Η αποτυχία εκτέλεσης της ποινής φυλάκισης σε δράστη σεξουαλικής επίθεσης και η χορήγηση αμνηστίας υπέρ του, ήταν ασυμβίβαστες με τις θετικές υποχρεώσεις του κράτους σύμφωνα με την ΕΣΔΑ
ΑΠΟΦΑΣΗ
E.G. κατά της Δημοκρατίας της Μολδαβίας της 13.04.2021 (αριθ. 37882/13)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Σεξουαλική επίθεση εναντίον της προσφεύγουσας. Αποτυχία εκτέλεσης της ποινής που επιβλήθηκε σε έναν από τους τρεις δράστες, ο οποίος διέφυγε στο εξωτερικό. Χορήγηση αμνηστίας για την πράξη του.
Ο εν λόγω δράστης έλαβε αμνηστία, ενώ οι αρχές εξακολουθούσαν να τον αναζητούν, χωρίς να έχει εκτίσει ποτέ την ποινή του. Η εν λόγω αμνηστία στη συνέχεια ακυρώθηκε. Ωστόσο, η περίοδος περίπου ενός έτους κατά την οποία είχε επωφεληθεί από την αμνηστία του επέτρεψε να διαφύγει από τη Μολδαβία, λίγο πριν από την τελευταία ακύρωση της απόφασης.
Το Στρασβούργο διαπίστωσε ότι η σεξουαλική επίθεση εναντίον της προσφεύγουσας συνιστά σοβαρή παραβίαση του δικαιώματος προστασίας από σωματικές βλάβες και ψυχική ταλαιπωρία. Τα μέτρα που έλαβε το κράτος για την εκτέλεση της ποινής του δράστη δεν ήταν επαρκή υπό το φως της υποχρέωσής επιβολής ποινικών ποινών που επιβάλλονται σε δράστες σεξουαλικών επιθέσεων. Η χορήγηση αμνηστίας και η αποτυχία των αρχών να εκτελέσουν την ποινή, ήταν ασυμβίβαστες με τις θετικές υποχρεώσεις του κράτους της Μολδαβίας βάσει των άρθρων 3 και 8 της ΕΣΔΑ.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ομόφωνα ότι υπήρξε παραβίαση της απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης (άρθρο 3 της ΕΣΔΑ) και παραβίαση του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής ζωής (άρθρο 8 της ΕΣΔΑ).
Το Δικαστήριο επιδίκασε στην προσφεύγουσα 10.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 1.820 ευρώ για δικαστικά και άλλα έξοδα.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 3
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η προσφεύγουσα, E.G., είναι υπήκοος της Ρουμανίας η οποία γεννήθηκε το 1977 και ζει στο Κισινάου (Ρουμανία). Έχει διπλή υπηκοότητα, Ρουμάνικη και Μολδαβική.
Το βράδυ της 9ης-10ης Φεβρουαρίου 2008 η προσφεύγουσα δέχθηκε σεξουαλική επίθεση από τρία άτομα, στους οποίους απαγγέλθηκαν κατηγορίες από τον Εισαγγελέα μετά από μήνυση που υπέβαλε η προσφεύγουσα.
Τον Ιούνιο του 2009 το αρμόδιο δικαστήριο έκρινε τους τρεις κατηγορούμενους ένοχους για σεξουαλική επίθεση που διαπράχθηκε από κοινού και τους καταδίκασε σε ποινής φυλάκισης με αναστολή. Η προσφεύγουσα άσκησε έφεση.
Τον Δεκέμβριο του 2009, το Εφετείο Chișinău επικύρωσε την απόφαση του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου, αποφάνθηκε ότι δύο από τα τρία άτομα ήταν ένοχα για διάπραξη ομαδικού βιασμού και τους καταδίκασε σε κάθειρξη έξι ετών και πεντέμισι ετών αντίστοιχα. Καταδίκασε τον τρίτο σε φυλάκιση πέντε ετών για σεξουαλική επίθεση. Τα πρώτα δύο άτομα συνελήφθησαν την ημέρα της δίκης. Το τρίτο δεν ήταν παρόν στη δίκη και εκδόθηκε ένταλμα σύλληψής του.
Τον Απρίλιο του 2011, ο τρίτος δράστης, μέσω του δικηγόρου του, ζήτησε απαλλαγή από την ποινή του, βασιζόμενος στον νόμο περί αμνηστίας του 2008. Η αίτησή του εγκρίθηκε τον Μάιο του 2012 και στη συνέχεια ακυρώθηκε το Νοέμβριο του 2013
Στη συνέχεια, η προσφεύγουσα προσπάθησε να μάθει αν ο τρίτος δράστης της εκτίει ποινή. Πληροφορήθηκε ότι δεν είχε εκδοθεί ένταλμα σύλληψής του και ότι δεν είχαν ληφθεί μέτρα για να εντοπιστεί γιατί ούτε η εισαγγελική αρχή ούτε το Εφετείο διέταξαν έρευνα για τον εντοπισμό του.
Τον Φεβρουάριο του 2014 η αστυνομία εξέδωσε ένταλμα έρευνας στα κράτη μέλη της Κοινοπολιτείας των Ανεξάρτητων Κρατών[1]. Τον Απρίλιο του 2015 εξέδωσαν διεθνές ένταλμα σύλληψης. Σύμφωνα με τις πληροφορίες στον φάκελο, ο τρίτος δράστης δεν είχε εντοπιστεί ακόμη τον Μάρτιο του 2020.
Βασιζόμενη στο άρθρο 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης) και στο άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής) της Σύμβασης, η προσφεύγουσα ισχυρίστηκε ότι το κράτος δεν είχε εκπληρώσει τις θετικές του υποχρεώσεις για να εξασφαλίσει την αποτελεσματική εκτέλεση της ποινής που επιβλήθηκε στον τρίτο δράστη Συγκεκριμένα η προσφεύγουσα παραπονέθηκε για την απόφαση να του χορηγηθεί αμνηστία και για τις περιόδους που δεν επωφελήθηκε από το καθεστώς αμνηστίας, από την αποτυχία των αρχών να πραγματοποιήσουν αποτελεσματική αναζήτηση για το πρόσωπό του.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ….
Άρθρα 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης) και 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής)
Το Δικαστήριο ξεκίνησε επαναλαμβάνοντας ότι ο βιασμός και η σεξουαλική επίθεση εμπίπτουν εντός του πεδίου εφαρμογής του Άρθρου 3 της Σύμβασης, και ότι αυτά τα αδικήματα συνήθως εμπεριέχονται επίσης στις θεμελιώδεις αξίες και βασικές πτυχές της «ιδιωτικής ζωής» κατά την έννοια του άρθρου 8 της Σύμβασης.
Επανέλαβε επίσης ότι τα κράτη είχαν θετική υποχρέωση που ενυπάρχει στα άρθρα 3 και 8 της Σύμβασης για τη θέσπιση διατάξεων ποινικού δικαίου οι οποίες τιμωρούν αποτελεσματικά τον βιασμό και την έμπρακτη εφαρμογή τους μέσω της αποτελεσματικής έρευνας και δίωξης. Αυτή η θετική υποχρέωση απαιτούσε επίσης τη τιμωρία και την αποτελεσματική δίωξη οποιασδήποτε μη συναινετικής σεξουαλικής πράξης.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο τρίτος δράστης καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης πέντε ετών, για σεξουαλική επίθεση εναντίον της προσφεύγουσας και ότι η απόφαση αυτή είχε τεθεί σε ισχύ στις 2 Δεκεμβρίου 2009, αλλά ότι δεν είχε εφαρμοστεί μέχρι σήμερα. Παρατήρησε επίσης ότι, στις 22 Μαΐου 2012, είχε χορηγηθεί αμνηστία, παρόλο που αναζητούνταν από τις αρχές και δεν είχε εκτίσει καθόλου την ποινή του. Στο πλαίσιο αυτό, το Δικαστήριο είχε διαπιστώσει προηγουμένως ότι οι αιτήσεις για αμνηστία δεν πρέπει να γίνονται δεκτές σε περιπτώσεις βασανιστηρίων ή κακομεταχείρισης από κρατικούς αξιωματούχους. Το δικαστήριο επιβεβαίωσε ότι αυτή η αρχή ισχύει και για βίαιες πράξεις οι οποίες διαπράττονται από ιδιώτες.
Ωστόσο, επανέλαβε ότι η αμνηστία/χάρη ήταν ουσιαστικά θέμα του εσωτερικού δικαίου των κρατών μελών και ότι, κατ’ αρχήν, δεν ήταν ασυμβίβαστες με το διεθνές δίκαιο, εκτός αν αφορούσαν πράξεις που συνιστούσαν σοβαρές παραβιάσεις των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η σεξουαλική επίθεση που διαπράχθηκε εναντίον της προσφεύγουσας συνιστά σοβαρή παραβίαση του δικαιώματος προστασίας από σωματική βλάβη και ψυχική δυσφορία, και η χορήγηση αμνηστίας σε έναν από τους δράστες αυτής της επίθεσης ήταν, υπό τις συγκεκριμένες περιστάσεις της υπόθεσης, σε αντίθεση με τις υποχρεώσεις του κράτους βάσει των άρθρων 3 και 8 της σύμβασης.
Το Δικαστήριο σημείωσε επίσης ότι δεν υπήρχε ομοιόμορφη πρακτική του Εφετείου Chișinău σε σχέση με την εφαρμογή του νόμου περί αμνηστίας του 2008. Συγκεκριμένα, ένας από τους άλλους δράστες (ο οποίος ήταν σε παρόμοια κατάσταση με τον τρίτο δράστη και είχε ήδη εκτίσει μέρος της ποινής του) δεν είχε λάβει αμνηστία. Επομένως, το Δικαστήριο έκρινε ότι, στην περίπτωση του τρίτου δράστη, οι δικαστές του Εφετείου είχαν ασκήσει τη διακριτική τους ευχέρεια για την ελαχιστοποίηση των συνεπειών μιας εξαιρετικά σοβαρής παράνομης πράξης και δεν είχαν αποδείξει ότι τέτοιες πράξεις δεν μπορούσαν να γίνουν ανεκτές με κανέναν τρόπο.
Ενώ η χορήγηση της αμνηστίας τελικά ακυρώθηκε, το γεγονός ότι είχε ωφεληθεί από αυτό για μια συνολική περίοδο περίπου ενός έτους ήταν σε αντίθεση με τις διαδικαστικές απαιτήσεις των άρθρων 3 και 8 της Σύμβασης, ιδίως επειδή του επέτρεψε να εγκαταλείψει τη Μολδαβία άμεσα και πριν από την έκδοση της τελευταίας απόφασης που ακυρώνει το όφελος της αμνηστίας.
Όσον αφορά το ερώτημα εάν τα μέτρα που έλαβαν οι αρχές για την επιβολή της ποινής του τρίτου παραβάτη, πέρα από τη περίοδο χορήγησης της αμνηστίας, παρατήρησε το Δικαστήριο ότι οι κρατικές αρχές φαίνεται να αγνόησαν την πρώτη απόφαση, τον Ιούνιο του 2012, για την ακύρωση της αμνηστίας. Τον είχαν συλλάβει στις 22 Οκτωβρίου 2012, αλλά τον είχαν αφήσει ελεύθερο την ίδια ημέρα βάσει της απόφασης του Μαΐου 2012, η οποία είχε ήδη ακυρωθεί και η οποία δεν ισχύει πλέον εκείνη την εποχή. Το Δικαστήριο το θεώρησε ως, στην καλύτερη περίπτωση, έλλειψη συντονισμού μεταξύ των διαφορετικών κρατικών υπηρεσιών, με αποτέλεσμα την αποφυλάκιση του δράστη χωρίς κάποια έγκυρη νομική βάση.
Το Δικαστήριο σημείωσε επίσης ότι η τελευταία απόφαση για την ακύρωση της αμνηστίας, που ελήφθη στις 18 Νοεμβρίου 2013, είχε διαβιβαστεί στην αρμόδια αρχή για την αναζήτηση του παραβάτη περισσότερο από δύο μήνες μετά την έγκρισή της. Επισήμανε τη γνώμη του Εισαγγελέα ότι αυτό το χρονικό πλαίσιο δεν συμμορφώθηκε με τους εσωτερικούς κανόνες. Ακόμα κι αν είχε στη συνέχεια διαπιστωθεί ότι ο δράστης είχε εγκαταλείψει τη χώρα πριν από τις 18 Νοεμβρίου 2013, το Δικαστήριο έκρινε ότι η έκδοση από τις αρχές του επιθυμητού εντάλματος εντός της Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών είχε ήδη καθυστερήσει. Επιπλέον, το διεθνές ένταλμα σύλληψης δεν είχε εκδοθεί έως το 2015 και δεν υπήρχε καμία εξήγηση για αυτήν την καθυστέρηση. Αυτές οι καθυστερήσεις ήταν ασυμβίβαστες με την απαίτηση εύλογης επιμέλειας.
Κατά συνέπεια, τα μέτρα που έλαβε το κράτος για την εκτέλεση της ποινής του τρίτου δράστη δεν ήταν επαρκή υπό το πρίσμα της υποχρέωσής του να εκτίσει την ποινή που του επιβλήθηκε από το ποινικό δικαστήριο ως δράστη σεξουαλικών επιθέσεων. Η χορήγηση αμνηστίας στον δράστη και η αποτυχία των αρχών να εκτελέσουν την ποινή του ήταν ασυμβίβαστες με τις θετικές υποχρεώσεις του κράτους της Μολδαβίας σύμφωνα με τα άρθρα 3 και 8 της Σύμβασης. Υπήρξε επομένως παραβίαση των εν λόγω άρθρων.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Δημοκρατία της Μολδαβίας έπρεπε να καταβάλει στην προσφεύγουσα 10.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 1.820 ευρώ για έξοδα και δαπάνες.
[1]Αζερμπαϊτζάν, Αρμενία, Λευκορωσία, Γεωργία, Καζακστάν, Κιργιζία, Μολδαβία, Ρωσία, Τατζικιστάν, Τουρκμενιστάν, Ουζμπεκιστάν και Ουκρανία.
