Απαλλοτρίωση με κατ’ επείγουσες διαδικασίες και παράβλεψη της δικαστικής αναστολής που χορηγήθηκε. Παραβίαση δικαιώματος σεβασμού της ιδιοκτησίας
ΑΠΟΦΑΣΗ
Yel κ.λπ. κατά Τουρκίας της 13.07.2021 (αρ. προσφ. 28241/18)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Απαλλοτρίωση ακινήτου για δημόσια ωφέλεια με αποφάσεις που εκδόθηκαν ως κατεπείγουσες. Το Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε όλες τις διοικητικές αποφάσεις απαλλοτρίωσης, ωστόσο η απόφαση του δεν είχε πρακτική εφαρμογή γιατί εκδόθηκε μετά την απόφαση απαλλοτρίωσης, η οποία εκτελέστηκε άμεσα.
Το Στρασβούργο επανέλαβε την πάγια νομολογία του ότι οποιαδήποτε παρέμβαση στην άσκηση του δικαιώματος για ειρηνική απόλαυση περιουσιακών στοιχείων πρέπει να συνοδεύεται από διαδικαστικές εγγυήσεις που παρέχουν στο ενδιαφερόμενο φυσικό ή νομικό πρόσωπο εύλογη ευκαιρία να παρουσιάσει την υπόθεσή του στις αρμόδιες αρχές.
Εν προκειμένω διαπίστωσε ότι η περιουσία των προσφευγόντων είχε αποτελέσει αντικείμενο έκτακτης απαλλοτρίωσης. Το Συμβούλιο της Επικρατείας διέταξε την αναστολή εκτέλεσης των αποφάσεων απαλλοτρίωσης όμως αγνοήθηκε από το αρμόδιο διοικητικό δικαστήριο το TGI με το αιτιολογικό ότι, δεν αφορά την απαλλοτρίωση, αλλά μόνο την προσφυγή στη διαδικασία έκτακτης ανάγκης.
Κατά το συνέπεια το ΕΔΔΑ έκρινε ότι δεδομένης της έλλειψης συγκεκριμένων αποτελεσμάτων των δικαστικών αποφάσεων που ελήφθησαν στο πλαίσιο των προσφυγών των προσφευγόντων ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας, η στέρηση περιουσιακών στοιχείων που υπέστησαν δεν πληρούσε την απαίτηση νομιμότητας.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του δικαιώματος σεβασμού της περιουσίας (άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου).
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 1 του ΠΠΠ
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες είναι επτά Τούρκοι υπήκοοι οι οποίοι γεννήθηκαν μεταξύ 1926 και 1988 και ζουν στην Κωνσταντινούπολη και Άγκυρα. Ήταν συνιδιοκτήτες έκτασης η οποία είχε βυθιστεί και καλυφθεί με νερό από το υδροηλεκτρικό φράγμα Pembelik.
Η υπόθεση αφορούσε επείγουσες διαδικασίες απαλλοτρίωσης που διεξήχθησαν και ολοκληρώθηκαν βάσει των Διαταγμάτων του Συμβουλίου Υπουργών και διοικητικών αποφάσεων που αρχικά υπόκεινται σε αναστολή εκτέλεσης πριν κηρυχθούν άκυρες από το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο.
Βασιζόμενοι στο άρθρο 6 (δικαίωμα σε δίκαιη ακρόαση/δίκη) και στο άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου (προστασία ιδιοκτησίας), οι προσφεύγοντες παραπονέθηκαν για παραβίαση του δικαιώματός τους για δίκαιη δίκη και του δικαιώματός τους στην ειρηνική απόλαυση της περιουσίας τους.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠOΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο υπενθύμισε ότι το άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου ακολουθεί τρία πρότυπα. Πρώτον, εκφράζει στην πρώτη πρόταση της πρώτης παραγράφου, και είναι γενικής φύσης, την αρχή του σεβασμού της περιουσίας, δεύτερον, στη δεύτερη πρόταση της ίδιας παραγράφου, αναφέρει ότι η στέρηση της ιδιοκτησίας υπόκειται σε ορισμένες προϋποθέσεις και τρίτον, όπως αναφέρεται στη δεύτερη παράγραφο, αναγνωρίζει την εξουσία των κρατών, μεταξύ άλλων, να ρυθμίζουν τη χρήση της ιδιοκτησίας σύμφωνα με το δημόσιο συμφέρον. Το δεύτερο και το τρίτο, που αφορούν συγκεκριμένα παραδείγματα παραβιάσεων της περιουσίας, πρέπει να ερμηνευθούν υπό το φως της αρχής που κατοχυρώνεται στο πρώτο.
Παρατήρησε ότι η παρέμβαση στο δικαίωμα ειρηνικής απόλαυσης των περιουσιακών τους στοιχείων για τα οποία παραπονιούνται οι προσφεύγοντες αφορούσε απαλλοτρίωση ακινήτου τους, δηλαδή στέρηση της ιδιοκτησίας τους, η οποία πρέπει να εξεταστεί σύμφωνα με το δεύτερο πρότυπο.
Το Δικαστήριο υπενθύμισε επίσης ότι κάθε παραβίαση των δικαιωμάτων που προστατεύονται από το άρθρο 1 Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου πρέπει να πληροί την απαίτηση της νομιμότητας.
Η ύπαρξη νομικής βάσης στο εσωτερικό δίκαιο δεν αρκεί, ως εκ τούτου, για την ικανοποίηση της αρχής της νομιμότητας. Επιπλέον, αυτή η νομική βάση πρέπει να έχει κάποια ποιότητα, δηλαδή να είναι συμβατή με το κράτος δικαίου και να προσφέρει εγγυήσεις κατά της αυθαιρεσίας.
Εν προκειμένω, πρέπει να σημειωθεί ότι ο όρος «νόμος» στο άρθρο 1 Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου αναφέρεται στην ίδια έννοια όπως όταν χρησιμοποιείται στην υπόλοιπη Σύμβαση. Συνεπώς, τα νομικά πρότυπα στα οποία βασίζεται η παρέμβαση πρέπει να είναι επαρκώς προσβάσιμα, ακριβή και προβλέψιμα στην εφαρμογή τους. Ειδικότερα, ένα πρότυπο είναι «προβλέψιμο» όταν προσφέρει μια συγκεκριμένη εγγύηση κατά των αυθαίρετων επιθέσεων από την άσκηση δημόσιας εξουσίας. Οποιαδήποτε παρέμβαση στην άσκηση του δικαιώματος για ειρηνική απόλαυση περιουσιακών στοιχείων πρέπει συνεπώς να συνοδεύεται από διαδικαστικές εγγυήσεις που παρέχουν στο ενδιαφερόμενο πρόσωπο ή οντότητα εύλογη ευκαιρία να παρουσιάσει την υπόθεσή του στις αρμόδιες αρχές, ώστε να καταστεί δυνατή η αποτελεσματική αμφισβήτηση των προσβαλλόμενων μέτρων. Για να διασφαλιστεί ότι πληρούται αυτή η προϋπόθεση, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όλες οι ισχύουσες νομικές και διοικητικές διαδικασίες.
Στην παρούσα υπόθεση, το Δικαστήριο παρατήρησε ότι η ιδιοκτησία των προσφευγόντων είχε αποτελέσει αντικείμενο έκτακτης απαλλοτρίωσης βάσει δύο διατάξεων του CM ( νόμος) που επέτρεπε την προσφυγή σε αυτή τη διαδικασία παρέκκλισης από το συνηθισμένο δίκαιο και επίσης δύο αποφάσεων του CRME (Διευθυντική Επιτροπή σχετικά με την Αγορά Ενέργειας).
Η υποχρέωση να στηριχτεί η απαλλοτρίωση σε διοικητικές αποφάσεις που επιτρέπουν την στέρηση περιουσιακών στοιχείων για λόγους δημόσιας ωφέλειας και τη δυνατότητα για τα ενδιαφερόμενα μέρη να αμφισβητήσουν τη νομιμότητα αυτών ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων αποτελεί σίγουρα μια σταθερή εγγύηση κατά της αυθαιρεσίας. Το ίδιο ισχύει, κατά μείζονα λόγο, στην περίπτωση παρεκκλίνουσας διαδικασίας όπως η απαλλοτρίωση έκτακτης ανάγκης.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι οι προσφεύγοντες είχαν στη διάθεσή τους αυτό το είδος προσφυγής κατά όλων των διοικητικών πράξεων που αποτέλεσαν τη νομική βάση για την απαλλοτρίωση και ότι το χρησιμοποίησαν. Εάν τελικά κέρδισαν την υπόθεσή τους, δεν θα μπορούσαν να αποκομίσουν συγκεκριμένο όφελος από αυτήν την κατάσταση, δεδομένου ότι οι δικαστικές αποφάσεις που εκδόθηκαν υπέρ τους δεν θα μπορούσαν να εμποδίσουν ούτε την άμεση κατάληψη ή την απαλλοτρίωση των περιουσιακών τους στοιχείων, παρόλο που τόσο το πρώτο όσο και το δεύτερο δικαστήριο βασίστηκε σε αυτές τις διοικητικές πράξεις και προέκυψε η νομιμότητά τους από αυτές. Είναι αλήθεια ότι κατά την ημερομηνία της απόφασης που επέτρεπε την ανάληψη της κατοχής, τα διατάγματα και οι αποφάσεις απαλλοτρίωσης δεν είχαν ακόμη τεθεί σε αναστολή εκτέλεσης. Ωστόσο, κατά την ημερομηνία της απόφασης απαλλοτρίωσης που εκδόθηκε από το TGI (Πρωτοβάθμιο Δικαστήριο Karakoçan), οι αποφάσεις αυτές υπόκειντο σε αναστολή που διατάχθηκε από το Συμβούλιο της Επικρατείας. Ωστόσο, η απόφαση αναστολής αγνοήθηκε από το TGI με το αιτιολογικό ότι, σύμφωνα με το ίδιο, δεν αφορούσε την απαλλοτρίωση, αλλά μόνο την προσφυγή στη διαδικασία έκτακτης ανάγκης. Παρόλο που το Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε όλες τις διοικητικές αποφάσεις απαλλοτρίωσης παρά τις αντίθετες αποφάσεις του TGI, η απόφαση αυτή ελήφθη μετά την απόφαση απαλλοτρίωσης, η οποία ήταν οριστική.
Κατά τη γνώμη του Δικαστηρίου, το ζήτημα της σημασίας και του πεδίου εφαρμογής των αποφάσεων και διατάξεων του Συμβουλίου της Επικρατείας σχετικά με τις αποφάσεις απαλλοτρίωσης – και ειδικότερα το ζήτημα των επιπτώσεων στη διαδικασία ενώπιον του TGI είναι ότι ο εσωτερικός νόμος που αναφέρεται στις εν λόγω αποφάσεις και αποφάσεις – δεν είχε αποφασιστική σημασία για την εξέταση της παρούσας καταγγελίας.
Πράγματι, ανεξάρτητα από τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, παραμένει το γεγονός ότι οι δικαστικές αποφάσεις που ακυρώνουν τόσο τα διατάγματα του CM σχετικά με την προσφυγή στη διαδικασία έκτακτης ανάγκης όσο και τις αποφάσεις απαλλοτρίωσης του CRME – που αποτέλεσαν τη νομική βάση της στέρησης περιουσιακών στοιχείων στο εθνικό δίκαιο – δεν παρήγαγαν απολύτως κανένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Η συνέπεια αυτής της κατάστασης ήταν να ακυρωθεί ο πυρήνας του δικαιώματος και να καταστεί θεωρητικό, απατηλό και κατά συνέπεια αναποτελεσματικό το δικαίωμα προσφυγής που έπρεπε να έχουν οι προσφεύγοντες για να αμφισβητήσουν τη νομιμότητα πράξεων που παραβιάζουν το δικαίωμα ιδιοκτησίας τους.
Όσον αφορά τη δυνατότητα αποζημίωσης που ανέφερε η Κυβέρνηση, το Δικαστήριο υπενθύμισε τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξε σχετικά με αυτό το ένδικο μέσο στο πλαίσιο της εξέτασης του παραδεκτού, δηλαδή εκείνο που λαμβάνει υπόψη, ήταν τα συμπεράσματα του TGI και του Ακυρωτικού Δικαστηρίου. Το Δικαστήριο θεωρώντας ότι η απόφαση της AGCCA αφορούσε μόνο την κατάληψη και δεν καθιστούσε την απαλλοτρίωση παράνομη και, αφετέρου, την προσέγγιση του Ακυρωτικού Δικαστηρίου σε παρόμοιες υποθέσεις, η αποτελεσματικότητα της προσφυγής για παράνομη κατάληψη ήταν εντελώς υποθετική και καμία περίπτωση δεν αποδείχτηκε.
Κατά συνέπεια, δεδομένης της έλλειψης συγκεκριμένων αποτελεσμάτων των δικαστικών αποφάσεων που ελήφθησαν στο πλαίσιο των προσφυγών των προσφευγόντων ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας και ακυρώνοντας τη νομική βάση για την απαλλοτρίωση, το Δικαστήριο θεώρησε ότι η στέρηση περιουσιακών στοιχείων που υπέστησαν οι προσφεύγοντες δεν πληρούσε την απαίτηση της νομιμότητας.
Συνεπώς, υπήρξε παραβίαση του άρθρου 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου.
Δίκαιη ικανοποίηση: το ΕΔΔΑ επιδίκασε ποσό 2.000 ευρώ για ηθική βλάβη και ποσό 586 ευρώ για έξοδα και δαπάνες (επιμέλεια echrcaselaw.com).
