Λεκτική κακοποίηση μαθητή από καθηγητή με τις λέξεις «ηλίθιος, βλαμμένος και ανόητος» μπροστά σε συμμαθητές του! Παραβίαση σεβασμού της ιδιωτικής ζωής
ΑΠΟΦΑΣΗ
F.O. κατά Κροατίας της 22.04.2021 (αρ. προσφ. 29555/13)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Παρενόχληση μαθητή σε δημόσιο σχολείο από εκπαιδευτικό και δικαίωμα προστασίας από το κράτος. Σεβασμός της ιδιωτικής ζωής.
Μαθητής γυμνασίου παρενοχλήθηκε λεκτικά από τον καθηγητή μαθηματικών, κατά τη διάρκεια μαθήματος ενώπιον όλων των συμμαθητών του. Χαρακτηρίστηκε ως «ηλίθιος, βλαμμένος, ανόητος». Ο μαθητής χρειάστηκε ψυχολογική υποστήριξη για να συνέλθει, ενώ ο καθηγητής «τιμωρήθηκε» μόνο με μία επίπληξη. Οι προσπάθειες του πατέρα του μαθητή για ποινική δίωξη της πράξης απέτυχαν, και το αρμόδιο Υπουργείο Παιδείας «κάλυψε» το συμβάν, προτείνοντας στους γονείς μία διαδικασία συμφιλίωσης.
Το Στρασβούργο επισήμανε ότι τα μέτρα που λαμβάνονται στον τομέα της εκπαίδευσης ενδέχεται, σε ορισμένες περιπτώσεις, να επηρεάσουν το δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής, και κατέληξε ότι η λεκτική κακοποίηση μαθητή είναι απαράδεκτη για κάθε εκπαιδευτικό σύστημα.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η πράξη του δασκάλου ναι μεν δεν συνιστούσε ποινικό αδίκημα ωστόσο έπρεπε να αντιμετωπιστεί από τους αρμόδιους φορείς. Διαπίστωσε ότι ο διευθυντής του σχολείου δεν κατάφερε να αναγνωρίσει την ανάγκη αντιμετώπισης του προβλήματος, δηλαδή της απαράδεκτης συμπεριφοράς του δασκάλου, ούτε προστάτεψε τον μαθητή αλλάζοντάς του τμήμα.
Το Υπουργείο Παιδείας δε, δεν εξέτασε το ενδεχόμενο λήψης άλλων μέτρων στο πλαίσιο της αρμοδιότητάς του για την αντιμετώπιση των συγκεκριμένων καταγγελιών που υπέβαλε ο προσφεύγων, αλλά επικεντρώθηκε στον τρόπο παράδοσης των μαθημάτων.
Κατά συνέπεια το ΕΔΔΑ διαπίστωσε κατά πλειοψηφία παραβίαση του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής ζωής του μαθητή (άρθρο 8 της ΕΣΔΑ) και επιδίκασε ποσό 7.500 ευρώ για ηθική βλάβη, πλέον εξόδων.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 8
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, F.O., είναι Κροάτης υπήκοος ο οποίος γεννήθηκε το 1993.
Η υπόθεση αφορούσε φερόμενη παρενόχληση του προσφεύγοντος από έναν δάσκαλο σε δημόσιο σχολείο και την αδυναμία των κρατικών αρχών να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στις καταγγελίες του για παρενόχληση.
Ο προσφεύγων μαθητής σε δημόσιο γυμνάσιο την εν λόγω περίοδο, δέχτηκε πολλές προσβολές από τον καθηγητή μαθηματικών του (R.V.). Ο καθηγητής αποκάλεσε τον προσφεύγοντα, μεταξύ άλλων, «ηλίθιο, βλαμμένο, ανόητο». Ο προσφεύγων υποβλήθηκε σε ψυχολογική θεραπεία σε σχέση με τα γεγονότα. Ο πατέρας του παραπονέθηκε στο σχολείο και σε πολλούς άλλους σχετικούς εγχώριους φορείς, συμπεριλαμβανομένου του Υπουργείου Παιδείας. Οι καταγγελίες του πατέρα είχαν ως αποτέλεσμα ιδίως, σε συνεδρίες μεταξύ του ψυχολόγου του σχολείου και του δασκάλου του προσφεύγοντος, και αξιολόγηση της κατάστασης από τον Οργανισμό Παιδείας.
Ο προσφεύγων υπέβαλε επίσης έγκληση, ισχυριζόμενός ότι παρενοχλήθηκε από τον R.V. , όμως δεν ασκήθηκε ποινική δίωξη.
Ο προσφεύγων διαμαρτυρήθηκε ανεπιτυχώς ενώπιον του Συνταγματικού Δικαστηρίου σχετικά με την παρενόχληση από τον καθηγητή στο σχολείο και την ανεπαρκή απάντηση των σχετικών εθνικών αρχών.
Βασιζόμενος ιδίως στο άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης ο προσφεύγων παραπονέθηκε ότι είχε παρενοχληθεί από έναν καθηγητή, και ότι αυτός δεν καταδικάστηκε από τις αρμόδιες αρχές.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο εξέτασε τη δυνατότητα εφαρμογής του άρθρου 8 στην παρούσα υπόθεση. Τα μέτρα που λαμβάνονται στον τομέα της εκπαίδευσης ενδέχεται, σε ορισμένες περιπτώσεις, να επηρεάσουν το δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής, αλλά όχι κάθε πράξη ή μέτρο που μπορεί να θεωρηθεί ότι επηρεάζει αρνητικά την ηθική ακεραιότητα ενός ατόμου που προκάλεσε αναγκαστικά μια τέτοια παρέμβαση.
Οι προσβολές τις οποίες είχε υποστεί ο προσφεύγων από τον δάσκαλό του είχαν ως αποτέλεσμα τη συναισθηματική του διαταραχή, η οποία είχε επηρεάσει την ψυχολογική του κατάσταση, την αξιοπρέπεια και την σωματική του ακεραιότητα. Επιπλέον, αυτές οι προσβολές είχαν εκφραστεί στην τάξη μπροστά σε άλλους μαθητές και έτσι ήταν σε θέση να εξευτελίσουν και να υποτιμήσουν τον προσφεύγοντα στα μάτια άλλων. Οι εν λόγω προσβολές ήταν ιδιαίτερα ασεβείς απέναντι στον προσφεύγοντα και είχαν διαπραχθεί από έναν δάσκαλο ο οποίος κατείχε θέση εξουσίας και ελέγχου πάνω του. Υπό αυτές τις συνθήκες, και λαμβάνοντας υπόψη ότι ήταν προς το βέλτιστο συμφέρον του προσφεύγοντος ως παιδί, των συμμαθητών του και γενικά των παιδιών ως σύνολο να προστατεύονται αποτελεσματικά από οποιαδήποτε μορφή βίας ή κακοποίησης σε εκπαιδευτικό περιβάλλον, η καταγγέλλουσα μεταχείριση από τον καθηγητή του, υποβλήθηκε σε εξέταση υπό το δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής, κατά την έννοια του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ.
Κατά το ΕΔΔΑ δεν υπήρξε καμία αμφιβολία ότι η μεταχείριση που επισύρει τέτοιες συνέπειες για τον προσφεύγοντα, η οποία προκαλείται από καθηγητή σε δημόσιο σχολείο ενώ ο προσφεύγων ήταν υπό τον έλεγχό του, ισοδυναμούσε με παρέμβαση σύμφωνα με το άρθρο 8. Έπρεπε να προσδιοριστεί εάν μια τέτοια παρέμβαση ήταν δικαιολογημένη. Κατά την εκτίμηση αυτή, το Δικαστήριο έλαβε υπόψη το γεγονός ότι ο προσφεύγων είχε καταγγείλει όχι μόνο την παρενόχληση από τον καθηγητή, αλλά και την αδυναμία των αρμόδιων αρχών να αντιδράσουν στους ισχυρισμούς του για παρενόχληση.
Ενώ οι πρώτες προσβολές του R.V. εναντίον του προσφεύγοντος είχαν ως στόχο να πειθαρχήσουν τον ίδιο και τους συμμαθητές του επειδή φέρεται να καθυστερούσαν να εισέρχονται στη τάξη, οι δύο τελευταίες περιπτώσεις δεν μπορούσαν να θεωρηθούν ως παράνομη λεκτική κακοποίηση εναντίον του προσφεύγοντος που ισοδυναμούσε με ταπείνωση, υποτίμηση και γελοιοποίηση. Σε κάθε περίπτωση, δεν μπορούσε να δοθεί αιτιολογία για τη συμπεριφορά του καθηγητή. Ως διδάσκων, είχε τοποθετηθεί σε μια μοναδική θέση εξουσίας έναντι του προσφεύγοντος, ο οποίος είχε προκαλέσει με τις ενέργειές του επίπτωση στην αξιοπρέπεια, την ευημερία και την ψυχολογική ανάπτυξη του προσφεύγοντος.
Η λεκτική κακοποίηση δεν ήταν πολύ έντονη και δεν είχε εκφυλιστεί περαιτέρω σε μία πιο συστημική, παρενόχληση. Ωστόσο ο R.V. ως καθηγητής, αναμενόταν να καταλάβει ότι οι επιπτώσεις της προφορικής προκλητικής κακοποίησης θα μπορούσαν να επηρεάσουν βαθιά τους μαθητές, ιδιαίτερα εκείνους που ήταν πιο ευαίσθητοι. Επιπλέον, ως καθηγητής, θα έπρεπε να γνωρίζει ότι οποιαδήποτε μορφή βίας, συμπεριλαμβανομένης της λεκτικής κακοποίησης, προς τους μαθητές, όσο και αν είναι ήπια, δεν ήταν αποδεκτή σε εκπαιδευτικό περιβάλλον και ότι του ζητήθηκε να αλληλεπιδρά με μαθητές με σεβασμό στην αξιοπρέπειά τους και στην ηθική ακεραιότητα. Κατά συνέπεια, λαμβάνοντας υπόψη μια θέση εμπιστοσύνης, εξουσίας και επιρροής, καθώς και τις κοινωνικές ευθύνες που έχουν οι εκπαιδευτικοί, δεν υπήρχε περιθώριο να γίνει ανεχτεί οποιαδήποτε παρενόχληση από έναν δάσκαλο σε έναν μαθητή. Η συχνότητα, η σοβαρότητα της βλάβης και η πρόθεση δεν ήταν προαπαιτούμενα για τον ορισμό της βίας και της κακοποίησης σε ένα εκπαιδευτικό περιβάλλον.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι εγχώριες αρχές, ενώ απολάμβαναν περιθώριο εκτίμησης, έπρεπε να θεσπίσουν κατάλληλα νομοθετικά, διοικητικά, κοινωνικά και εκπαιδευτικά μέτρα για να απαγορεύσουν αναμφίβολα οποιαδήποτε μορφή βίας ή κακοποίησης κατά των παιδιών ανά πάσα στιγμή και σε όλες τις περιστάσεις, και έτσι να διασφαλιστεί μηδενική ανοχή σε οποιαδήποτε βία ή κακοποίηση σε εκπαιδευτικά ιδρύματα. Αυτό σχετίζεται επίσης με την ανάγκη διασφάλισης της λογοδοσίας μέσω κατάλληλων ποινικών, αστικών, διοικητικών και επαγγελματικών οδών.
Το Δικαστήριο δεν θεώρησε υπό τις περιστάσεις της παρούσας υπόθεσης ότι η προσφυγή στις ποινικές διαδικασίες ήταν κρίσιμη για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων του κράτους σύμφωνα με το άρθρο 8 και, συνεπώς, εξέτασε περαιτέρω τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίστηκαν οι ισχυρισμοί του προσφεύγοντος εντός των διαθέσιμων διοικητικών οδών.
Μετά την αρχική καταγγελία του προσφεύγοντος προς τον διευθυντή του σχολείου για παρενόχληση από τον καθηγητή της τάξης , δεν ελήφθησαν συγκεκριμένα μέτρα από τις σχολικές αρχές έως ότου ο πατέρας του έστειλε επιστολές σε διάφορες κρατικές αρχές ζητώντας να προστατευτεί ο προσφεύγων από περαιτέρω παρενοχλήσεις στο σχολείο. Εν τω μεταξύ, ο προσφεύγων είχε υποστεί δύο επιπλέον περιπτώσεις λεκτικής κακοποίησης από τον R.V.
Η σχολική κοινότητα είχε οργανώσει μια διαδικασία συμφιλίωσης μεταξύ του προσφεύγοντος και τον καθηγητή R.V. Σε αυτή τη διαδικασία, το μόνο μέτρο που λήφθηκε σε σχέση με τον R.V. περιλάμβανε μια λεκτική επίπληξη από τον ψυχολόγο του σχολείου. Ωστόσο, καμία επίσημη απόφαση ή μέτρο δεν είχε ληφθεί σχετικά με τη συμπεριφορά του R.V., ούτε από τις σχετικές διοικητικές επαγγελματικές διαδικασίες προτού ενημερωθεί το Υπουργείο. Μια τέτοια διαδικασία συμφιλίωσης ήταν προφανώς αναποτελεσματική.
Οι εγχώριες αρχές δεν κατάφεραν να αναγνωρίσουν ότι αυτό που διακυβεύτηκε δεν ήταν απλώς η διευθέτηση των σχέσεων μεταξύ του προσφεύγοντος και του RV, αλλά η ανάγκη αντιμετώπισης του προβλήματος της απαράδεκτης συμπεριφοράς του RV που επηρέασε όχι μόνο τον προσφεύγοντα αλλά και μερικούς άλλους μαθητές. Το σχολείο είχε επίσης αποτύχει να ανταποκριθεί με οποιονδήποτε τρόπο στο αίτημα του προσφεύγοντος να μετακινηθεί σε άλλη τάξη ή να αλλάξει καθηγητή μαθηματικών στην τάξη του.
Το Υπουργείο αντέδρασε μόνο μετά από συγκεκριμένο αίτημα του πατέρα του προσφεύγοντος. Είχε παραπέμψει την υπόθεση στον Οργανισμό Παιδείας για την παιδαγωγική-εκπαιδευτική του επίβλεψη. Ωστόσο, δεν υπήρχε ένδειξη ότι η επιθεώρηση εκπαίδευσης του Υπουργείου είχε εξετάσει το ενδεχόμενο λήψης άλλων μέτρων στο πλαίσιο της αρμοδιότητάς της για την αντιμετώπιση των συγκεκριμένων καταγγελιών που υπέβαλε ο προσφεύγων, όπως η εξέταση του προσφεύγοντος ή η έγκριση των σχετικών μέτρων για την προστασία των μαθητών, παρέχοντας ειδική εκπαίδευση στον εκπαιδευτικό και, ενδεχομένως, την κίνηση των σχετικών διαδικασιών. Στο πλαίσιο της παιδαγωγικής εποπτείας του, ο Οργανισμός είχε επικεντρωθεί στον τρόπο παράδοσης του μαθήματος των μαθηματικών του R.V., χωρίς να διεξαγάγει έρευνα για τα επίμαχα γεγονότα. Τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξε ο Οργανισμός ήταν αμφίβολα ενόψει των ισχυρισμών ότι ορισμένοι μαθητές δεν είχαν απαντήσει με ειλικρίνεια στο ερωτηματολόγιο του Οργανισμού λόγω του φόβου της εκδικητικών ενεργειών. Επιπλέον, στα συμπεράσματά του, ο Οργανισμός πρότεινε την επίλυση του θέματος με περαιτέρω συζήτηση μεταξύ των σχολικών αρχών και του πατέρα του προσφεύγοντος: το Δικαστήριο δεν κατάφερε να καταλάβει πώς θα μπορούσε να θεωρηθεί αυτό ως κατάλληλο μέτρο.
Δεν υπήρχε επίσης ένδειξη ότι ο Οργανισμός ή το Υπουργείο παρακολούθησαν περαιτέρω τις εξελίξεις στην υπόθεση του προσφεύγοντος ή την κατάστασή του στο σχολείο. Στο πλαίσιο αυτό, ήταν δύσκολο να γίνει δεκτό ότι ένα μόνο γράμμα του διευθυντή που ισχυριζόταν ότι ο πατέρας του προσφεύγοντος είχε δηλώσει ότι το ζήτημα είχε διευθετηθεί θα μπορούσε να θεωρηθεί επαρκές. Πράγματι, δεν υπήρχε ένδειξη ότι το περιεχόμενο αυτής της επιστολής είχε εγκριθεί από τον πατέρα του προσφεύγοντος. Θα έπρεπε να ήταν προφανές στην κρατική εκπαιδευτική διοίκηση ότι ο τύπος της επίμαχης συμπεριφοράς και οι επιπτώσεις του στον προσφεύγοντα, απαιτούσαν μια πιο επιμελή γνώση και πόρους για να γίνουν κατανοητές οι συνέπειες της μη παροχής κατάλληλης και αναμενόμενης φροντίδας στον προσφεύγοντα στο χώρο του σχολείου.
Εν ολίγοις, οι κρατικές αρχές δεν είχαν ανταποκριθεί με την απαιτούμενη επιμέλεια στους ισχυρισμούς του προσφεύγοντος για παρενόχληση στο σχολείο.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε κατά πλειοψηφία (4 ψήφοι υπέρ 3) παραβίαση του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής ζωής (άρθρο 8) .
Δίκαιη Ικανοποίηση : Το ΕΔΔΑ επιδίκασε ποσό 7.500 ευρώ για ηθική βλάβη και 650 ευρώ για έξοδα και δαπάνες (επιμέλεια echrcaselaw.com).
