθερος σε συνδυασμό με την επείγουσα αίτηση προς τον Πρόεδρο του Πρωτοδικείου – το οποίο είχε παράσχει στον προσφεύγοντα προστασία έναντι της αυθαίρετης απέλασης, τουλάχιστον προσωρινά. Καθώς η απόφαση του Προέδρου που απαγόρευε την απέλασή του ήταν εκτελεστή και ως εκ τούτου δεσμευτική για τις αρχές, ο προσφεύγων είχε το δικαίωμα να αναμένει συμμόρφωση και εφαρμογή της απόφασης.
Έχοντας υπόψη το γεγονός ότι δεν μπορούσε να θεωρηθεί ότι ο προσφεύγων είχε εγκαταλείψει οικειοθελώς το Βέλγιο ή ακόμη και να είχε υπογράψει εθελοντικά μια δήλωση που αποδέχθηκε την απέλασή του, και λόγω της ταχύτητας με την οποία οι αρχές ενήργησαν την επόμενη μέρα, παρά τη δικαστική απόφαση απαγόρευσης της απέλασης, έπρεπε να συναχθεί το συμπέρασμα ότι, η αδυναμία αναστολής του μέτρου απέλασης σύμφωνα με την δικαστική απόφαση εκ μέρους των βελγικών αρχών, είχε καταστήσει αναποτελεσματικό το ένδικο μέσο του προσφεύγοντος. Υπήρξε συνεπώς παραβίαση του άρθρου 13 μαζί με το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ.
Λοιπά άρθρα
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι δεν χρειάστηκε να εξετάσει τις καταγγελίες του προσφεύγοντος σύμφωνα με το άρθρο 6 παράγραφος 1 της Σύμβασης (δικαίωμα σε δίκαιη ακρόαση / δικαίωμα πρόσβασης σε δικαστήριο) και κήρυξε τις καταγγελίες σύμφωνα με το άρθρο 5 (δικαίωμα ελευθερίας και ασφάλειας) απαράδεκτες.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Δεδομένου ότι ο προσφεύγων δεν είχε υποβάλει καμία αξίωση για δίκαιη ικανοποίηση, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι δεν υπήρχε ανάγκη να αποφανθεί επί του θέματος(επιμέλεια echrcaselaw.com).
