Απαγόρευση επικοινωνίας ομόφυλης με το παιδί που απέκτησε η πρώην σύζυγος της μέσω υποβοηθούμενης αναπαραγωγής! Παραβίαση της οικογενειακής ζωής
ΑΠΟΦΑΣΗ
Callamand κατά Γαλλίας την 07.04.2022 (αρ. προσφ. 2338/20)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Οικογενειακή ζωή, βέλτιστο συμφέρον παιδιού και δικαίωμα επικοινωνίας με παιδιά ομόφυλων συζύγων μετά το διαζύγιο χωρίς συγγενικό δεσμό.
Η προσφεύγουσας άσκησε αγωγή για δικαίωμα επικοινωνίας με το παιδί που απέκτησε η πρώην σύζυγος της, όσο ήταν παντρεμένοι με υποβοηθούμενη αναπαραγωγή από δότη τράπεζας σπέρματος. Η προσφεύγουσα έζησε μαζί με το παιδί για δύο ολόκληρα χρόνια, όσο ήταν παντρεμένη με την μητέρα του παιδιού. Ως εκ τούτου αναπτύχθηκε μία προσωπική σχέση μεταξύ τους. Τα εγχώρια δικαστήρια με αμετάκλητη απόφαση απέρριψαν την αγωγή της για επικοινωνία λόγω ελλείψεως «συγγενικού δεσμού» με το παιδί γιατί δεν το είχε υιοθετήσει. Άσκησε προσφυγή για παραβίαση του δικαιώματος της στην οικογενειακή ζωή και για απαγορευμένη διάκριση. Ισχυρίστηκε ότι εάν ήταν άντρας η έλλειψη «κοινής γονικής μέριμνας» δεν θα χρησιμοποιούνταν εναντίον της για να απορριφθεί το αίτημά της για δικαίωμα επικοινωνίας.
Το Στρασβούργο υπενθύμισε ότι θα έπρεπε να συνδυάσει το δικαίωμα προστασίας της οικογενειακής ζωής της με το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού να υπερισχύει σε κάθε περίπτωση.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι τα εγχώρια δικαστήρια απέρριψαν την αγωγή της προσφεύγουσας για επικοινωνία γιατί δεν είχε την ιδιότητα του γονέα. Έκρινε ότι εξέτασαν την υπόθεση χωρίς ιδιαίτερο εύρος γιατί δεν έλαβαν υπόψη τους ότι η προσφεύγουσα δεν ζητούσε την γονική μέριμνα αλλά δικαίωμα επικοινωνίας αφού είχε ζήσει με το παιδί για δύο χρόνια. Επίσης δεν διενεργήθηκε ψυχιατρική εκτίμηση του παιδιού. Το ΕΔΔΑ συμπέρανε ότι οι εγχώριες αρχές δεν επέτυχαν δίκαιη ισορροπία μεταξύ του συμφέροντος της προσφεύγουσας να προστατεύσει την προσωπική και οικογενειακή της ζωή, αφενός, και το συμφέρον του παιδιού αφετέρου.
Οσον αφορά την καταγγελία της για απαγορευμένη διάκριση λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού, το ΕΔΔΑ την απέρριψε ως απαράδεκτη γιατί δεν είχε εξαντλήσει τα εσωτερικά ένδικα μέσα.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 8,
Άρθρο 14
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η προσφεύγουσα, Virginie Callamand, είναι Γαλλίδα υπήκοος η οποία γεννήθηκε το 1966.
Το παιδί Α. γεννήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 2014 μέσω σπερματέγχυσης στην Ισπανία με δωρητή σπέρματος από τρίτο άτομο. Η βιολογική μητέρα, S.E., και η προσφεύγουσα ζούσαν μαζί ως ζευγάρι. Η προσφεύγουσα και η S.E. παντρεύτηκαν στις 4 Ιουλίου 2015. Χώρισαν τον Μάιο του 2016 . Η λύση του γάμου τους με αμετάκλητη δικαστική απόφαση έγινε τον Φεβρουάριο του 2019.
Στις 20 Φεβρουαρίου 2017, κατόπιν αίτησης της προσφεύγουσας, ο δικαστής οικογενειακών υποθέσεων του tribunal de grande instance της Μπορντώ της παραχώρησε δικαιώματα επικοινωνίας βάσει μιας απόφασης προσωρινά εκτελεστής.
Η S.E. άσκησε έφεση κατά της απόφασης. Ενώπιον του Εφετείου ο δικαστής υποστήριξε ότι η απόφαση της 20 Φεβρουαρίου 2017 θα έπρεπε να επικυρωθεί στο μέτρο που είχε παραχωρήσει δικαιώματα επικοινωνίας στην προσφεύγουσα.
Στις 3 Απριλίου 2018, το Εφετείο του Μπορντό ακύρωσε την απόφαση της 20ής Φεβρουαρίου 2017. Η προσφεύγουσα άσκησε αναίρεση. Το Ακυρωτικό Δικαστήριο απέρριψε την αναίρεση στις 26 Ιουνίου 2019.
Επικαλούμενη το άρθρο 8, η προσφεύγουσα υποστήριξε ότι η απόρριψη του αιτήματός της για δικαιώματα επικοινωνίας είχε παραβιάσει το δικαίωμά της σε σεβασμό της οικογενειακής της ζωής. Επικαλούμενη το άρθρο 14 (απαγόρευση διακρίσεων) σε συνδυασμό με το άρθρο 8, η προσφεύγουσα υποστήριξε ότι υφίστανται διακρίσεις κατά την απόλαυση του δικαιώματός της στον σεβασμό της οικογενειακής της ζωής.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 8
Το Δικαστήριο είχε συχνά επισημάνει ότι, όσον αφορά τις υποχρεώσεις, τα Κράτη Μέρη έπρεπε να επιτύχουν μια δίκαιη ισορροπία μεταξύ των ανταγωνιστικών συμφερόντων του ατόμου και της κοινωνίας στο σύνολό της. Η παρούσα υπόθεση αφορούσε το δικαίωμα της προσφεύγουσας στον σεβασμό της οικογενειακής της ζωής, αλλά και την αρχή του βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού και των δικαιωμάτων του βάσει του άρθρου 8, καθώς και των δικαιωμάτων της S.E. ως βιολογικής μητέρας. Το ερώτημα ήταν εάν, ενόψει της ευρείας διακριτικής ευχέρειας («περιθώριο εκτίμησης») που είχε στη διάθεσή του, το εναγόμενο κράτος είχε επιτύχει μια δίκαιη ισορροπία μεταξύ των εν λόγω συμφερόντων, με το συμφέρον του παιδιού να υπερισχύει σε κάθε περίπτωση.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι η απόφαση που δόθηκε από το Εφετείο του Μπορντό στην απόφασή του της 3ης Απριλίου 2018 βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στη σκέψη ότι η έννοια της «οικογενειακής ζωής» δεν είχε εφαρμοστεί πλήρως στη σχέση μεταξύ της προσφεύγουσας και του παιδιού. Πράγματι, το Εφετείο είχε καταλήξει ότι η προσφεύγουσα δεν είχε αποδείξει ότι είχε γονική σχέση με το παιδί, ότι είχε βοηθήσει στην ανατροφή του μόνο μέχρι τα δύο του χρόνια και ότι δεν είχε προσπαθήσει να δημιουργήσει μακροχρόνιους νομικούς δεσμούς με το να συμμετέχει ενεργά στις διαδικασίες υιοθεσίας.
Το Δικαστήριο έκρινε, αντίθετα, ότι η προσφεύγουσα και το παιδί είχαν γνήσιους προσωπικούς δεσμούς που προστατεύονταν από το άρθρο 8 της Σύμβασης.
Το Δικαστήριο δυσκολεύτηκε να διακρίνει πώς και γιατί τα επιχειρήματα που διατύπωσε το Εφετείο και το γεγονός ότι η S.E. είχε ήδη στο μυαλό της ένα γονικό πλάνο προτού αρχίσει να συζεί με την προσφεύγουσα ως ζευγάρι ήταν αποφασιστικό στην αξιολόγηση του αιτήματος της προσφεύγουσας, το οποίο δεν αφορούσε τη σύσταση συγγένειας ή απόκτηση κοινής γονικής μέριμνας. Η προσφεύγουσα απλώς είχε ζητήσει τη δυνατότητα να συνεχίσει, περιστασιακά, να βλέπει ένα παιδί για το οποίο είχε ενεργήσει ως γονέας για περισσότερα από δύο χρόνια από τη γέννησή του.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι τα εθνικά δικαστήρια είχαν αποκλίνει ως προς την απαιτούμενη απάντηση της αίτησης της προσφεύγουσας. Ο Οικογενειακός Δικαστής του tribunal de grande instance του Μπορντό είχε παραχωρήσει δικαιώματα επικοινωνίας στην προσφεύγουσα. Περαιτέρω, ενώπιον του Εφετείου ο δικαστής είχε ζητήσει την επικύρωση της απόφασης αυτής, προτείνοντας τη μείωση των εν λόγω δικαιωμάτων λόγω της έλλειψης συγγένειας μεταξύ της προσφεύγουσας και του παιδιού.
Ούτε το Δικαστήριο μπορούσε εύκολα να διακρίνει, από την αιτιολογία που εξέθεσε το Εφετείο του Μπορντό, το οποίο δεν αξιολόγησε την ανάγκη να διενεργήσει ψυχολογική εκτίμηση του παιδιού.
Έτσι, λόγω του περιορισμένο εύρους της επανεξέτασης που διενεργήθηκε στο πλαίσιο της αναίρεσης, το σκεπτικό της απόφασης του Εφετείου του Μπορντό της 3 Απριλίου 2018, δεν απέδειξε ότι είχε επιτευχθεί δίκαιη ισορροπία μεταξύ του συμφέροντος της προσφεύγουσας να προστατεύσει την οικογενειακή της ζωή, αφενός, και του συμφέροντος του παιδιού Α., αφετέρου.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ.
Άρθρο 14
Η προσφεύγουσα επεσήμανε ότι ο μόνος δυνατός τρόπος για να δημιουργήσει μια οικογενειακή σχέση μεταξύ της ίδιας και του παιδιού Α. ήταν η υιοθεσία, ενώ αν ήταν άντρας που ζούσε με την μητέρα του Α ως ζευγάρι θα μπορούσε όχι μόνο να είχε επιλέξει την υιοθεσία αλλά και να βασιστεί στην de facto απόλαυση της γονικής ιδιότητας ή να επωφεληθεί από το τεκμήριο της πατρότητας.
Θεώρησε ότι η υπόθεσή της περιείχε διακρίσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού.
Στην παρούσα υπόθεση, αρκούσε για το Δικαστήριο να επισημάνει ότι παρόλο που η προσφεύγουσα είχε υποβάλλει καταγγελία στο Ακυρωτικό Δικαστήριο, το εν λόγω δικαστήριο την έκρινε απαράδεκτη. Δεδομένου ότι τα πραγματικά περιστατικά στα οποία βασίστηκε η καταγγελία δεν είχαν υποβληθεί στο Εφετείο, ήταν αδύνατο για το Ακυρωτικό Δικαστήριο να την εξετάσει.
Κατά συνέπεια, η καταγγελία δεν είχε υποβληθεί ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων υπό τις προϋποθέσεις που προβλέπονταν από το εθνικό δίκαιο, και η υποχρέωση εξάντλησης των εσωτερικών ένδικων μέσων δεν είχε επομένως εκπληρωθεί.
Εικαζόμενη διάκριση όσον αφορά τους όρους χορήγησης δικαιωμάτων επικοινωνίας.
Η προσφεύγουσα υποστήριξε ότι βάσει του άρθρου 371- 4 του Αστικού Κώδικα, που αφορά τρίτα πρόσωπα, τα δικαιώματα επικοινωνίας υπόκεινται σε ορισμένες προϋποθέσεις, και ότι στην περίπτωση τρίτων προσώπων που ήταν «προτιθέμενοι γονείς», η πρόσθετη προϋπόθεση της « κοινής άσκησης γονικής μέριμνας» ορίστηκε στη νομολογία. Σύμφωνα με την άποψη της προσφεύγουσας υπήρχε διαφορά στη μεταχείριση του προτιθέμενου ομόφυλου γονέα, και των ετεροφυλόφιλων παππούδων ή θετών γονέων, και έτσι η διάκριση είχε βασιστεί στο φύλο. Υποστήριξε ότι, αν ήταν άντρας, η έλλειψη «κοινής γονικής μέριμνας» δεν θα χρησιμοποιούνταν εναντίον της για να απορριφθεί το αίτημά της για δικαιώματα επικοινωνίας επειδή η ανάληψη κοινής γονικής μέριμνας θα ήταν αυτοδίκαιη εάν αφορούσε έναν άνδρα και μια γυναίκα.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο λόγος για τον οποίο, στο συμπληρωματικό της υπόμνημα ενώπιον του Ακυρωτικού Δικαστηρίου η προσφεύγουσα είχε αναφέρει διακρίσεις λόγω του σεξουαλικού της προσανατολισμού κατά παράβαση των άρθρων 14 και 8, της ΕΣΔΑ ήταν ότι ήθελε να επικρίνει συγκεκριμένα το γεγονός ότι η μόνη διαθέσιμη επιλογή για τη γυναίκα σύντροφο της μητέρας ενός παιδιού προκειμένου να δημιουργήσει συγγένεια με το εν λόγω παιδί ήταν η υιοθεσία, ενώ τα ετερόφυλα ζευγάρια είχαν άλλες επιλογές. Σαφώς, λοιπόν, δεν είχε υποβάλει στο Ακυρωτικό Δικαστήριο την καταγγελία για διάκριση στις συνθήκες χορήγησης δικαιωμάτων επικοινωνίας και ότι ως εκ τούτου δεν είχε εξαντλήσει τα εσωτερικά ένδικα μέσα ως προς την παρούσα καταγγελία.
Δίκαιη Ικανοποίηση: Η προσφεύγουσα δεν υπέβαλε σχετικό αίτημα (επιμέλεια echrcaselaw.com).
