Η υπέρβαση των ορίων της αστυνομικής βίας σε ψυχικά ασθενή συνιστά εξευτελιστική μεταχείριση
ΑΠΟΦΑΣΗ
Boukrourou κ.λπ. κατά Γαλλίας της 16.11.2017 (αριθ. 30059/15)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η υπόθεση αφορά το θάνατο ενός από τους συγγενείς των προσφευγόντων κατά τη σύλληψή του από την αστυνομία . Το Δικαστήριο σημείωσε ότι, μολονότι υπήρχε κάποια αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της δύναμης που χρησιμοποιήθηκε από τους αστυνομικούς και του θανάτου του θύματος, η τραγική συνέπεια αυτή δεν ήταν προβλέψιμη και ως εκ τούτου έκρινε ότι δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 2 περί προστασίας του δικαιώματος της ζωής. Αντίθετα, το ΕΔΔΑ έκρινε ότι οι επαναλαμβανόμενες και μη αποτελεσματικές βίαιες πράξεις κατά ενός ευάλωτου ατόμου αποτελούσαν προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και υπέρβαση του επιτρεπόμενου ορίου, καθιστώντας τις εν λόγω ενέργειες ασυμβίβαστες με το άρθρο 3 (εξευτελιστική μεταχείριση) της Σύμβασης διαπιστώνοντας την παραβίασή του.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 2
Άρθρο 3
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες Abdelkader Boukrourou, Samira Boukrourou, Fatiha Boukrourou, Karim Boukrourou, Lahoucin Boukrourou και Yamina Hassioui, είναι Γάλλοι υπήκοοι που γεννήθηκαν 1970, 1977, 1973, 1972, 1938 και 1951, αντιστοίχως. Ζουν στο Mouroux, Massy, Valentigney και Thaulay (Γαλλία), αντίστοιχα.
Η υπόθεση αφορά το θάνατο ενός από τους συγγενείς των προσφευγόντων (Μ.Β.) κατά τη σύλληψή του από την αστυνομία. Οι προσφεύγοντες είναι τα αδέλφια, η αδερφή, η χήρα, ο πατέρας και η μητέρα του Μ.Β.
Στις 12 Νοεμβρίου 2009, ο Μ.Β. πήγε σε ένα φαρμακείο στη Valentigney όπου συνήθως έπαιρνε τα φάρμακά του για ψυχιατρικές διαταραχές. Οι φαρμακοποιοί αρνήθηκαν να αλλάξουν φάρμακα του Μ.Β. ο οποίος επιθυμούσε την αλλαγή τους, με αποτέλεσμα να εκνευριστεί και να θυμώσει, αυξάνοντας τη φωνή του και κάνοντας ακαταλαβίστικες δηλώσεις. Ο ίδιος τους είπε ότι επρόκειτο να υποβάλει καταγγελία και αρνήθηκε να φύγει από το μαγαζί. Τέσσερις αστυνομικοί έφτασαν στο φαρμακείο στις 4.53 μ.μ. και του ζήτησαν πολλές φορές να φύγει από το φαρμακείο. Δεδομένου ότι αυτός συνέχιζε να αρνείται, αποφάσισαν να τον εξαναγκάσουν. Τον έπιασαν από το χέρι και το πόδι, αλλά έπεσε στο πάτωμα στο κατώφλι του φαρμακείου. Στη συνέχεια, οι αστυνομικοί προσπάθησαν να του βάλλουν χειροπέδες, ένας από τους οποίους κτύπησε τον Μ.Β. δύο φορές στο ηλιακό πλέγμα. Τελικά του πέρασαν χειροπέδες και στη συνέχεια τον έσπρωξαν στο περιπολικό, όπου συνέχιζε να αντιστέκεται πριν πέσει με το πρόσωπο προς τα κάτω. Οι αστυνομικοί κρατούσαν τους ώμους, τα πόδια και τους γλουτούς του, ακόμα και όταν δέθηκε σε ένα μη μετακινούμενο τμήμα του πίσω καθίσματος του περιπολικού. Στις 4.58 μ.μ. οι αστυνομικοί ζήτησαν τη βοήθεια της πυροσβεστικής και της ιατρικής υπηρεσίας έκτακτης ανάγκης. Η πυροσβεστική έφτασε στις 5.07 μ.μ., και ανέλαβε τον Μ.Β., ο οποίος είχε σταματήσει να αναπνέει από ένα σημείο και μετά. Παρατηρώντας μη κυκλοφορία αίματος, ο πυροσβέστης πραγματοποίησε καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση. Ιατρός του χορήγησε αδρεναλίνη, αλλά διαπίστωσε τον θάνατο του Β.Μ στις 6.02 μμ.
Διεξήχθη άμεσα έρευνα. Ακροαματικές διαδικασίες διεξήχθησαν και πραγματοποιήθηκε νεκροψία στις 13.11.2009. Ο ιατροδικαστής κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο θάνατος είχε σαφώς προκληθεί από καρδιακή βλάβη η οποία προκλήθηκε λόγω της κατάστασης στη οποία βρισκόταν ο Μ.Β. και του άγχους που του προκλήθηκε. Εξετάστηκαν μάρτυρες και διενεργήθηκαν περαιτέρω αξιολογήσεις. Στις 25.11.2011, ο Διαμεσολαβητής, στον οποίο μέλος του κοινοβουλίου είχε παραπέμψει την υπόθεση, υπέβαλε την αναφορά του. Τον Μάρτιο του 2012 οι τέσσερις αστυνομικοί που συνέλαβαν τον ΜΒ κατηγορήθηκαν επισήμως για ανθρωποκτονία συνεπεία της πρόδηλης σκόπιμης παραβίασης του νόμιμου καθήκοντος ασφάλειας. Τον Δεκέμβριο του 2012 οι ανακριτές που διερευνούσαν την υπόθεση εξέδωσαν απόφαση να τεθεί στο αρχείο η υπόθεση, διαπιστώνοντας, ειδικότερα, ότι η δύναμη που χρησιμοποίησαν οι αστυνομικοί ήταν αναγκαία και αναλογική. Τον Οκτώβριο του 2013 το Τμήμα Ερευνών του Εφετείου επικύρωσε την απόφαση αυτή και τον Νοέμβριο του 2014 η αναίρεση των προσφευγόντων απορρίφθηκε.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 2 (δικαίωμα στη ζωή)
Όσον αφορά την αιτιώδη συνάφεια μεταξύ της δύναμης που χρησιμοποιήθηκε και του θανάτου του Μ.Β.: έχοντας υπόψη τις πληροφορίες που είχε στη διάθεσή του, το Δικαστήριο σημείωσε ότι οι αστυνομικοί δεν είχαν χρησιμοποιήσει εγγενώς θανατηφόρα δύναμη εναντίον του Μ.Β. Όλες οι εγκληματολογικές αναφορές απέκλεισαν το θάνατο από τη συμπίεση του θώρακα, ενώ σημείωναν ότι ο Μ.Β. έπασχε χωρίς να το γνωρίζει από αθηροσκληρωτική στεφανιαία νόσο με περίπου 70% στένωση. Σύμφωνα με τους ειδικούς, ο Μ.Β. είχε πεθάνει ξαφνικά λόγω διαταραχής του καρδιακού ρυθμού το οποίο προκλήθηκε από στεφανιαίο σπασμό λόγω του έντονου και παρατεταμένου συναισθηματικού και σωματικού στρες. Επιπλέον, ακόμη και αν και η αστυνομική επιχείρηση είχε επιφέρει πρόσθετη ένταση και στρες, ο Μ.Β. βρίσκονταν ήδη σε μεγάλη ταραχή και αναστάτωση κατά την άφιξή του στο φαρμακείο, πολύ πριν από την παρέμβαση της αστυνομίας. Τέλος, υπέφερε από σοβαρή ψυχιατρική ασθένεια, από παραληρητική ψύχωση, το οποίο εξηγούσε τόσο την αρχική διαφωνία με τον φαρμακοποιό όσο και την κατάσταση της ακραίας αναστάτωσής του όταν οι αστυνομικοί προσπάθησαν να τον αναγκάσουν να φύγει από το φαρμακείο, καθώς η παρέμβασή τους μπορούσε να ερμηνευτεί από τον θανούντα «κατά δόλο τρόπο», όπως αναφέρει ψυχίατρος.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι, μολονότι υπήρχε κάποια αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της δύναμης που χρησιμοποιήθηκε από τους αστυνομικούς και του θανάτου του Μ.Β., η συνέπεια αυτή δεν ήταν προβλέψιμη. Αν και οι αστυνομικοί γνώριζαν ότι ο Μ.Β. έπασχε από ψυχιατρική ασθένεια, αγνοούσαν το πρόβλημα στην καρδιά του. Ως εκ τούτου, δεν μπορούσαν να προβλέψουν ότι ο συνδυασμός αυτών των δύο παραγόντων – το στρες και οι καρδιακές παθήσεις – ενδέχεται να παρουσιάσουν κίνδυνο για το θύμα.
Όσον αφορά την υποχρέωση προστασίας της ζωής του Μ.Β.: λόγω της ψυχιατρικής του ασθένειας, ο Μ.Β. ήταν σε ευάλωτη κατάσταση και οι αστυνομικοί είχαν καθήκον να εξασφαλίσουν την κατάσταση της υγείας του, καθώς είχε τεθεί βίαια υπό την ευθύνη τους. Συναφώς, υπό το πρίσμα των πραγματικών περιστατικών που διαπιστώθηκαν από τα εθνικά δικαστήρια και δεν αμφισβητήθηκαν από τους διαδίκους, το Δικαστήριο έκρινε ότι η άμεση αίτηση συνδρομής των αστυνομικών και η ταχεία άφιξη των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης στην σκηνή εκπλήρωσαν την υποχρέωση των αρχών να προστατεύσουν τη ζωή του Μ.Β.
Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 2 της Σύμβασης.
Άρθρο 3 (απαγόρευση απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης)
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι οι εσωτερικές έρευνες είχαν διαπιστώσει ότι οι τραυματισμοί στο σώμα του Μ.Β. όπως σημειώνεται από τους ιατρικούς πραγματογνώμονες είχαν πράγματι προκληθεί από τους αστυνομικούς κατά τη σύλληψή του. Ως απάντηση στην άρνηση του Μ.Β. να εγκαταλείψει το φαρμακείο, οι αστυνομικοί τον είχαν εξαναγκάσει, προσπαθώντας να τον τραβήξουν με βία, παρόλο που αυτό ήταν περιττό. Στη συνέχεια, τον κτύπησαν δύο φορές με γροθιές. Όπως πιστοποιείται από την έκθεση αυτοψίας οι γροθιές ενέτειναν τη διέγερση και την αντίσταση του Μ.Β., ενισχύοντας την αίσθηση αναστάτωσης και αντιπαράθεσης ως προς την πορεία των γεγονότων. Μια τέτοια μεταχείριση σε άτομο ευάλωτο και το οποίο δεν κατανοούσε τι έκαναν οι αστυνομικοί, δεν ήταν ούτε δικαιολογημένη ούτε απολύτως αναγκαία. Τέλος, μόλις μεταφέρθηκε στο περιπολικό, ο Μ.Β. κρατούνταν με το πρόσωπο προς τα κάτω, με χειροπέδες σε σταθερό σημείο και με τρεις αστυνομικούς που στέκονταν με όλο τους το βάρος σε διάφορα μέρη του σώματός του. Παρά την ευάλωτη κατάσταση του Μ.Β. λόγω τόσο της ψυχιατρικής του ασθένειας και για το γεγονός ότι είχε μόλις συλληφθεί, είχε κυριολεκτικά καταπατηθεί από τους αστυνομικούς μέσα στο περιπολικό.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε, ωστόσο, ότι δεν υπάρχει τίποτα που να υποδηλώνει ότι η βία που επιβλήθηκε στον Μ.Β. είχε προέλθει από οποιαδήποτε πρόθεση των αστυνομικών να τον ταπεινώσουν ή να τον κάνουν να υποφέρει, αλλά θα μπορούσε να εξηγηθεί λόγω έλλειψη ετοιμότητας, κατάλληλης κατάρτισης ή και εξοπλισμού. Το δικαστήριο έκρινε ότι οι επαναλαμβανόμενες και μη αποτελεσματικές βίαιες πράξεις κατά ενός ευάλωτου ατόμου αποτελούσαν προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και υπέρβαση του επιτρεπόμενου ορίου, καθιστώντας τις εν λόγω ενέργειες ασυμβίβαστες με το άρθρο 3 της Σύμβασης. Κατά συνέπεια, διαπίστωσε παραβίαση.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Γαλλία όφειλε να καταβάλει για ηθική βλάβη στους προσφεύγοντες Fatiha Boukrourou, Yamina Hassioui και Lahoucin Boukrourou ποσό 6.000 ευρώ σε καθένα, και 4.000 ευρώ σε καθένα των Samira Boukrourou, Abdelkader Boukrourou και Karim Boukrourou. Όφειλε επίσης, να καταβάλει από κοινού στους προσφεύγοντες 18.576 ευρώ για δικαστικά έξοδα και δαπάνες(επιμέλεια echrcaselaw.com).
