Ακινητοποίηση ψυχικά ασθενή σε ένα κρεβάτι νοσοκομείου για 23 ώρες. Η συνέχιση του μέτρου σωματικού περιορισμού χωρίς επαρκή αιτιολόγηση, παραβίασε την ΕΣΔΑ
ΑΠΟΦΑΣΗ
Aggerholm κατά Δανίας της 15-9-2020 (αριθ. 45439/18)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Μέτρα σωματικού περιορισμού και απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης. Ακινητοποίηση άνδρα με σχιζοφρένεια σε ένα κρεβάτι ψυχιατρικού νοσοκομείου για σχεδόν 23 ώρες. Η διάρκεια ακινητοποίησής του, την οποία ο προσφεύγων κατήγγειλε, υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες που έχει εξετάσει ποτέ από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Λαμβάνοντας υπόψη το πλαίσιο και το ιστορικό βίαιων αδικημάτων του προσφεύγοντος, το Δικαστήριο του Στρασβούργου, όπως και τα εθνικά δικαστήρια, ήταν πεπεισμένα ότι η απόφαση να δεθεί σε ένα κρεβάτι ήταν το μόνο μέσο που είχαν στη διάθεσή τους αναφορικά με την πρόληψη άμεσης ή επικείμενης βλάβης στο προσωπικό και τους ασθενείς στο νοσοκομείο. Ωστόσο, τα εθνικά δικαστήρια απέτυχαν να αντιμετωπίσουν τα ζητήματα αναφορικά με διάρκεια και τη συνέχιση του μέτρου. Συγκεκριμένα, χωρίς επαρκή αιτιολόγηση ο εφημερεύων γιατρός αποφάσισε να παρατείνει το μέτρο καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας παρά το γεγονός ότι είχε διαπιστώσει ότι ο προσφεύγων υπήρξε ήρεμος τέσσερις ώρες νωρίτερα. Υπήρξε επίσης καθυστέρηση μιάμισης ώρας στη λύση του από το κρεβάτι την επόμενη μέρα. Δεδομένου ότι σύμφωνα με το ΕΔΔΑ ένας δυνητικός κίνδυνος δεν μπορεί να εξομοιωθεί με ένα άμεσο ή επικείμενο κίνδυνο, το Δικαστήριο έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση της απαγόρευσης απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης.
Παραβίαση του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 3
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Niels Lund Aggerholm, είναι Δανός υπήκοος που γεννήθηκε το 1985 και ζει στο Aarhus.
Πάσχει από παρανοϊκή σχιζοφρένεια και καταδικάστηκε το 2005 σε εισαγωγή σε ψυχιατρικό νοσοκομείο μετά από πέντε περιστατικά βίας κατά κυβερνητικών αξιωματούχων. Οκτώ χρόνια μετά την επιβολή της ποινής στον προσφεύγοντα, ο επικεφαλής γιατρός του νοσοκομείου αποφάσισε να δέσει τον προσφεύγοντα σε κρεβάτι αφού είχε εκφέρει απειλές εναντίον του. Λαμβάνοντας υπόψη τις προηγούμενες επιθέσεις εναντίον του προσωπικού και των ασθενών, θεώρησε ότι αποτελούσε κίνδυνο, με αποτέλεσμα να ανακαλέσει την απελευθέρωσή του και διέταξε μέτρα φυσικού περιορισμού, τα οποία ξεκίνησαν στις 8 Φεβρουαρίου 2013 στις 1.15 μ.μ.
Σύμφωνα με τα νοσοκομειακά αρχεία, ένας άλλος γιατρός εξέτασε τον προσφεύγοντα 5 ώρες και 40 λεπτά αργότερα και, βρίσκοντάς τον «ήσυχο» και «πιο ομιλητικό», αποφάσισε να λύσει έναν ιμάντα αστραγάλου και του επέτρεψε να επισκεφθεί την τουαλέτα. Τέσσερις ώρες αργότερα, ο ίδιος γιατρός διατήρησε τα μέτρα επειδή θεώρησε ότι ο προσφεύγων ήταν ακόμη δυνητικά επικίνδυνος. Στις 10.30 π.μ. την επόμενη μέρα, αφ’ ότου ενημερώθηκε ότι ο προσφεύγων κοιμόταν όλη τη νύχτα, ο γιατρός αποφάσισε ότι ήταν ασφαλές να τον απελευθερώσει από το κρεβάτι. Ο προσφεύγων αφέθηκε ελεύθερος στις 12.05 μ.μ. μετά από διαβούλευση με τον επικεφαλής γιατρό.
Ο προσφεύγων προσέφυγε σε διάφορα διοικητικά και δικαστικά όργανα. Κατά τον δικαστικό έλεγχο τα δικαστήρια εξέτασαν τον προσφεύγοντα, τον επικεφαλής γιατρό και έναν βοηθό υγειονομικής περίθαλψης και έλαβαν υπόψη τα αρχεία του ψυχιατρείου, καθώς και μια έκθεση του Νομικού Ιατρικού Συμβουλίου. Τελικά, το 2017, τα εγχώρια δικαστήρια διαπίστωσαν ότι τα μέτρα εναντίον του προσφεύγοντος ήταν απαραίτητα για να αποφευχθεί ο επικείμενος κίνδυνος για τον εαυτό του ή για τρίτους, και ότι δεν ήταν δυνατόν να υιοθετηθούν λιγότερο παρεμβατικά μέτρα. Ήταν επίσης πεπεισμένα ότι το ιατρικό προσωπικό, ένας βοηθός υγειονομικής περίθαλψης και τέσσερις γιατροί είχαν επαρκώς αξιολογήσει κατά πόσο ο εν λόγω περιορισμός έπρεπε να συνεχιστεί.
Η ποινή του προσφεύγοντος ανακλήθηκε το 2018.
Βασιζόμενος στο άρθρο 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης), ο προσφεύγων υποστήριξε ότι δεν υπήρχε επικείμενος κίνδυνος που να απαιτεί σωματικό περιορισμό, τα μέτρα θα έπρεπε να έχουν μόνο χρησιμοποιηθεί ως έσχατη λύση αφού είχαν εξαντληθεί όλες οι άλλες λογικές επιλογές και ότι είχε συγκρατηθεί περισσότερο από ό,τι ήταν απολύτως απαραίτητο.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η υπόθεση του προσφεύγοντος έπρεπε να διακριθεί από άλλες υποθέσεις στις οποίες είχε διαπιστώσει ότι η ακινητοποίηση ενός ατόμου σε ένα κρεβάτι για λίγες μόνο ώρες ήταν αρκετό για να εντοπιστεί παραβίαση του άρθρου 3 της Σύμβασης. Αυτές οι υποθέσεις αφορούσαν τη σύλληψη κρατουμένων που είχαν κρατηθεί σε κελί, μιας γυναίκας που είχε εισαχθεί σε ψυχιατρικό νοσοκομείο ενάντια στη θέλησή της και ενός ψυχικά άρρωστου άνδρα που είχε μεταφερθεί σε ένα κέντρο αποτοξίνωσης, ενώ ο προσφεύγων είχε περιοριστεί σε ψυχιατρικό νοσοκομείο λόγω ποινικής καταδίκης για βίαιή συμπεριφορά.
Επιπλέον, το Δικαστήριο σημείωσε ότι τα εθνικά δικαστήρια εξέτασαν προσεκτικά την υπόθεση, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα, που επιβεβαιώνουν ότι υπήρχαν επαρκείς λόγοι για την απόφαση του επικεφαλής γιατρού να δέσει τον προσφεύγοντα σε ένα κρεβάτι. Συγκεκριμένα, παρά τις προσπάθειες διαλόγου ή να αφήσει τον προσφεύγοντα να ηρεμήσει, είχε παραμείνει εξαγριωμένος και ο επικεφαλής γιατρός, έχοντας επίγνωση του ιστορικού επιθέσεων στο προσωπικό του νοσοκομείου και σε άλλους ασθενείς, είχε θεωρήσει ότι αντιπροσώπευε κίνδυνο για τους τρίτους και για τον εαυτό του.
Τα δικαστήρια είχαν επίσης δηλώσει γενικά ότι, σύμφωνα με τα αρχεία, καμία άλλη εναλλακτική λύση δεν ήταν εφικτή εκτός από τον σωματικό περιορισμό. Δεν εναπόκειται στο Δικαστήριο να υποθέσει εάν λιγότερο παρεμβατικά μέτρα είχαν χρησιμοποιηθεί στην πραγματικότητά, όπως η χρήση ηρεμιστικών.
Ως εκ τούτου, ήταν ικανοποιημένα ότι η ακινητοποίηση του προσφεύγοντος είχε χρησιμοποιηθεί ως μέτρο έσχατης λύσης και ότι ήταν το μόνο διαθέσιμο μέσο για την πρόληψη άμεσης ή επικείμενης βλάβης σε άλλους. Ωστόσο, διαπίστωσε ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν κατάφεραν να αντιμετωπίσουν διάφορα ζητήματα που σχετίζονται με τη συνέχεια και τη διάρκεια του μέτρου.
Πρώτον, ο προσφεύγων ήταν δεμένος μόνο από έναν ιμάντα αστραγάλου και του είχαν επιτρέψει να επισκεφθεί την τουαλέτα όταν ο εφημερεύων ιατρός τον εξέτασε και διαπίστωσε ότι μάλλον ηρέμησε ενώ μόλις τέσσερις ώρες αργότερα, ο ίδιος γιατρός θεώρησε ότι εξακολουθούσε να αποτελεί πιθανό κίνδυνο και να διατηρηθούν να μέτρα περιορισμού. Το Δικαστήριο επεσήμανε ότι ένας δυνητικός κίνδυνος δεν μπορεί να εξομοιωθεί με ένα άμεσο ή επικείμενο κίνδυνο, όπως επίσης ορίζεται στο εσωτερικό νομικό πλαίσιο, συγκεκριμένα ο νόμος περί χρήσης βίας στην Ψυχιατρική.
Δεύτερον, ο προσφεύγων δεν είχε συνδρομή ιατρικού προσωπικού για το διάστημα των 12 ωρών όταν «κοιμόταν καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας», αλλά από έναν βοηθό κοινωνικής και υγειονομικής περίθαλψης. Αυτό σήμαινε ότι δεν υπάρχει αξιολόγηση κινδύνου από γιατρό κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Τρίτον, αν και ο εφημερεύων ιατρός είχε αποφασίσει ότι ήταν ασφαλές να απελευθερώσει τον προσφεύγοντα στις 10.30 π.μ. στις 9 Φεβρουαρίου 2013, απελευθερώθηκε μία ώρα και 35 λεπτά αργότερα. Δεν δόθηκε καμία εξήγηση για αυτήν την καθυστέρηση.
Επομένως, οι αρχές δεν είχαν αποδείξει επαρκώς ότι η συνέχιση ακινητοποίησης του προσφεύγοντος δεμένου σε κρεβάτι για 23 ώρες ήταν απολύτως απαραίτητη. Το Δικαστήριο δεν μπορούσε να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι τα μέτρα είχαν σεβαστεί την ανθρώπινη αξιοπρέπεια του προσφεύγοντος και δεν τον είχαν εκθέσει σε πόνο και ταλαιπωρία. Συνεπώς, υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Δανία έπρεπε να καταβάλει στον προσφεύγοντα 10.000 ευρώ ως ηθική βλάβη και 4.000 ευρώ για έξοδα και δαπάνες.
